Yev Ayr Mi Mashtots Anun

[Arpa]

Եւ Այր Մի Մաշտոց Անուն

 

And A Man Called Mashtots.

 

The month of October has been designated the Month of Armenian Culture in honor of Mesrop Mashtots. Ther are many programs underway, both in Armenia and the Diaspora. Not to forget that we also celebrate that other “warrior”, Komitas this time of the year

 

 

Does anyone remember the rest of this poem, by whom and what title?

 

Ari yeghbayr parabanenq mer hoyakap Hayots Lezou-n,

Mer ajqi jur, mer dzerqi tur, mer hogu lar Hayots Lezou-n.

Bkhel e na mer sarerits, mer darerits u mer srtits,

Araksi pes mish karkachun, mer hoyakap Hayots Lezou-n

 

 

PLEASE, PLEASE, PLEASE, I BEG OF YOU! DO NOT BRING THE JEWS AND THE TURKS INTO THIS THREAD, NOT EVEN Gregory Peck.

 

This will be totally and solely dedicated to Mashtots in particular and to Armenian Culture in general.

Mods and Adms take notice, please filter out any and all irrelevent posts.

 

I will try and find the Armenian text, or someone can type it.

 

The Glory of Discovery

 

Let’s begin with Siamanto and see what others have said about the subject, including but not limited to Paruyr Sevak. Note the topic.

 

Does anyone know who wrote Geghon I Pativ Hay Lezvin (Ode in honor to the Armenian Tongue)?

 

Not my translation. I found it on the internet.

 

ԳիւտինՓառքը

 

Siamanto

Mesrob! you stand an unshatterable

diamond rock against time,

against the Armenian centuries.

You, an undiscovered lighthouse

illuminating the unformed brains

of children, and igniting the genius.

You, the clatter of the chisel,

whose hours, whose minutes carve statues

for the museum of the intellect.

You, the sleepless watchman,

you, the visionary titan of

each word of ours, each utterance

from the cradle to the grave.

You, the creator of dialect and dialogue,

prince of words,

You, the permanent watermark,

the generating father of substance,

you, wheel of light, invitation to faith,

boundless forest, a forest rising on our native soil,

sudden as a storm rising, a forest of solid trees,

each of whose branches is a harp for our breath.

Each one a trumpet for our battles, each

a barricade against scourges.

You, inexhaustible field of wheat, you, free bread.

You, a rich harvest, you a glowing hot wine press,

you, a golden vat of wine into which

even I, mad with thirst for the sun,

plunge a golden pitcher.

You, apostle with eyes that cut and cleave,

you, whose future glorifies the past,

you, who with vision, invention and ardor,

freed the Armenian offspring

from the clever Greeks and fire-worshipping Persians.

And from the world-conquering Romans.

You kept them intact with the ruby

cornerstone of your language.

You, a second god and

first creator of thought.

You, fertile source of goodness

and heart,

treasurehouse of color, and throne

of compassion,

you, a bride without toll,

arching the flying centuries,

a bridge over which your peoples

cross, your millions cross

in glory, marching in pride

or dragged in sorrow, from life to death.

You, the titled prophet

forecast by the Greeks,

you, the solitary magistrate

to whom Armenians roar Hosannah!

Hosannah! they cry also

to Sahag of Parth, your contemporary

pontiff of Vagharshabad.

Hosannah to King Vramshabouh

for supporting like two buttresses

your discovery,

one with his cross, one with his sword.

Pace by pace, they walked with you,

to open the door of literature,

to let in the dawn of Ararat.

Ah, with what fevers of the blood,

were you carried,

from what chill,

from what hellish twisting,

from what hesitation,

from what hypothesis,

what undulation of the brain,

what transfiguration of balance,

with which molecule of the spirit,

which ray of the eyes,

with how many drops of sweat,

and inspiration, how many

panting breaths, flights of flying dreams,

through how many vortices of prayer

in those forty days and nights

in that solitude, quiet as death,

were you lifted toward your vision?

And from which germinating seed

which unsprouted flower,

from what air, what voiceless accent,

what colorless word, which rootless

stripling did you create

the harmonious alphabet?

Thus, from the golden threshold

of the Fourth Century until now,

the Armenian spirit fuses

with Armenian blood.

Oh, riddle without solution,

oh lightning bolt of fiery nerves,

oh pulse and impulse of blood,

spotless multiplication of dreams.

Amazing and lyric chimera!

You are a rainbow of divine love,

the bearer of the fire of reconciliation,

the carrier of the hesitant,

ruler of the irresolute.

You are a fantastic dome of perfect design.

You, a passionate monk, man of God,

brother of the mind, sister of the harp,

allow me to drink from your cup.

Today, nourished by your holiness

I, a tardy harpist, undeserving but

grateful, bring you the soul

of your people as a mirror.

The fire in my eye is from the fiery eye

of your people. My words are harvested

from their hearts.

Whatever you read on my forehead

and in my smile, I have written with their hope.

Therefore, allow me to climb your gold ladder

step by step, crown by crown, as your son,

the son of your thought

to sing this song.

Edited September 2, 2005 by Arpa

[Arpa]

Here is what Sevak has said about the subject.

These were posted here at different times under a variety of topics.

Translation by me. I will fix the ArmText in time.

=====

Written by Paruyr Sevak, 1962, Erevan

 

 

ՊԱՀՊԱՆԵՆՔ ԵՒ ՀԱՐՍՏԱՑՆԵՆՔ ՄԱՅՐԵՆԻՆ

 

LETS PRESERVE AND ENRICH THE MOTHER TONGUE

 

Սակաւ սրբութիւներ չունի մարդ արարածը բայց անկասկած նրա սրբւըթեան սրբոցը մայրն է այս պատճառով էլ ամենանվիրական բաները առնչում են մորը

 

 

 

Mankind does not lack for sacred icons, but, doubtless, its most sacred is "mother", for this reason it names its most sacred things after "mother, the likes of "motherland" and "mother tongue". It is true, there may be those who would "cut mother's breast", but as a whole mother has dedicated and still does selfless, all giving care and natural caress.

Her mother loving and mother caring children have jealously guarded and protected their mother tongue beginning with Mashtots and our first translators all the way to Narekatsi and Shnorhali, Dourian and Raffi, Varouzhan and Charents.

During the four decades of Soviet rule that protection has reached huge proportions, so much so that it has given our friends such joyful results. We will not talk about about our schools and houses of learning, not about the size of publications, nor about our universities and academies of science. Suffice it to say that during the past 40 years armenology returned and established itself under the roof of the fatherland, in doing so it also enriched the mother tongue tremendously while in the meantime ridding it from such foreign nests as Venice and Moscow, Vienna and Tiflis, Polis and Baku.

In the light of this bright of trustful and caring stage that dark slice seems even darker under a reign of cult of the individual, subscribed by people whose sins are even if understandable yet unforgivable.

Many days have gone by since, whether suitable or not, our intellectuals have returned to this painful subject numerous times, it has been spoken about and written about. Of late this subject has been visited again with renewed sanctity. By the mouth of the writers' union, it has never been so powerful as when uttered by the lips none other than V. Hambartsoumian. And, finally, the large radio audience heard it from Gegham Saryan himself whose logical words also appeared on the pages of "Sovetakan Dprots".

It is very difficult to add to Saryan's Thoughts About the Mother Tongue article. It is difficult because the time has come that words turn into action.

First I would like to say and stress that it is worrisome, not only about those groups of words that were artificially glued to our lips, but also about that sad scene that began and grew from that "glue" turning into a kind of shield and guardianship.

As long as we are talking about that group of words let's begin.

Those words that curled around our tongues by a decree, none of those European words have the least advantage over our native ones, not by etymology, not by comprehension nor by agility. Furthermore, those words are much inferior in etymology, comprehension and agility.

Let's consider the word é»õáÉáõódz (revolutsia)with ѻճ÷áËáõÃÁáõÝ (heghapokhoutyun).

First off revolutsia is much inferior to heghapokhoutyun etymologically. The Latin origin is based on "to turn/to revolve" and eve to "re-revolve" which by extension would mean " to turn back". The Armenian word, by this sense, is based on "heghoul/heghel" which not only means to turn, to overturn, not only to change but also to convert, to render into another form, to create a quality from another quality.

Revolutsia cannot compete with the Armenian word even in agility. Consider, heghapokhoutyun= revolutsia, heghapokhkan mitq=revolutsyon or in the Armenian usage; revolutsyonakan, heghapokhakan mard=revolutsioner and heghapokhakanner=revolutsyonerner. How do translate "heghapokhich"? Also revolutsyon? How about heghapokhakanoutyun, heghapokhanakatsoum,heghapokhakanoren, heghapokhvel, heghapokhoum and finally heghapokhabar, heghapokhatyats, heghapokhamol, heghapokhanshounch and so on with negative and collective suffixes .

This and many such words can multiply with negative prefixes like "haka" or "an", as well as suffixes such as "outyun", thus with such embellishments a single word can have about a hundred variants and new words.

Let us try and substitute this with "revolutsia". Will sure hit that proverbial brick wall, emanating such din that one only needs to hear.

Let us also mention that memorable fact that during the 20s and the 30s, those praiseful cries for revolution have gradually waned and virtually disappeared from out poesy, simply because "revolutsia" and its variations will fit poetry just like the awl hidden in a sack, one can fit it to neither rhyme or meter.

This will be the outcome if we replace our native words with such as "partia", "respublika", "konstitutsia", "delekat", "debutat" etc.

Of all these obligatory loans there may only be one word that may be justifiable, "soviet". Of course our "khorhourd" may in fact encompass the meaning of the Russian "coBet" and it may even act functionally, just as it has done for many years. But "soviet" is a word that expresses a new state rule, a new governmental type and new way of governance that was born of the Russian Revolution. Today even the Russians use the word to mean a new way of life just as the whole world views it as such without going into the etymology. As such, od all the alien words "soviet" may be the only one that does not burden our vocabulary, neither dies it impoverish it.

Implementing alien words must foremost be considered by its equilibrium. If we were to act with common sense would we feel the need to borrow such words "park" to replace "sbosaygi", or "ó»Ë/tsekh" to replace "gordzaran" (factory). Do you think the Russians would have borrowed such a word it it replaced some of their native ones? Imagine that we hear a million times a day phrases like "the plan of Tsekh has not been attained", "tsekh has been yielding wonderful results" etc. You would think that the workers and the management would declare a word boycott considering that it means "mud" in Armenian.

Let us get back to our principal concept that the decree to adopt a group of words may have been bad but not a total disaster. The real disaster is that a horde of words shielded by this decree have invaded the arena with such dire multitude that can only be described by that Greek word "barbarian" which the ancient Armenians called "invaders". Using loan words has turned into something chic, educated, sophisticated, as if by using "glkharg" instead of "tasak" and "shlyapa" instead of "glkharg" will in fact change what is inside the head. This infection has not only spread among the intellectuals but also in all segments of the population, even the writers and literaries. So many literary and esthetic works are being written whose authors are under the naive premise that they will impart an aura of intelligence when use "esthetica" instead of "geghagitoutyun", "lyrika" and not "qnarergoutyun", it is not "artsak" anymore it is "prozia", not "tateragroutyun" but "dramatourkia", not "menakhosoutyun" but "monolokia", not "erkakhosoutyun" but "dialokia", not "houyz" but "emotsia", "not glkhavor" but "kardinal", not "skzbounq" but "printsip", not "arajadimakan" and "pahpanoghakan" but "prokressiv" and "konservativ", not "amsagir" or "handes" but "journal", not "gaghapar" but "idia" and "idiolokia", not.. not... not "ergidzaban" but "stairika".

May your ears ring Baronian/Paronian**!!

Do you remember how he treated Gr. Ardzrouni's "Indouktiv, khmbagir deduktiv 'Mshak' "?

Considering the language our newspapers use today, w can safely say that we lack "inductive" editors and correspondents to our "deductive" papers.

Baronian, may his soul shine, speaking of the language of Ardzrouni writes about a fictitious telegram; "Reynal scolded the was minisder that he did not utilize strict mezhuras against a senador and took lekidimakan demonstrations. The kapined was willing to give him temitsions. The records of the pyutje have been accepted by the senad, the kretid of the bishops have been rejected and the meeting sessia is considered closed. The pyuledin announces that the queen has plevrit".

Of course this item would have raised a Homeric laughter during Paronian's time. But now we see nothing to laugh as during these two decades we are already accustomed to such linguistic confusion, something that Lenin has labeled "Fransnizhegorodyan Lexicography".

We have reached this reproachable stage, w e repeat, since the use of alien words has become some kind of symbol of civilization and being civilized, a sign of intelligence while in fact it is just the contrary, it is a sign od ignorance, an intellectual poverty, since not being able to speak in complete native words can be considered anything short of that.

Do you think that there may bo those who are deliberately "murkying the water" so they can "fish" by interpreting our position that we are totally opposed to usage of alien words. We well aware of the history of the Armenian language, and we know the proportion of loaned words. But a language needs a balance and not a burden. All peoples have practiced verbal exchange and many are still doing it. Exchanging and loaning serves a good purpose, it complements what is missing. If such loans are necessary then they will beautify and enrich, but if they unnecessary they will not only corrupt but also burden.

For centuries the Armenian language has not only developed on it own but also by necessary exchange. It is going on even today. In only the last 40 years our language has accepted and digested hundreds of new words in so doing our language has grown. Our fast moving century is bearing new views every day, new branches of science, we are surrounded with new objects and gadgets that it is impossible to not invent new words as well, only a feeble minded would oppose such a reality.

One must not forget that each language has its particular advantage that others may lack. Armenian, for instance, has one major advantage that very fee others possess, it the ease of word formation. And if any language that may be even more rich and agile than ours feels compelled to borrow if they find forming new words difficult and tedious. This is not the case with ours, forming new words using our native ones will reveal much more about it than the mere and dry alien one.

If our ancestors had behaved as we do now our children would never have known words like "tvabanoutun, erkrachapoutyun, bnagitoutyun, ashkharagroutun, kensabanoutun,bousabanoutyun, kendanabanoutyun," which were novelties in their time just as "mijoukayin tesoutyun, kipernetika" are today. While we are not only not creating Armenian equivalents to these we are also ignoring long established words and replacing them. We have forgotten that many Greek works would have been lost forever if it weren't for their Armenian translations. Then why are we replacing tramabanoutyun with logika, erkrabanoutyun with keolokia...banasiroutyun with filolokia. Russian children know by heart the words of Turgenev; "Protect the purity of (our)language as if sanctity. Never use alien words. The Russian language is so rich and malleable that w we need not borrow from those poorer than ours". Some 60 years after that Gorky repeats it if slightly different words.

It is our duty to inspire the Armenian child and the youth with this same spirit. Under the guise of enriching our tongue, to viewed as a purist and old fashioned, to look more intelligent, some of us have reached such ridiculous (irate) stage that words of Fonvizin sound so apt; "As if speaking Russian we are blabbering the French". Our language is suffering much more than that. Not only our vocabulary has fallen victim but has also our idiom. Many are justifying by sayning ;" They are already speaking this way". We will fight it not only verbally but also in writings.

It is uniquely worrisome to talk about the paucity of our spoken language, the half hearted desire to profit from it with a voluntary mendaciousness. Words live not in dictionaries nor do they in books. Their life is in in their usage. Language is a tool, a tool lives by usage otherwise it will rust an rot.

Every nation and all peoples bring their share into the warehouse of culture. Our share does not lack in that respect. We have excellent music, glorious architecture, priceless scripture. First class institutions, the likes of the Matenadran. Our literature and poetry has produced masterpieces. Our ancestors have not cheated us , but we must understand and by the same token not forget that our greatest legacy is our language.

Having come from immemorial times, passing through many centuries, having interacted with numerous peoples and their languages, the Armenian tongue has become some kind of a unique encyclopedia of all those years and all those peoples. Therefor, our language does not just belong to us but it belongs to the entire world, it is not only sacred for us but to all mankind. For that reason it is not only being studies at our institutions and universities but in the universities oaf many countries. Even then its care and nurturing falls on our shoulders. Other institutions are not equipped to that, it is our duty to do it here. So, we will our language not only in that light but also because with its four literary variations and multiple dialects it is an immeasurable capital that we must pass on to the entire humanity....

Knowing this we will boast but we will care and nurture that mother tongue so not to let it fall victim to the mold that sprouted in those dark days of "cult of the individual".

Edited September 2, 2005 by Arpa

[Arpa]

(Note: I had translated this some time ago. Enjoy!

And remember what we had been talking about under

the topic of "Video" in Genocide.)

Sevak had delivered this in a speech at the

Writers' Union in the 60's)

ԹՐԻ ԴԷՄ ԳՐԻՉ

ՄԱՇՏՈՑԻ ՀՐԱՇՔԸ

THE SWORD v THE PEN

(The Miracle of Mashtotz)

 

Լաւ սկիզբը գործի կէսն է Այս ծանոթ խոսքի ճշմարտութեան կշիռը ոչ մի տեղ թերեւս այնպէս չես զկում ինչպէս Մաշտոցի մասին գրելիս

 

"A good start is half the job",- the weight of

this familiar saying

has never been felt so keenly as it applies when

writing about Mashtotz.

 

How does one begin?

Perhaps- "start/beginning" is the keyword. is

It is true, Armenians have existed many

centuries before Mashtotz.

It is true, that they had governments and

philology, they knew how to

erect monuments, build temples, extract wine, they

knew about

metallurgy, they attended theaters and enjoyed

dove fingered dancers,

those who "sang with their hands".

Imagination and real pictures are not always

synonymous. Imagination

is the domain of children while adults can only

picture things.

Mashtotz came to revolutionize our way of

picturing, the picture of

our very being, of our reality.

Children are born, they sprout teeth and they

learn to walk, they

begin to talk and develop a sense of judgment, but

those first 3 to 4

years might as well be something outside their

lives, they remember very

little if any of those early years. Based on that

we can assert that the

actual birth of a child is not the day they first

see the light of day,

as parents would like to celebrate, it would be

more correct if parents

were to celebrate the day when their child begins

to remember them.

While we measure man's life in years , people

measure their lives in

centuries. In that sense our pre-Mashtotz life has

been virtually lost

with "no memory". And it was Mashtotz that came to

become our memory,

the memory of our very existence, our memory about

ourselves.

This is not an exaggeration, it is merely a

conclusion of 16

centuries of our life, a summary of our meandering

existence since

Mashtotz.

Who was Mashtotz in reality?

The Armenian Church which ever since we lost

of our statehood had

virtually been our sole embodiment of national

identity, it has been for

many centuries celebrating the Feast of the Holy

Translators. Therefor

Mashtotz has been appreciated for all those

centuries albeit as the

chief translator of the Bible. Our historians

have not failed to make

that their central theme in regards to Mesrop. As

any student would

know- Mashtotz is the creator of our letters.

Many peoples, before us and after, have

invented their own alphabets

and have translated the Bible too. And just as

well, in the case of all

those peoples, the invention of their own writing

has been as

significant as the translation of the Bible.

But for us...?

Of all the other inventors of alphabets the

world has recognized

Mashtotz as unique. Here is what Markward, the

famous German orientalist

had to say;

"When we consider the circumstances under

which Mashtotz and Sahak

awakened the Armenian people's ecclesiastical and

national

consciousness, and we compare this with the likes

of the Danish Pepinos

Frank, who gave the German people their gift of

language, only then we

will notice that Pepinos, along with his comrade

in arms Wingfried, will

come up as dwarves compared to Mesrop and Sahak".

This was uttered by a German who, one would

like to believe, is free

of our msiguided national pride and vainglory. The

German scientist was

acting no more than a mere scribe (ù³ñïáõÕ³ñ )

who, as a scientist was

viewing the matter solely from a position of our

"to be or not to be".

This is why, today looking back from this high

point of 16

centuries, Mashtotz seems to us as; "first and

foremost a huge

politician" who, with his "bloodless" victories

can very easily be

compared to and surpasses our most glorious and

victorious

commanders'(ëå³ñ³å»ï)

triumphs.

 

Yes! Mashtotz, may be the discoverer of our

letters and the founder

of our scripture, before he was the founder, he

was our greatest

politician.

Would it perhaps be an exaggeration if we say

that Armenians have

not shown great talent in the area of politics?

Furthermore, our ancient

as well as recent history has proven this time and

again with

unobliterable proofs and incorrigiible mistakes.

We have used the term

"right", ³ç(as in direction), a word from

which we have derived

hundreds of other word forms, yet it is plenty

evident that our

ancestors were operating from the vantage of the

"left (Ó³Ë)hand".

Consider words like "dzakhordutyun" (failure),

"dzakhaverutyun"

(awkwardness/clumsiness), "dzakhakoghmyan" (the

left) and

"dzakhoghakutyun" (total failure). Indeed, the

history of our political

acumen would have been pitiful if not for one or

two victories. Let us

be fair and add here that the word "great" as

applied to those

victories would be meager if those victories were

not so fateful, fate

shaping and decisive.

"àñï»Õ Ñ³óª ³ÛÝï»Õ ϳó" (Where bread, there we

stop). No doubt that

bankrupt philosophy is a legacy of another

culture, it seems we feel

obligated to emulate the "ó÷³é³Ï³Ý

Ññ»³", "the wandering Jew", that

unenviable fate. Many centuries before the latter

quotation there was

another adage, a wisdom coined by the same Jew

much before that

miserable label. That was "àã ÙdzÛÝ

ѳóÇí Ï»óó¿ Ù³ñ¹.."("Man does not

live by bread alone"). "Not by bread alone...",

not by the body but also

by the spirit, i.e "the word"*. Thus, land and

might are not the only

guarantees of a peopl's survival. Three are other

factors which are in

no way less decisiveí×é³Ï³Ý. The Babylonians and the Assyrians, the

Chaldeans and Hattis did not suffer the Jews' fate

of losing their land

and homeland. They perished on their very own

lands, because just as

man, so do people, not only they live by the

"bread" but also by the

"word"(µ³ÝÇõ).

And indeed, just like in ancient times, also

today, conquerors

don't, can't assimilate their neighbors by force

but by

general/universalizing ideas and styles that of

world conquests spread.

If the Roman and Greek pantheons were

different, separate from ours,

if only in nomenclature, that difference was

virtually absent when

compared to the Armenian-Persian pantheons. And,

doubtless, Trdat III

was wise enough, so as not to be swallowed by that

pan-heathenistic

reality surrounded himself with "thorns". Thorns

as in the "crown of

thorns" of Jesus. His Christian successors were

not any more foolish or

any less seers of the future, who, after two

centuries understood that

the new "general" and "universalizing"

Christianity had similarly turned

into an equally great threat, just as that during

our heathen times.

It is impossible to lag behind the lifestyle

and the mindset of

mankind. Sooner or later all peoples will have to

keep step with the

rest. Christianity could not help but spread and

reign over our

Homeland. But Christianity, just as all other

disciplines, was not a

cloak without a lining³ëï³é. Christianity had

its lining as well,

which was Romanization or Byzatization. The

argument over "one" or "two"

natures of Christ, if He was "man" or "God", one

or both was nothing but

an excuse for Rome and Byzantium to assert

themselves and hold on to

their territories. That is when the word

"imperialism" was created. The

heavenly kingdom of Christ was used to create and

consolidate worldly

"empires". The crucifix(of Christ) ** was dragged

from country to

country not to be hoisted on the domes of houses

of prayer, but to

crucify those lands' independence and (national)

identity. It was

impossible to elude that cross, specially for

Armenia, since the god of

geography had been abandoned and our Homeland had

become the crossroads

armchest (caisson/ ·³ÛÇëáÝ)

to vanquish the thick and heavy Persian

cudgel/club Ù³Ï³Ý by

creating a huge cross.

Trdat understood that very well, in order not

to be swallowed by

powerful neighbors every small nation had to

emphasize their difference.

He used Christianity to counter heathenism. Yet,

Christianity was fast

becoming a universal order as well. Turning back

to our previous faith

was not an option, considering that even the

Persians, a couple

centuries after, also abandoned their native faith

for Islam. So, how do

we still emphasize that "difference" without which

we would have not

been. A few centuries after Trdat's death our

ancestors found the answer

to that dilemma, they devised a way to "how" to

assert our difference

once again. This can be deemed one of our best

political victories.

Today, all those endeavors may sound

ridiculously laughable. When we

consider all those "universal councils" and the

creeds emanating from

them it all seems so odd. The humble birth of that

Jesus the Nazarene,

and the circumstances surrounding it have become

earth shattering storms

to rock the very foundations of the so called

civilized world. Was the

one born of Maryam God or man? Were godliness and

humanness intertwined

in Jesus' person or were they separate entities?

Subsequently, was He a

monophysite(ÙdzµÝ³Ï ) or

diphysite (»ñϳµÝ³Ï )? Today

this argument may

sound ridiculously unbelievable. This humble son

of a carpenter from

Nazareth and his equally humble fishermen

disciples were being used to

create and consolidate big empires.

Scholastic minds are ezpending blood and

life for those poor

generations, those generations who were the

contemporary of those times

when all those arguments were being debated.

Following generations,

while laughing about those days, are enjoying the

fruits of those

difficult times. There are times when nothing is

easier than to kill

(a)man, specially when huge states are doing it.

Mankind is living just

such days. The empty and bankrupt debate about

Jesus' nature was being

brewed with thousands of human lives and was

reaping the blood of many

others. Many small nations' fate of being or not

hung on Jesus' one or

two natures. It determined if many peoples were to

be or not to be.

There are times when a simple "yes" or "no"

can mean life or death,

even if it may seem like heroism. During those

days our "yes" or "no"

had an enormous meaning, whether we would be or

not be. Our ancestors

said "no". And today that meaningless "Council of

Chalcedon" has and

that "monophysite" have become one of our

history's most meaningful

captions...

That internationally significant event was

happening a mere 10 to 11

eleven years after Mesrop's demise, during the

year 451 AD. A very

familiar date. A time when ours were waging a war

of life or death at

Avarayr, perhaps oblivious to the fact that at

that very moment, when

they were preparing for that battle at Avarayar,

in a sector of modern

Polis known as Kad@ Keoy, which was known as as

Chalcedon then, we were

spared the participation in yet another war. Ours

people could not

participate in that "war". They were busy at

Avarayr. We did not win at

Avarayr, yet we did not lose either. Avarayr was a

victory, a victory

with a big V. Persia was forced to call back its

forces from Armenia and

recall Zardousht back home. We remained

Christians.

But ours could not evade the battle at

Chalcedon, where they would

not win as well, yet they were not defeated

either, it was a victory and

a victory with yet another big V.

Rome took back her crooked cross and would call

us "Christian

Armenians"... Of course today this wording is

purely religious, but

during those days to be known as "Christian

Armenians" was our ancestors

way to be distinguished us as unique in a sea of

alikes. They practiced

the art of "agreeing" with "disagreement". With

that univarsalist

uniqueness they were armed to combat

Zoroaatrianism as well as Islam

further down, just as by that same token they

resisted the

Hellono-Byzantian all-equalizing and dangerous

current.

 

I promised not to comment. I lied. I could not

resist. It has been said

that "a prophet is not welcome in his own

village", that prophets are

not prophets until after their death. We did not

listen to Paruyr, he

was from our own village, we did not heed, he was

still alive, not yet

sanctified/canonized. What is our excuse now?

 

For a moment it may seem like all this has no

relevance to the main

subject-Mashtotz, specially the Battle of Avarayr

and the Council at

Chalcedon which happened some decade after his

death. But by nature, not

only Mesrop is relevant in those instances, he may

as well be a

participant in those bloody or bloodless battles,

as the case may be.

The Battle of Avarayr, did not, if you will,

happen in 451 at the

banks of Tghmout River but it actually happened

about fifty years ago in

those caves and caverns of the region of Goght

where Mashtotz, according

to his disciples "was burdened with grave worries

and deep thoughts as

to how to find a solution to that puzzle". How to

help his "brothers and

compatriots" when he took it it upon himself to

tend to his "entire

(Armenian) world and people". How to liberate

them.

Let us not forget that Vardan Mamikonian,

grandson of Sakak Partev

was one of the first pupils of Mashtotz. He was

one of those very few

who learned the Mesropian letters and could recite

the "Ayb-Ben-Gim.."

Were Vardan not from a house of commanders he

would surely end up as one

of those scribe-poets whom we know as the first

"translators", not

unlike some of his classmates-Hovsep

Vayotzdzoretzi, Ghevond Yeretz,

Eznik, Koryun and others. Many of the Vardanank

were also pupils of

Mashtotz, the reason why many of the Vardanank

were first Mashtotzians,

major and minor pupils of Mesrop. And, aside from

that, to be able to

repel the Persian elephants of war and battling

the mighty Median forces

they had to know how to repel that Persian "bad

cult". For that reason,

before waging war against the enemy at the banks

of Tghmout they had to

learn to wage war as in "ºÕÍ

²Õ³Ý¹áó" (Curse of the Cults), whose

original author was Mesrop himself, later to be

aired by his pupil

Eznik...

In other words, to resist the Zoroastrian one

had to be a

non-Zoroastrian. Yet, were things so in Armenia

before the times of

Mashtotz...?

It had been more than a hundred years since

Christianity was

declared the official religion of the country.

Every vestige of the

previous civilization, every temple and every

heathen altar was

destroyed, and instead churches were cropping up,

even if unplastered

and wooden. But that cross, even before it was

thrust into the skies was

first being used to stab the peoples' hearts.

Contrary to the teachings

of humility and tolerance Christianity was being

spread with overt

oppression, volunteerism was preached while force

was used, with the

cliches of "thou shalt not kill" rivers of blood

flooded the

countryside, and those who were spared were

expelled.

The people had a tough time adjusting to this

new lifestyle. After

centuries of polytheism they were now condemned to

worship ONE god.

Where Anahit, Astghik and Nane resided, where

Aramazt, Vahakn, Mihr and

Tir commanded respect that Hebrew had installed

his mother's image. In

hearths where the flames would reach the heavens

now there would be a

puny flickering candle. Yesterday's visible and

solid gods, cast in gold

or sculpted in granite were now replaced by that

non-being who not only

was invisible but also unintelligible...

And indeed, that alien religion had also

brought with it an alien

tongue, liturgy and rites were now being recited

in Greek or Assyrian.

The only tongue that that yesterday's illiterate

people possessed was

now taken away from them, their hymns and prayers,

their sayings and

legends were robbed and now instead a newfangled,

unintelligible idea,

and in an alien tongue, no less!

An unbearable condition prevailed, man was

robbed of his centuries

old faith, and there was nothing to replace it.

Only words. Only

unintelligible words. Everything old and sacred

was destroyed, and

nothing was built to replace them, if even so,

only in talk which was

also unintelligible. It was not possible to

benefit from the old and

from the new- it was impossible, because there

really was not a "new",

and what was, was incomprehensible. Ancient songs

and music were

prohibited, old games and amusements as well. And

after all this, even

weeping was prohibited, "mourning songs" were

taboo. Weeping and sobbing

were rewarded with severe punishment...

This is not enough to draw a picture of those

days, not even an

skeletal sketch...

Christianity, that was being spread as

pan-humanistic, anti-national

teaching, even as early as that had already shown

its true colors as an

establisher of classes and national realities.

Having spread first in

the Roman Empire and from there on, it turned into

a new and powerful

tool in the strengthening and deepening of the

Byzantine Empire.

They were preaching equality and brotherhood

while at the same all

that glory, all that ethos, all those songs and

language was being ceded

to the mighty. Under the guise of monotheism the

new religion was

seizing and chaining man, who, by nature was

accustomed to variety, just

like nature itself to which man was a part. Even

this was not enough. In

reality, that one and only God was keeping to

itself the Byzantian....

the only pureblooded.

A universal and only God was being promoted

while, in fact, that law

was being used as a forcible suggestion in the

hands of the Byzantian.

The faith that claimed to spread new light and

new hope had reached

an impasse of controversy of word against work, it

had reached at such

and acute junction that it was impossible to undo

the stitch that held

it.

But those stitches were already being cut and

would continue so.

"World Councils" that were being convened to

soften those

controversies and to blunt those sharp edges were

in fact asserting the

ruination of them.. This way Constantinople was

being severed from Rome,

Alexandria was being taken away from Alexandria,

Antioch from Antioch,

Kesaria from Kesaria, Hayastan from Hayastan and

Vrastan... Rome

accepted Christianity to first try and patch

together her tattered

apricot (purple)mantle and to cover that mantle

with the Papal sash. And

now she herself was tearing that sash apart while

the bearers of the

purple could not hurry fast enough to do the

patching.

And they hurried.

Western Armenia was finally united with

Byzantium, the dissection of

Armenia became an eternal reality that would last

a long time. Armenian

statehood not only received a temporary wound but

was stricken with an

incurable disease of the spinal column, a disease

that would only be

followed by death.

 

The average politician could not but

understand that what had

happened to Western Armenia could soon happen the

Eastern Armenia, total

colonization. Eastern Armenia in fact was not

really an independent

kingdom but a quasi-colony of Persia. The lords of

Armenia in fact were

nothing but playthings in the hands of higher

authorities. This was the

reality in its actuality so that the local lords

would only worry about

their throne, their pillow and their chair. Just

so they would not lose

favor with their overlords. To only keep their

throne, their pillow and

their chair, and if at all possible to reach for

higher office, higher

pillow and higher chair. Of course it will be a

grave injustice if we

did not add that these were totally insensitive,

that they did not

realize that under those chairs a "bottomless pit

was soon to open". And

it would not be fair to to blame them as to why

they so worried about

their thrones and chairs. In the final analysis

they were not guilty,

because due to cruel events, that were not only

inevitable were also in

spite of their good will, and this had taken us

down a one way path with

no exit.

The country could not even expect salvation

from the spiritual

lords. Not to forget that these spiritual leaders,

as collaborators were

as guilty in the destruction of the country

earlier that century.

These latter were the ones who ruined our

faith and culture, the

life and order of yesteryears. Everything was

toppled, turned upside

down, so that it would be rebuilt in the new

manner. Yet it remained in

ruins, upside down. Something had to be done. But

what? And How?

V

 

[This installment contains segments from the

authors poem "Yev Ayr

Mi, Mashtotz Anoun"(And A Man Named Mashtotz).]

 

Something had to be done. But what? And How?

They were all asking, there was no answer.

And at that fateful time someone was born,

someone whom our

historians describe in a amazingly simple terms;

 

"ºõ ³Ûñ ÙǪ سßïáó ³ÝáõÝ..."

 

This man, born in Taron's Hatzek village did

not come to augment the

burgeoning ranks of the questioners. He came to

find the answer.

Where did he come from? How? By what miracle

was he born? This yet

another puzzle. The answer was not given then and

it has not been

answered even now 1600 years later. How, by

miracle was he born?

 

"Nrantz dznound@ misht el tvoum e anspaseli...

 

Their birth has always seemed unexpected

An even later, for many centuries they still amaze

us

But those are always born to life for one reason

only,

That we have waited so for their arrival.

They are born only for their parents'

helplessness,

So they turn into new and bigger might.

They are born of what would be an ingenious toil,

So they will turn into the genius.

 

They are born to show the world,

That the end sometimes will into a beginning.

They are born to show the world,

That there's no miracle

But there is need.

They are born to show the world,

That there only charm begins,

Where exhausted is every means..."

 

Thus was born "Ayr Mi, Mashtotz Anoun"...

 

In that darkness of of our heathen world, in a

terminal yearning for

our independence, in the suspenseful midnight of a

dark tomorrow, he

whispered; "Yeghitzi Luys"

"Yev yeghev luys".

The answer to that torturous question had been

found, it was very

simple, because it was unique.

Armenia could not rebuild its unity with brute

force or with muscle

power, neither could it regain its independence.

What's more, Mashtotz

would live the last days of his life in total

absence of statehood. Toil

and struggle were not sufficient to fight against

alien tongues,

specially when those bear the stamp of

officialdom. People survive not

only by the land but also by the tongue. Sometimes

more so by the

tongue.

To counter the terribly imbalanced and mighty

foe, not to become

prey to the ravenous enemy there remains only one

weapon; "ֳݳã»É

½ÇÙ³ëïáõÃÛáõÝ »õ ½Ëñ³ï, ÇÙ³Ý³É ½µ³Ýë ѳÝ׳ñáÛ", to

combat physical force

with spiritual fortitude, against the fearsome

arm- mighty mind, against

universalism-identity, against "divide and rule"

µ³Å³Ý»³ª ½Ç ïÇñ»ëó»ë

- "ͳÝÇñ ½ù»½" (Know thyself)...

This is the only way to answer the question-

"Who was Mashtotz"?

Mashtotz was that man who came to answer our

peoples' ages old

question; "To be ot not to be?" And his answer

was;"To be!"

Our fatherland was halved already, our

ancestral and centuries old

land was put asunder. That crack would constantly

get deeper and wider,

it would turn into an abyss subjecting our people

to an unbearably

futile condition. We neede a man who would look in

both the yes at once.

Mashtotz was that man, who

 

Was not born of a mother,

He materialized of that rift suddenly,

So he would fill that crack all by himself.

And yes, indeed he filled that crack,

Our divided lands, once again he filled

He was the one who brought together

And united them... as if in one mind.

And ever since then

And until today

That union still stays unwavered...

 

Our statehood was already taken from us,

reerecting it was next to

impossible, and it would remain so many many

years. Our fathers' throne

had seen a terrible fall, rebuilding it was not

feasible. So Mashtotz

was that man who...

 

Was not born of a mother,

He was of that of that rift in a miracle,

So that ruin would stand up again.

 

And that ruin indeed came alive, in place of

our destroyed state a

new state was born, a spiritual state, instead of

wasted houses of our

kingdom he started a new kingly dynasty...

 

Not on those lands taken from us,

Not on that divided fatherland,

But on our undivided!

On our indivisible

But in our souls that cannot be robbed.

 

And that kingly house became unending. All of

our subsequent

intellectual kings, from Khorenatzi up until

Narekatzi, From Narekatzi

until Abovyan and Raffi, and from them until

Varouzhan and Charents, all

of them with no exception, and each of them..

 

Without any doubt would

Be born of that same house,

>From that same race

And with great honor and with glory bear

That same patrinym,

Mesrop Mashtotzyank...

 

According to that beautiful legend of ours,

after his father' s

death Artavazd, King Artashes exclaimed;

"²õ»ñ³Ï³óë áõÙ± ó·³õáñ»Ùª".

(Whom shall I rule over these ruins?) Whether

Armenia was indeed

destroyed during Artavazd times is a subject for

debate. But it is a

fact that in Mashtotz days Armenian was indeed

ruined both in material

and spirit. Hence those words would become Mesrop

more than Artavazd.

We also know that Artavazd, rather than

rebuild his kingdom, he

chose immortality in the valleys of Masis, while

all the while flirting

with the idea of destroying the entire world, a

wish that only the

mallets of the iron mongers would prevent. We also

know that Mashtotz,

only Mashtotz became that iron monger to mend our

land together. First

he rebuilt our ruins, repaired the destroyed, for

that reason he became

immortal in reality and not in legend...

It was Mashtotz who replaced our ruined faith

with new a creed, a

faith that became a belt around around our waist

rather than a cloak on

our backs. In place of our the windblown old

culture he began a new

culture that would give us world class

masterpieces, just as the sight

of Zvartnotz and the spirit of Narekatzi. It would

give Shirakatzi and

his bare eyes and Hambatzoumian with his

telescope. From the ear of

Komitas to the baton of Khachaturian, from the

fingers of Toros Roslin

to the brush of Martiros Saryan, from the Sayat

Nova's dialect to

Charents' lyre, from Ani that would be reborn as

Yerevan...

It was he who built on the ruins of our

unwritten writings- our

scripture and our poetry, in place of the silenced

singers of Goght he

gave us our magnificent spiritual music, instead

of our pagan ignorance

he spread the legendary tablecloth of knowledge on

which cloth we would

relish the food given to us by those from

Khorenatzi to David the

Invincible, from Tatevatzi to Gosh, from Alishan

to Nalbandian, from

Abeghyan to Ajaryan, to Orbeli and Alikhanyan...

It was he who, once again rescued our language

from that unenviable

state, just like the poor relative would look in a

rich cousin's house.

Only by the translation of the Bible our language

lived its glorious

feast, showing that we were capable to completely

and fully express

ourselves not only in matters of the spirit but

also to write history,

law, public rhetoric, poetry, botany and zoology,

imaginary and romantic

literature, divining and prophesy.

Only by the translation of the Bible, which

later would be dubbed

"the mother of all translations" not by us but by

others, or the "queen

of translations. The Armenian language that member

of the Indo-European

family, as if that poor relative in a cousin's

palace would suddenly

attain a position only fit for kings, find that

throne again, and earn

its well deserved pillow, so that no one would

again dare to steal it

from us, now even our aryan and conceited

neighbors. And sitting on that

pillow we would also sit among the world's most

celebrated scholars,

Those who would leave their mark on our "guest

book" and sign with their

luminous monograms, the likes of Schroeder,

Hubschmanm, Coniber,

Meillet, Markward and Marr...

 

In place of quantity- arm,

Instead of numbers- flight,

Ink instead of blood,

Instead of sword- pen

And in place of a closet A closet of books

(Matenadaran)

 

Without that self recognition and security,

without that hope and

that faith, without that new weapon that is called

a "pen", we could

have no Avarayr, no Chalcedon, just as one cannot

fight when half

asleep, or give an answer without thinking.

And this why Mashtotz is the true author and

organizer of both of

our fateful victories, not only for the discovery

of out letters to

which Avarayr was only a sequel but also the

council at Dvin where a

esounding "no" was composed towards Chalcedon.

Here is why Mesrop is our

biggest and incomparable politician...

 

Only from a perspective of such height and

looking up at that

altitude one can appreciate what a huge giant we

are talking about, a

person that we customarily call the discoverer of

our writing.

Mashtotz was, without any doubt, an expert

linguist, he was an

unequaled researcher and by that virtue and expert

of our tongue and

every detail of it.

Mesrop was also a great musician. This is not

a poetic statement. It

has been recorded in history; " ݳË

êáõñµÝ Æë³Ñ³Ï (ê³Ñ³Ï ä³ñûõ) »õ

ëáõñµÝ Ø»ëñáíå ³ë³óÇÝ ½áõÃÝ »Õ³Ý³Ï³õáñ Ó³ÛÝëÝ »õ

»ñÏáõ Ó³ÛÝ ëï»ÕÇë... »õ

ëáõñµ Ø»ëñáíåª ½Ï³ñ·Ý ²å³ß˳ñáõÃÛ³Ý":

(First St Sahak and St Mesrop

recited in eight tones ....).

Even without this historical record the

musical talent of Mashtotz

is beyond reproach. Without an acute musical ear,

without a fine sense

of hearing Mesrop could have never distinguished

the slightest nuances

of our language, specially our consonants, one

needs not only a keen

sense of hearing but also a trained musical one to

distinguish between

our consonants which at times, to an untrained ear

might as well be a

cacophony. Even now one needs a high degree of

musical sense to

distinguish the fine line between a ÌòÒ»õÖâæ. Sometimes foreign

scholars who are musically trained seem to be more

aware of these

nuances.

Yes, Mashtotz was a great linguist and a

musicologist. Without those

talents it would be have been impossible for him

to invent our letters,

an alphabet that about which , 1500 years

after,even the great French

linguist Meillet wrote; "The order of the Armenian

alphabet is a

masterpiece. The pronunciations of the letters

have been devised so

meticulously that it gave the Armenian language a

new means of

expression, the fact that those premises set by

Mashtotz are still

totally intact is only proof of their perfection,

we have had no need to

alter, amend or improve it since its inception.

This is in itself is

proof of perfection".

Indeed, only a genius could, at the end of the

4-th century reach

such degree of perfection. But it was not the

linguist in Mashtotz that

sought the politician in him. On the contrary, it

was the politician

that applied his political genius and used that

talent in the linguist's

art, that was the only way out, the way that could

only be devised by a

great politician. This is not a guess or a theory,

his indefatiguable

search and eventual discovery of our alphabet is

proof for that.

If Mashtotz had merely minded his business as

a creator of letters,

like many other inventors, unlike those others

Mesrop did not merely

borrow and conveniently copy other peoples'

scripts, he composed and

invented a letter for each of our sounds, to do

otherwise would only be

imperfect and unsatisfactory. Many other inventors

did just that. Most

of Slavic script is nothing more than a variation

of Greek and Latin

letters, sometime modified according to need. What

was lacking in the

Greek alphabet these Slavic "inventors" borrowed

form other sources,

even as far as Hebrew and Armenian.

If Mashtotz' intention and style were these he

could have easily

borrowed from our neighbors far and near since he

was an expert in most

of those tongues, he had easy access to the Greek,

the Assyrian and the

Persian scripts. He could have easily adopted one

of those and to

complete the missing sounds he could have

complemented that from another

source. He chose a totally different route.

Mashtotz the politician was

well aware that a relatively small nation,

sandwiched between two or

more huge empires could only survive and preserve

its unique identity

only by asserting its difference and not by

capitalizing on the obvious

similarities.

By virtue of being a serious and investigative

scientist he even saw

the value and the political implications of

choosing the Greek(western)

custom of writing from left to right rather than

the eastern, (Assyrian

and Persian) right ot left. This was later proven

to be of even greater

value when many other cultures would eventually

reverse their direction

and adopt a left to right orientation. Mindful of

the many defects that

he had observed in many peoples' scripts Mashtotz

made sure, loosely

based on the Greek model that we also have symbols

for our vowels, a

feature that was blaringly absent in the Persian

and other Semitic

scripts. By the same token he chose separate

letters rather than

attached ones as in some of the Semitic. In other

words Mesrop the

politician selected the best features of all those

available and devised

the perfect system not only to suit our needs

while at the same time

avoiding the mistakes and the errors that others

had fallen for. The

reason Mashtotz invented letters for every sound

and every nuance was to

avoid the Babelian cacophony that he had observed

in some of the others.

Defects such as using the same symbol to sound in

several different ways

depending on context or position in a word, or

even the same sound being

represented by various symbols in different

positions. With all that

scientific expertise and the mind of a keen

politician Mesrop invented a

system that was deemed perfect and without defect

then as it still is

today. Yet, this is not his main accomplishment.

Mashtotz' ultimate goal

was not to give his people a temporary and a stop

gap system but he

devised it for centuries to come, a system that

was to be uniquely

Armenian while at the same time meet all his

people's needs. Even if he

had to borrow, so to speak, he modified the

symbols in such a manner,

made it so different form the original that even

the keenest eye may not

trace it's origin at first sight. He did not

compliment his system with

other people's symbols for letters that the Greek

was inadequate, he

composed totally new shapes and new symbols. He

simply invented letters.

 

Avoiding similarities, emphasizing

differences. These were the

virtues that Mashtotz used to give us our unique

yet perfect system.

Thus he invented an alphabet, a unique system,

totally and wholly

Armenian that was not only distinct from its

contemporaries but which

has not yet been upstaged till now now.

Mashtotz worked with such singlemindedness

that we have not yet

totally comprehended even today. It boggles one's

mind to realize that

Mashtotz not only invented and devised the letters

themselves but also

gave usa complete set of punctuation marks, this

in itself sets him and

his creation apart from all other systems and

their inventors. Mashtotz

was and has been the one and only, there has not

been any like him since

or will there ever be. Nobody, no matter how bold

has yet dared or even

felt the need to modify his creation.

 

This is why Mesrop aside from being a

consummate scientist and

inventor is also a great politician.

 

Turning into our first teacher and the

principal of our first school

he did not forget to open other schools and teach

other students as

well. The Georgians and and Alwans were not spared

his graces either.

Along and after establishing our scriptoria he saw

to it that our close

neighbors have theirs' too. And the Georgian was

one such that produced

masterpieces.

With his enlightenment of the Tranascaucasus

Mashtotz he reversed

the trend of "divide and rule"(µ³Å³ÝÇñ, áñ ïÇñ»ë) and instead replaced

it with that definitive answer;"approach so the

may not rule"(Ù»ñÓ»óÇñ,

áñ ãïÇñ»Ý) the truth of which is evident daily

with the age old history

of all brotherly nations...

And now the people that he so tenderly bore

and gave life to, a

people that was not only born once but many times,

have come to

celebrate his 1600-th anniversary with great pride

and immense

gratitude, and who

 

Was born so we also do,

He who was, so we also be

And he became immortal

So we also be...

 

Hence it is not unusual that we celebrate his

birth, his birth has

been celebrated every year in one way or another.

It is a novelty, and a

big novelty that this feast is not being

celebrated in a church, not

according to a church calendar but with the the

decision and blessing of

the state, not only by the toll of bells or

songful prayer but with

scientific speeches and patriotic choruses, not

from the altar of a

church but in public halls and auditoriums.

This gala is by our people for the people who

are spread across the

globe, yet despite that haphazard distribution has

and is keeping its

identity, its shape, its spiritual culture and its

classical tongue. All

this thanks to that greatest of Armenians whom we

are celebrating today.

 

This feast is even more festive because it is

being celebrated by a

people that lives on its ancient as well as new

homeland, under the

watchful of the twin peaks, flooded by the

glimmering ripples of Sevan,

in the shadow of its Bibliotheque and inflamed

with the fire of its

National Academy.

This feast is being celebrated by that great

country, with its

multilingual and multiple nations, to which we

join our National Code of

Arms on which is branded Mesrop's hand.

Mesrop had seen a thousand novelties and

renewals but this one is

new and it is a great renewal.

And today, this reawakened people of ours is

celebrating the jubilee

of its greatest son, knowing fully well by doing

so it is in fact

celebrating its very own jubilee, remembering not

only its scripture and

its artistic, scientific and linguistic freedom

but a celebration of its

very independence and its age old dream of

statehood and its

uncompromised faith of being and perseverance.

This people understands too well that this

anniversary of its

greatest son, is a Beginning as well as a

Continuation, a reality that

has no end as long as this language of ours has

and still does resonate

from the mouths of our children with that eternal

song of ours, the

"Ay-Ben-Gim".

This is why we ask;

 

Is it necessary to, in his name

A university or a street be named on the globe

somewhere,

When by that name a people has renamed itself...

 

NATION!

 

Who in order to live has died a million deaths,

But never with that intent to die

It has ever lived, not even a day...

 

***

 

 

This post has been edited by Arpa: Nov 11 2003, 11:26 PM

Edited September 2, 2005 by Arpa

[MosJan]

PLEASE, PLEASE, PLEASE, I BEG OF YOU! DO NOT BRING THE JEWS AND THE TURKS INTO THIS THREAD, NOT EVEN Gregory Peck.

 

This will be totally and solely dedicated to Mashtots in particular and to Armenian Culture in general.

Mods and Adms take notice, please filter out any and all irrelevent posts.

 

 

No Problem Barn Arpa

[Harut]

not really about Mashtots or the alphabit, but a little about our language...

 

Մեր լեզուն ճկուն է ու բարբարոս,

Առնական է, կոպիտ, բայց միեւնույն պահին

Պայծառ է նա, որպէս մշտաբորբոք փարոս,

Վառված հրով անշեջ դարերում հին։

 

Եվ վարպետներ, խոնարհ ու հանճարեղ,

Յղկել են այն դարեր, որպէս մարմար,

Եվ փայլել է նա մերթ, ինչպէս բիւրեղ,

Մերթ կոպտացել, ինչպէս լեռնային քար։

 

Բայց միշտ պահել է նա իր կենդանի ոգին,-

Եւ եթէ մենք այսօր կոտրատում ենք այն մերթ,

Այդ նրանից է, որ ուզում ենք մեր

Նոր խոհերի վրայ Ժանգ չչոքի։-

 

Այդ նրանից է, որ մեր այսօրուայ ոգուն

Այլեւս չի կարող լինել պատեան

Ո՛չ Տէրեանի բարբառը նուագուն,

Ո՛չ Նարեկի շունչը մագաղաթեայ։-

 

Եւ ո՛չ անգամ Լոռու պայծառ երգիչ

Թումանեանի բարբառը գեղջկական,-

Բայց նա կը գայ - լեզուն այս երկաթեայ բերքի

Եւ խոհերի այս խո՜ր ու երկրակամ...

 

-- Եղիշե Չարենց

 

http://armenianpoetry.com/arm/1091.html

 

 

Մեր լեզուն մեր խիղճն է դա,

Սուրբ հացը մեր սեղանի,

Մեր հոգու կանչն է արդար

Ու համը մեր բերանի։

 

Մեր լեզուն ծուխն է մեր տան,

Մեր կշիռն աշխարհի մէջ,

Նա աղն է մեր ինքնութեան,

Էութեան խորհուրդը մեր։

 

Մեր լեզուն արիւնն է մեր,

Արիւնից աւելի թանկ,

Մեր բուրմունքն ու գոյնն է մեր,

Մեր լեզուն մենք ենք որ կանք։

 

Նա պիտի մեր առաջին

Ու վերջին սէրը լինի,

Ինչ ունենք էլ աշխարհում,

Որ այսքան մերը լինի։

 

-- Համո Սահյան

 

http://armenianpoetry.com/arm/1077.html

[Arpa]

not really about Mashtots or the alphabit, but a little about our language...

====

 

Մեր լեզուն ճկուն է ու բարբարոս,

-- Համո Սահյան

 

http://armenianpoetry.com/arm/1077.html

style_images/master/snapback.png

 

 

Excellent Harut.

Thank you.

You get the idea. This thread is to solely and mainly glorify the "GLORY of the DISCOVERY" and the Discoverer.

Keep it coming, be it in verse or prose.

[Arpa]

ՈՎ ՄԵԾԱՍՔԱՆՉ ԴՈՒ ԼԷԶՈՒ

 

Խոսք : Ն Մեզպուրեան

Եղանակ: Կոմիտաս

 

Ո~վ մեծասքանչ դու լէզու,

Ո~վ հեշտ բարբառ մայրական.

Քաղցրահնչուն բառերուդ

Նման, արդյոք այլ տեղ կան?

 

Դու, որ նախ ինձ հնչեցիր,

Նախ սիրով, ո~հ հեշտ խոսքեր,

Այն նախ զքեզ թոթովելս,

Դէռ իմ մտքես չէ ելեր:

 

Իմ մայրենի քաղցր` լեզու

Կյա~ց անսասան, կյա~ց յավէտ,

Կյաց միշտ լեզուդ հայկարժան

Կյա~ց ծաղկալից ծաղկավէտ:

 

Ինչ թառն վիշտ է սրտիս,

Երբ օտար տէղ ու լէզու

Բռնի իրեն զիս քաշեն,

Սրտէս արիւն կ`հէղու:

 

Ոհ զայն օտարն ես սիրել

Բնավ չեմ կարող ի սրտէ,

Չէ այն, չէ քաղցր իմ լէզու,

Որ սիրով զիս կ`ողջունէ

 

Իմ մայրենի…..

[Takoush]

Կարմիր Հողը

GARMIR HOGHE

Դանիէլ Վարուժան

 

Գրասեղանիս վրայ, սա

Սկաւառակին մէչ կայ բուռ մ՚հող, բերուած հոն

Հայրենիքի դաշտերէն

 

Նուեր է ան.— Զայն ինց ցոնողը կարծեց

Սիրտն իր տրուած, առանց երբէք գիտնալու

Թէ կու տար իր պապերունն ալ միասին

 

Զայն կը դիտեմ.— մերթ ժամեր

Բիբերս անոր վրայ հառած կը մնամ

Լո՜ւռ եւ թախծո՜տ, իբր այդ հողին մէչ հուռթի

Նայուածքս արմատ արցակէր—

 

Կը մտածեմ.— Գուցէ իր գոյնը բոսոր

Չէ պարգեուած բնութեան ներհուն օրենքէն.

Վերքերու սպունգ մ՚ըլլալով

Խմած է մաս մը կեանքի, մաս մ՚արեւու.

Եւ իբր տար ր անպաշտպան

Կարմիր հող մ՚է եղած, Հայ հող մ՚ըլլալուն

Գուցէ իր մէչ կը բաբախէն տակաւին

Դարերը հին-հին բառքին,

Կայծն ամրակուռ սմբակներու որոնց գոռ

արշաուանքն օր մը ծածկեց

Հայկեան վաշտերն հաղթութեան տաք բոշիով

Կ՚սեմ.— Իր մէչ դեռ կ՚ապրի

Ինքնատիպ ոյժն այն որ կազմեց շունչ առ շունչ,

Կեանքս իմ, քու կեանքդ, ու տուաւ,

Կարծես ցեռքով գիտակից,

Նոյն թուխ աչուին նոյն եւ նման հոգիով

Կիրք մ՚Եբրատէն առնուած,

Սիրտ մը կամշոտ, թաքստոց

Ըմբոստանքի ու նաեւ բո՛ւռն սիրոյ

 

Իր մէչ, իր մէչ կը կայծկլտայ հոգի մ՚ հին՝

Հին դիւցազնի եղած բսոր մը գուցէ՝

Կոյսի մ՚աղւոր արցունքով.

Հիւլէ մը կայ Հայկէն, բոշի մ՚արամէն,

Անանիայէն բիբ մը դէտ՝

Դեռ աստղերու ճաճանչներով թաթաղուն.

 

Ա՜զգ մը կայ հոն, սեղանիս վրայ ազգ մը հին,

Որ այսօր իր վերաշողշող այգուն մէչ,

Հողի բնատուր մարմնոյն տակ ինց կը խոսի,

 

Կ՚ոգեզինէ— եւ աստղերու ինչպէս ցանն

Անհունութեան մէչ կապոյտ —

Բոշիներովն իր հրաբորբ

Հոգիս քաղցրիկ բայլակներօվ կ՚ոռոգէ

Ու այն ատեն լարը չղերուս կը դողայ

Սարսուռով մ՚հորդ, ա՛յն սարսուռով՝ որ մտքին

Հերկերուն վրայ աւելի՛

Ստեղծիչ է քան գարնան հովն արբագաղչ

Ու կը զգամ անցքն ուղեղէս

Նոր հուշերո՜ւ, հոգիներո՜ւ դեռ կարմիր

Խոր վերքերովն իրենց, վրեժի՛ շրթունքներ.

 

Եւ այդ հողն, այդ բոշին, զոր ես կը պահեմ

այնքա՜ն սիրով՝ որքան հոգիս պիտ՝ չնէր

Եթէ մարմնոյս աճիւններն

Օր մը մահէն վերչ հովերուն մէչ գտնար.

 

այդ պանդուխտ մասն Հայաստանի, մասունքն այդ

Մնացած մեր հաղթ պապերէն,

Բժժանքն ու ցոնն այդ կարմիր,

Սիրտս սեղմած մագիլներով անծանոթ,

Երկինքն ի վեր, գրքի մը վրայ, թանկագին

Ժամու մը մէչ ժպիտներու, սերերու,

Կամ քերթուածի մը ծնած վեհ վայրկեանին

Զիս հապշտապ կը մղէ

Մերթ լալու, մերթ մռնչելու,

Եւ զինելու բռունցքս, հոգիս բռունցքիս մէչ

[Takoush]

I am sorry Movses jan:

 

After I typed This poetry of Varoujan, I had a bit of technical difficulty.

I wanted to do the 'vernakir' in red, then a bit bolder and larger. I had difficulty and it was repeated a few times. You could eliminate the first one, because I deleted the "HOGHE". So the second one would be perfect; then you could eliminate the rest.

 

Thanks.

 

Anahid

 

Movses jan:

 

You are wonderful. Thanks so much. I loved the title making it GarmirGabuydDzirani. That's wonderful.

Our lovely flag colours.

 

'Getsess' Movses jan.

 

Anahid Takouhi

Edited September 12, 2005 by Anahid Takouhi

[Takoush]

-- Եղիշե Չարենց

 

http://armenianpoetry.com/arm/1091.html

Մեր լեզուն մեր խիղճն է դա,

Սուրբ հացը մեր սեղանի,

Մեր հոգու կանչն է արդար

Ու համը մեր բերանի։

 

Harut:

 

I loved your website. It's beautiful. You have practically all the "vodanavors" there. Thank you so much for putting it here for us.

 

Merci beaucou.

 

Anahid Takouhi

[Arpa]

Yev Ayr Mi Mashtots Anoun by Sevak

 

A segment. We can complete it as we go on.

=====

ԵՎ ԱՅՐ ՄԻ՝ ՄԱՇՏՈՑ ԱՆՈՒՆ...»

 

Մենք կայինք նաև Նրանից առաջ,

Եվ դարե՜ր առաջ:

 

Մենք բռնությունից խույս էինք տալիս՝

Բեղուն դաշտերին գերադասելով լեռները քարոտ.

Իսկ մեզ ոտնկոխ հետապնդողին դինապաստ անում

Եվ դրանով իսկ անուն ստանում՝

Կոչելով մեզ Հայկ:

 

Մենք անշունչ քարը դարձնում էինք ձուկ,

Ձուկ,

Որ անջրդի լեռնալանջերի շիկացած հողից

Իր փորը վառած՝

Կիսաբաց բերնով

Երկնքից անջուր

Գոնե անձրևի շիթ էր պահանջում:

 

Լեռը ծակելով՝

Մենք նրա միջով ջուր էինք տանում

Ու շռայլ բանում

Մեր այգիների այրի արգանդին:

 

Իսկ ամուլ կավին տալիս էինք մենք

Ձևը վարսնդի

Եւ կոչում կարաս,

Որի մեջ հետո լողացնում էինք գարին մեր մաքուր,

Եւ մկրտության այդ ջուրը դեղին

հարբածությունից նույնիսկ առավել

Զարմանք էր ազդում այն գոռոզներին,

Որ մեզ այնուհետ

Չէին հանդգնում կոչել «բարբարոս»:

 

Մենք համառ ոսկուն ստիպում էինք նաև մայրանալ՝

Դառնալ դիցուհու արձան անթերի,

Եւ այդ հլությունն անձնատուր ոսկու

Անվանում էինք Մայր զգաստությանց՝ Մեծն Անահիտ:

 

Մենք տալիս էինք անհատակ վիհին մի նոր խորություն,

Երկնամուխ կիրճին՝ բարձրություն մի նոր

Եւ... կոչում Գառնի...

 

Մենք կայինք նաև Նրանից առաջ:

Մեր արքաների և իշխաններ արածի վրա չարածը դրած՝

Նրանց գորցն էինք դեռ շարունակումԼարերի վրա բամբ բամբիռների

Եւ... դա անվանում Երգ Վիպասանաց...

 

Արշակները մեր՝

Հայրենի հողին ոտքով շփվելով,

Լոկ հպարտության խոսքերով էին շուրթերը բանում

Եւ ըմբերանում տիրակալներին:

 

Մուշեղները մեր՝

Օտար զորությանն ընդդիմանալիս

Նրանց հարեմը գերի առնելով

Ու ձեռք չտալով և ոչ մի կնոջ՝

Առնականության և վեհանձնության դաս էին տալիս,

Այնպիսի մի դաս,

Որ ոսոխն անգամ անգիր էր անում...

 

Մենք կայինք նաև Նրանից առաջ:

 

Մենք աստղերն էինք մեր աչքով զննում,

Արփալույս էինք թելերով հինում,

Տաճարից ելնում ու թատրոն գնում,

Վայելում նաև հաճույքը վսեմ

Մեր այն պարուհի-կաքավողների,

Որոնց մարմինը նվագ էր լռած

Եւ որոնք նաև «երգեին ճեռամբ»...

 

Բ

 

Մենք կայինք նաև Նրանից առաջ:

 

Սակայն աշխարհի լայնքի վրայով

Մի չտեսնված մրրիկ էր անցել:

 

Հրեա մի գունատ՝

քշված իր երկրից,

Օտարականի ու հյուրի տեսքով,

Ինքն իրեն տարավ աշխարհից աշխարհ:

 

Զորավոր էին աստվածները հին,

Այնքան զորավոր,

Որ անկեղծ էին ու չէին ստում:

 

Իսկ խեղճ ու ագքատ այդ եբրայեցին

Եկավ շաղ տալու խոստումներ օդում,

Եկավ զինավառ գեղեցիկ ստով:

 

Միամիտ էին աստվածները հին,

Միամիտ այնքան,

Որ ծարավն իրենց հագեցնում էին լոկ արյամբ զոհի

Եւ իրենց քաղցը՝ նույն զոհի մսով:

 

Իսկ եբրայեցին եկավ ասելու.

«Այս է մարմինն իմ.առեք ու կերեք:

Այս է արյունն իմ.ըմպեցեք սիրով»...

 

Ուղղամիտ էին աստվածները հին,

Ուղղամիտ էին՝

Պարզ դերձակի պես.

Իրենց հավատի հանդերձը նրանք

Միշտ ձևում էին ճիշտ կյանքի վրա:

 

Իսկ եբրայեցին եկավ կարելու

Մի համընդհանուր - կախարդիչ հանդերձ,

Որով պիտի որ հավասարվեին

Եւ վտիտ ու գեր,

Եւ հաստ ու բարակ:

 

ճշտախոս էին աստվածները հին,

ճշտախոս էին՝

Երեխայի պես.

Մարդկանց մարդ էին նրանք անվանում,

Իսկ իրենց աստված:

 

Իսկ եբրայեցին ասաց «Մարդ եմ ես»

Եւ ... դարձավ աստված՝

«Մարդ եմ» ասելով...

 

...Զորավոր էին աստվածները հին,

Այնքան զորավոր,

Որ անկեղծ էին ու չէին ստում:

Իսկ պատմության մեջ կան ժամանակներ,

Երբ ով չի ստում՝ պիտի կործանվի՜ ...

[Arpa]

Phew!!!

It took forever.

Here it is.

Yev Ayr Mi Mashtots Anun.

In the next post

Please point out errata, as much as I proofread it Im sure I missed some.

I did alter some spellings i.e. inserted E-Է instead of Yech-Ե etc.

[Arpa]

Ev Ayr Mi Mahtots Anoun

 

"ԵՎ ԱՅՐ ՄԻ՝ ՄԱՇՏՈՑ ԱՆՈՒՆ...»

 

Մենք կայինք նաև Նրանից առաջ,

Եվ դարե՜ր առաջ:

 

Մենք բռնությունից խույս էինք տալիս՝

Բեղուն դաշտերին գերադասելով լեռները քարոտ.

Իսկ մեզ ոտնկոխ հետապնդողին դինապաստ անում

Եվ դրանով իսկ անուն ստանում՝

Կոչելով մեզ Հայկ:

 

Մենք անշունչ քարը դարձնում էինք ձուկ,

Ձուկ,

Որ անջրդի լեռնալանջերի շիկացած հողից

Իր փորը վառած՝

Կիսաբաց բերնով

Երկնքից անջուր

Գոնե անձրևի շիթ էր պահանջում:

 

Լեռը ծակելով՝

Մենք նրա միջով ջուր էինք տանում

Ու շռայլ բանում

Մեր այգիների այրի արգանդին:

 

Իսկ ամուլ կավին տալիս էինք մենք

Ձևը վարսնդի

Եւ կոչում կարաս,

Որի մեջ հետո լողացնում էինք գարին մեր մաքուր,

Եւ մկրտության այդ ջուրը դեղին

հարբածությունից նույնիսկ առավել

Զարմանք էր ազդում այն գոռոզներին,

Որ մեզ այնուհետ

Չէին հանդգնում կոչել «բարբարոս»:

 

Մենք համառ ոսկուն ստիպում էինք նաև մայրանալ՝

Դառնալ դիցուհու արձան անթերի,

Եւ այդ հլությունն անձնատուր ոսկու

Անվանում էինք Մայր զգաստությանց՝ Մեծն Անահիտ:

 

Մենք տալիս էինք անհատակ վիհին մի նոր խորություն,

Երկնամուխ կիրճին՝ բարձրություն մի նոր

Եւ... կոչում Գառնի...

 

Մենք կայինք նաև Նրանից առաջ:

Մեր արքաների և իշխաններ արածի վրա չարածը դրած՝

Նրանց գորցն էինք դեռ շարունակումԼարերի վրա բամբ բամբիռների

Եւ... դա անվանում Երգ Վիպասանաց...

 

Արշակները մեր՝

Հայրենի հողին ոտքով շփվելով,

Լոկ հպարտության խոսքերով էին շուրթերը բանում

Եւ ըմբերանում տիրակալներին:

 

Մուշեղները մեր՝

Օտար զորությանն ընդդիմանալիս

Նրանց հարեմը գերի առնելով

Ու ձեռք չտալով և ոչ մի կնոջ՝

Առնականության և վեհանձնության դաս էին տալիս,

Այնպիսի մի դաս,

Որ ոսոխն անգամ անգիր էր անում...

 

Մենք կայինք նաև Նրանից առաջ:

 

Մենք աստղերն էինք մեր աչքով զննում,

Արփալույս էինք թելերով հինում,

Տաճարից ելնում ու թատրոն գնում,

Վայելում նաև հաճույքը վսեմ

Մեր այն պարուհի-կաքավողների,

Որոնց մարմինը նվագ էր լռած

Եւ որոնք նաև «երգեին ճեռամբ»...

 

Բ

 

Մենք կայինք նաև Նրանից առաջ:

 

Սակայն աշխարհի լայնքի վրայով

Մի չտեսնված մրրիկ էր անցել:

 

Հրեա մի գունատ՝

քշված իր երկրից,

Օտարականի ու հյուրի տեսքով,

Ինքն իրեն տարավ աշխարհից աշխարհ:

 

Զորավոր էին աստվածները հին,

Այնքան զորավոր,

Որ անկեղծ էին ու չէին ստում:

 

Իսկ խեղճ ու ագքատ այդ եբրայեցին

Եկավ շաղ տալու խոստումներ օդում,

Եկավ զինավառ գեղեցիկ ստով:

 

Միամիտ էին աստվածները հին,

Միամիտ այնքան,

Որ ծարավն իրենց հագեցնում էին լոկ արյամբ զոհի

Եւ իրենց քաղցը՝ նույն զոհի մսով:

 

Իսկ եբրայեցին եկավ ասելու.

«Այս է մարմինն իմ.առեք ու կերեք:

Այս է արյունն իմ.ըմպեցեք սիրով»...

 

Ուղղամիտ էին աստվածները հին,

Ուղղամիտ էին՝

Պարզ դերձակի պես.

Իրենց հավատի հանդերձը նրանք

Միշտ ձևում էին ճիշտ կյանքի վրա:

 

Իսկ եբրայեցին եկավ կարելու

Մի համընդհանուր - կախարդիչ հանդերձ,

Որով պիտի որ հավասարվեին

Եւ վտիտ ու գեր,

Եւ հաստ ու բարակ:

 

ճշտախոս էին աստվածները հին,

ճշտախոս էին՝

Երեխայի պես.

Մարդկանց մարդ էին նրանք անվանում,

Իսկ իրենց աստված:

 

Իսկ եբրայեցին ասաց «Մարդ եմ ես»

Եւ ... դարձավ աստված՝

«Մարդ եմ» ասելով...

 

...Զորավոր էին աստվածները հին,

Այնքան զորավոր,

Որ անկեղծ էին ու չէին ստում:

Իսկ պատմության մեջ կան ժամանակներ,

Երբ ով չի ստում՝ պիտի կործանվի՜ ...

=======

 

Գ

 

Եւ կործանվեցինաստվածներըհին:

 

Մարդիկ,

Որ երեկ ունէին տարբերաստվածներ բազում,

Պարտավոր էին հիմա ուեէնալ

Միայն մի` աստված,

Բոլո~րը` լոկ մի`, միայն մի` աստված:

Եւ չգիտէին,

Թէ ով է այդ մին?

Եւ ինչէ ուզում…

 

Արամազդների, Միհրերի տէղակ,

Բոցբէղ-բոցմորուք շէկՎահագներինփոխարինելու

Եկաւ մի հրեա սվմորուք-սեվբեղ

Եւ Աստղիկնեէրի, Անահիտմների, Նանենէրի

Երէկուա տէղում այսօր հաստատեց

Իր մորը դալուկ? Թէ? Ամոթահար:

Եւ խոսում էին նրանք մի լեզվով,

Որ չէր հասկացվում:

 

 

Մեհեաններիտեղ ու բագինների,

Նրանց դեռ տաք-տաքմոխիրի վրա,

Հատակ նետեցին

Դեռեւս անծեփ եւ փայտակտուր աղոթատէղիք`

Իրենց խաչերը սուր մխրճելով

Նախ սրտեր~ ի մէջ,

Ապա` երկընքի`…

Ատրուշանների խուրձ-խուրձ բոցերի առատութեան տեղ

Կէնտ-կէնտ հասկերի չար աղքատութեամբ

Պաղ-պաղ մոմերն եէն ուզում դառնալ հաց մի նոր հավատի,

Որ իրեն կոչում կամավորութիւն

Բայց տարաչվում է բռնութեամբ անքող…

 

…Առանց հաւատի կյանքում դյուրըին չէ նույնիսկ մէռնիլը,

Իսկ ապրելն… արդեն անկարելի է:

 

Մարդուց խլեցին իր հավատը հին,

Իսկ հավատը նոր հաստատվեց խոս~քով,

Մի~ միայն խոսքով.

_Դեռ նորը չկա~ր:

 

Ավէրվեց հինը ու փլատակվեց,

Իսկ նորը միայն կարուցվեց խոսքո~վ,

Մի~ միայն խոսքով:

_Դեռ նորը չկա~ր:

 

Եւ այսպէս`

Հանկարծ ու դանդաղորեն

Ամէ~ն ինչ շրջվեց,

Տակնի վեր եղավ,

Եւ կարգի բէերել չէր կարող ոչ ոք.

_Ինքը շրջողն իսկ չէր կարող էլ, չէ~:

 

Եւ այպէս`

Կյանքից մնաց մի” մեղա”,

Որ պիտի նաեւ… բարձըր չհնչեր:

Եւ այսպէս՝

Անցավ ողձջ հարյու՜ր` տարի,

Որ կարճ է թվում, երբ գիրք ես կարդում,

Իսկ երբ ապրում ես եւ ամէն րոպէ

Զգում ես մաշկի՜դ զգում ես սրտո՜վ,

Ուղեղիդ բոլո՜ր ծալքերով այնժամ…

 

 

Դ

 

Հենց այսյպէս էինք մենք ապրում այնժամ:

 

Հայաստան կոչված աշխարհն էլ արդեն

Լոկ անունով էր Հայաստան կոչվում:

 

Զոհված արջառի տաքուկ սրտի պէս

Մեր հողն էր կիսված

Ոէ բռնի քաշված

Երկու շիկացած ու սուր շամփուրի,

Որոնցից մէկը պարսիկն էր բռնել կրակի վրա,

Մյուսը բռնել էր մոմերի վրա նենգ բյուզանդացին:

 

Խորովվում էինք.

Արցունքի տէղակ

Մեր ճենճերն էին կաթում-կաթկթում,

Ասես կամենում իրենց խորովողկրակը մարել:

Սակայն ճենճերից -այդ ով չքիտի? չի մարում կրակ,

~Այլ բորբոքում է մոլությամբ մի նոր:

 

Մեր հողի վրա,

Մեր էրկնքի տակ

Մենքդարձել էինք օտարի գաղութ:

Նույնիսկ մեր հորը րկրպաքելու

Եվ կամ թէ որդուն պագելու համար

Այլ արքունիքից պիտի խնդրէինք մի թույլտվութիւն,

Որ եթէ հասներ

Պարտավոր էինք համարել շնորհ

Եւ շնորհակալ մնալ հավիտյան:

 

Հայաստան կոչված աշխարհե կիսված

Նտել էր արդէն

Իրար չկապված ծայրերի վրա այ~ն աթոռների,

Որոնց տակ անտակ անդունսն էր բազվում:

 

Իսկ մեր մարմնավոէ տերերը բոլոր

Ունէին լոկ մի մտահոկութիւն,

Լոկ մի խոհ բարձըր`

Իրէնց աթո~ռը

Գահույ~քը իրենց

Եւ իրենց բար~ձը:

 

Միայ~ն չզրկվել իրենց վէրադաս տիրոջ շնորհից,

Զսպանակի պէս

Այս միտքն էր նրանց վեր ու վար ճոճում:

Միայն թէ կառչել ու նստած մնալ

Իրարա չկպած ծայրերի վրա այ~ն աթոռների

Որոնց տակ անտակ վիհն էր որոճում…

 

Ավերակվել էր երկիրը հայոց:

Ու եթէ նրա տէրերը տանու

Կեթ ունենային ազնըվութիւնը իրէնգ նախորդի`

Նրա պէս պիտի մռռային նորեն

“Ավէրակացըս ում? թագաւորեմ”

 

Ե

 

Քաջերի սահմանն իրենց զենքն է հէնց:

Քաջեր մի~շտ էլ կան,

Զե~նք է հարկավոր:

 

Քաջեր մի~շտ էլ կան

Պէտք է ասպարե՜զ

Որ նույնպէս չկար:

 

Կար միայն պարի~սպ

Որ տարածվում էր աշխարհից աշխարհ:

Եւ կային նաեւ ազնիվ ճակատներշ

Որոնցով երբեք պարիսպ չէս քանդի…

 

Աշխարհի վրա իշխում էր արդեն մի ճշմարտութիւն,

Որ հարյ~ուր տարի,

Հարյուր ձի~գ տարի

Չէր կարողանում իր ճշտութիւնե կարգին հաստատել,

Մի ճշմարտութիւ~ն,

Որ ամէն վայրկեան

Կամ ա-ակամա հհերքում էր իրեն`

Անվերջ բացելով իր մերկութիւնը

Եւ իսկութիւնը

 

Եւ իսկութիւ՜նը…

 

Հիսուսը,

Որ մի հրյա էր ազնիվ,

Արդեն շա~տ վաղուց դարձել իրոք

Մի բյուզանդացի խորամանկ ու նէնգ,

Եւ նոր հավատի եդենմ դրախտի պաճուճանքի տակ

Հին բյուզանդիոնը նոր հնարներով

Իր ոտարակուլ դժոխքն էր տանում ուրիշ երկըրներ,

 

Իր կայսերական մականն էր զարկում աշխարհի մէջքին,

Այն խեղճ աշխարհի,

Որ զարկի ցավից նույնիսկ տքնալու իրավունք չունէր

Եւ տքնոցի տեղ

Դէռ ալէլույա պիտի որոտար:

 

Իսկ իսկութիւ~նը…

 

Հավասարութեան ու եղբայրութեան զնիվ քարոզով

Ուրիշի տոէնն ու երկիր էր մտնում

Օտար վարք ու բառք,

Ոտար ծես ու կարգ:

 

Իս իսկութիւն չէ?,

Որ զորքից հետո

Միշտ էլ լեզուն են մարդատաշդ հանում

Եւ ինչ չի կարող ո՝չ մի զորք անել՝

Լէզուն է անում:

 

Իսկ իսկութիւ~նը…

 

Նոր գաղափարը էլ գաղափար չէր,

Այլ մի կաղապար,

Մի նեղ կաղապար,

Որ արդեն հարիւր տարի էր տեւում,

Ոչ թէ գաղափար,

Այլ մը կաղապար,

Որ երազն անգամ իր մւջ էր ձեւում

Ոչ թէ գաղափար,

Աձլ մի կաղապար`

Ե~ւ մարմնի համար

Որ շնչակտուր հեւում էր, հնում,

Եւ հոգու համար,

Որ վաղուց արդեն ազատ չէր թեւում,

Եւ լեզվի համար…

 

Գէթ լեզուն գործեր:

Մինջդեռ մեր լեզու՜ն…

 

 

Զ

 

Իրավունք չկար երգել երգը մեր,

Որ դարեր ի վեր

Հնչել էր լէզվով մեր ոսկեղնիկ,

Էւ մեն ու մենիկ`

Սիրո խոսքերով,

Ե~ւ ուրախության տաճարների մէջ`

Գինու խոսքերով,

Եւ մեր յոթնօրյա հարսանիքներին՝

Մեր փակ բակերում,

Բաց տանիքներին:

Իրավունք չկար նաեւ նվագել`

Ո`չ վինի վրա

Ո`չ էլ բամբիռի

Այս կեաքի համար հոգացիր?`

Պիղծ ես,

Ե՜ւ անօրեն ես,

Ե~ւ բանադրված:

“Ամե՜ն ինչ արա հանուն ա~յն կեանքի,

Որ քեզնից հետո հետո հետո է գալու”…

 

Թատրոն ես գնում?

Ուրեմն պիղծ ես.

Կեր ու խում անում?

Ուրեմն պիղծ ես:

 

Պարի նայեցիր?

Եւ կամ պարեցիր?

Ուրեմն պիղծ ես:

Սիրասթա~փ եղար

Նոր սեր արեցիր?

Ուրեմն պիղծ ես:

Այս կէանքի համար գէթ միտք արեցիր?

Ուրեմն պիղծ ես:

“Ամէն ինչ արա այն կեանքի համար

Որ քէզնից հետո հետո հետո է գալու”…

 

Եւ այս ամենի~ց, այսքանի~ց հետո

Իրավունք չկար մինջեւ իսկ լալու:

 

Որդուդ ես սգում`?

Ուրեմն պիղծ ես,

Ողբում սեւ օրըդ?

Ուրեմն պիղծ ես:

Իրենց իսկ տված ցավից ես լալիս?

Անորէն ես դու,

Արժանի մահվան

Դավանանք կոչված դավից ես լալիս

Անօրեն ես դու,

Արժանի մահվան:

“Մտածիր միայնայն կեանքի մասին,

Որ քեզնից հետո, հետո է գալու”…

 

…Եւ այս ամէնի~ց այսքանի~ց հետո

Իրավունք չկար մինչեւ իսկ… լալու:

 

 

Է

 

Իրավունք չկար

Արյան փոխարէն գէթ արցունք ոթել:

 

Եւ ինչ էր մնում?

Այլ բան չէր մնում,

Քան թէ աղոթել:

 

Աղոթել նրան`

Այն նոր աստըծուն,

Որ խոստումներից աչք իսկ չէր բացում,

Բայց ողջը` այնտե~ղ

Բայց ողջը` հետո~

Եւ ոչի~նչ հիմա,

Եւ ոչի~նչ ցածում:

 

Այլ բան չէր մնում,

Քան թէ աղոթել:

 

Բայց նրանք նույնիսկ իրենց աստըծուն

Աղոթում էին… օտար խոսքերով,

Խոսքեր` ոչ պակաս անհասկնալի,

Քան ինքն այդ աստված:

 

…Եւ մարդկանց հոգնած սրտերի վրա,

Որ երէկ այնպէ`ս հուզառատ էին,

Իջէր էր արդէն անտարբերութիւն մի կործանարար

Եւ վաշվա հանդէպ,

Ե~ւ ապագայի

 

Ոչ ոք չգիտէր` վաղն ինչ կը բերի?

Եւ ապագայի երաշխիք չկա~ր:

Բերք չէին տալիս արտերը բերրի:

Նույնիսկ խոստացյալ երկինքը վերին

Դարցել էր մի կէղծ-անկենդան նկար:

 

Անդընդանում էր մի անհայտութիւն,

Անորոշութիւն մի ամենաքամ,

Որ վատ է անգամորոշյալ մահից:

Մի անհայտութիւն որ ինքն էր դարցել

Երկրի իրականտիրակալը չար:

Եւ կործանումի սուր հոտ էր փչում

Ո՜չ միայն հացից ջրից ու հողից,

Այլ նաեւ օդից ու քամուց անգամ:

 

Պէտք էր, շա~տ էր պէտք ինչ-որ բան անել,

Սակայն ինչ անել եւ ինչպէս, ինչպէս?

 

Ու բոլորն էին այդ հարցը տալիս,

Իսկ պատասխանող չկա`ր ու չկա~ր:

 

Ը

 

Եւ այդ պահին էր, որ աշխարհ եկավ

Նա`

Այր մի`

Մեսրոպ Մաշթոց անունով:

Որտէղից եկավ?

Ինչ ակից բխեց:

Եւ ինչպէս եկավ?

Հոսե~ց ինչ հունով:

 

Այդպէս` արցունք է ծնվում աչքի մէջ,

Երբ որ աչքի մէջ ընկնում է ավազ:

Այդպէս` դառնում է ավազն ապակի,

Եւ ապակին էլ հայելի դառնում:

 

Այդպէս արեւը մաէնից առաջ

Լուսավորում է բարձ րաբէրձ ծառի

Կատարին թառած թրչունի բույնը:

 

 

Այդպէս` գոյութեան ահեղ պայքարում

Անփոփոխ պահած իր ներքինն էլի`

Կազաննէ փոխվում իր մաշկի գոըյնը,

Եւ դա թվում է անսպասելի…

 

 

Նրանց ծնունդը միշտ էլ թվում է անսպասելի

Եւ հետ մարդկանց դարեր շարունակ զարմանք պատճառում,

Բայց նրանք կյանքում միշտ էլ ծնվում են լոկ այն պատճառով:

 

Որ անչափ շատ են սպասէլՆրանց:

 

Ժողովրդի մէջ ննջում են Նրանք,

Ինչպէս ջրի մէջ`ահեղ գոլորշի,ն

Ինչպէս ենտանի աքաղաղի մէջ`

Իր իսկ երբեմնի թռչնութիւնը,

Ինչպէս մանուկի պարապ բերանում

Ակռա-ատամը:

 

Նրանք ծնվում են իրենց ծնողի անօգնութիւնից,

Որպէսզի դառնան նոր զորեղութիւն:

Նրաք ծնվում են ինչ որ հանճարեղ մի հոգնութիւնից,

Որպէսզի դառնան հանճարեղութիւն:

Նրանք ծնվում են որ ապացուցեն,

Թէ վէրջը մի տեղ դառնում է սկիզբ:

 

Նրանք ծնվում են, որ ապացուցեն,

Թէ հրաշք չկա~,

Կա միայն կարի~ք:

Նրանք ծնվում են, որ ապացուցեն

Թէ այնտեղէ լոկ սխրանքն սկսում,

Ուր վերջանում է ամէն մի հնար…

 

 

Թ

 

Այնպէս էլ ծնվեց մէկը նրանցից,

Ծնվեց Նա

Այր մի`

Մաշտոց անունով:

Եւ նա չծնվեց, որ ավելացնի

Հարց տվողների քանակն անպակաս:

Նա եկավ աշխարհ պատասխանելու,

Եւ պատասխանը գտավ իստապէս…

 

…Քաջերի սահմանն իրենց զենքն է հենց:

 

Քաջեր մի~շտ էլ կան,

Զէնք է հարկավոր:

 

Քաչեր միշտ էլ կան,

Պէտք է ասպարէ~զ:

 

Եւ նա էր ահա, որ ձեվավորեց

Մի զէնք ժանգախույս,

Եւ ծովավորեց

Ապարէզ մի նորշ

Ուր թուլ-ուժեղի

Շատ ու սակավի,

Քիչ ու բազումի

Մրցութեան համար ասպարէզ չկա~,<

[Arpa]

Of course October being dedicated to Armenian culture in general and, this year to Mashtots in particular, we also remember Komitas this month, the month of his birth.

 

Here is Komitas By Sevak;

 

http://armenianpoetry.com/arm/2299.html

[Arpa]

MosJan

Are you still maintaining the Poetry site?

You can add Ayr MI to it.

Also, please remove that partial Ayr Mi I had posted before on Sept 13.

Edited September 25, 2005 by Arpa

[Arpa]

ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑ

MESROP MASHTOTS

http://hyeforum.com/index.php?showtopic=12358

Question. What was his given name Mesrop or Mashtots?

A book The Armenian Perspective by a certain Edward Gulbenkian.

The page is not copiable, unless our house geeks know a way.I will type the relevant lines.

http://books.google.com/books?id=6BVqsmrT7SUC&pg=PA30&lpg=PA30&dq=name+mesrop&source=bl&ots=7xTQikcBZr&sig=YBiixIcJA9wGyicVMha51phALqc&hl=en&ei=HZInTI7XMML7lwfpl9yGAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CBsQ6AEwAw#v=onepage&q=name%20mesrop&f=false

“ Was his name Mashtots or Mesrop.?

We know that in those days only aristocracy had dynastic names. Mashtots was no aristocracy, there fore he would not have a given name and a family name. As far as we can see neither, Koriun, Parbetsi or Khorenatsi identify him other than ‘Mashtots’ , when 300 years later the ‘Mesrop’ name appears.

Who knows the etymology of the name “Mesrop”?

Here is what we see at this mickey մկնիկ mouse site. Sadly many so called Armenian sites cannot top the following ditty/ nursery rhyme. Hi Nairi. Add this to your collection;

http://hyeforum.com/index.php?showtopic=10772&st=0&p=135524&hl=children&fromsearch=1entry135524

Մկնիկ, մկնիկ չար մկնիկ,

Կերար պանիր ու հացիկ,

Կերար ցորենն ալ աղուոր

Եղար շատ շատ հանցաւոր:

Փախիր փախիր դու մկնիկ:

Ինչ կեցեր ես ալ հերիք :

Հիմա կուգայ մեր փիսիկ,

Քեզ կանէ փզիկ փզիկ

,

http://armenian.name/index.php?a=term&d=5&t=1635

MESROP

Is connected with the name of Mesrop Mashtots (the inventor of Armenian Alphabet). We can also meet the forms Mesrob, Mesrovb, Mesrovp, etc. The corresponding surname is Mesropyan.

ՄԵՍՐՈՊ

կապված է Մեսրոպ Մաշտոցի անվան հետ: Հանդիպում ենք Մեսրոբ, Մեսրովբ, Մեսրովպ, Մեսոփ և այլ ձևերով: Տ Տարածված է Մեսրոպյան ազգանունը:

http://en.wikipedia.org/wiki/Saint_Mesrob

(His tomb is in the Village of Oshakan in the Region of Ashtarak.)

Mesrop Mashtots was born in Taron[2] and died in Vagharshapat. Koryun, his pupil and biographer, tells us that Mesrop received a liberal education, and was versed in the Greek and Persian languages[2]. On account of his piety and learning Mesrop was appointed secretary to King Chosroes III. His duty was to write in Greek and Persian characters the decrees and edicts of the sovereign.

But Mesrop felt called to a more perfect life. Leaving the court for the service of God, he took holy orders, and withdrew to a monastery with a few chosen companions. There, says Koryun, he practiced great austerities, enduring hunger and thirst, cold and poverty. He lived on vegetables, wore a hair shirt, slept upon the ground, and often spent whole nights in prayer and the study of the Holy Scriptures. This life he continued for a few years, preparing himself for the great work to which Providence was soon to call him. Indeed both Church and State needed his services.

There are at least two historical villages known as Mashtots.

Why was his surname “Mashtots? Is it because he was a Mazteyakan /Mashtotsian before he was “born-again”?

Here we saw our friend Iran 01 talk about King Kawad and and Mazdak. At that time Johannes was not here to tell us about the Arabic word “qawwad”

http://hyeforum.com/index.php?showtopic=9289&st=0&p=100687&hl=hayhoyanq&fromsearch=1entry100687

At times our pre-Christian era is called “mazteyakan” (not to forget “araMAZT”) along with “zradashtakan”.

Once there were two village/towns , both extinct known as ՄԱՇՏԱԿ/MASHTAK one in the region of Van, and the other in the region of Bitlis. Where was Mesrop born to be known as “mashtots”/ maztots/mazteyakan“ .At the present there is a village Oshakan** where the remains of Mashtots are gathered. Of course, Mesrop became “born-again Christian”.

**What does Oshakan mean? I have no idea. According to the Armatakan , ՕՇԱԿ, տես ԱՒՇԱԿ which points to an exudation/resin(խէժ) of pine/cedar.

--

Here is an extensive article. Be my guest to highlight the relevant passages, and feel free to translate;

Հայոց Նախամեսրոպյան Մաշտոցյան Հավատքը

« : Դեկտեմբերի 10, 2009, 03:28:12 pm »

Ինչպես հայտնի է Հայոց Արևապաշտական ազգային հավատքը քրիստոնեության վաղ շրջանում կղերի (կղեր ասելով այստեղ նկատի ունենք Մ. Խորենացու ՙՈղբ…՚ից հայտնի տխմար ու ինքնահավան, փողով ընտրված, ոսկեսեր, նախանձոտ վարդապետներին, որոնք գայլ դարձած գիշատում էին իրենց հոտերը) կողմից որակվել է որպես հեթանոսական կրոն, իսկ ՙԱրդի հայերենի բացատրական բառարան՚-ում ՀԵԹԱՆՈՍ նշանակում է. ՙ գ. (պատմ.): 1. Կռապաշտ: 2. Դիցապաշտ: 3. Անօրեն, բարբարոս: 4. ած. Հեթանոսական, հեթանոսության վերաբերող` հատուկ:՚ : Մյուս կողմից քրիստոնեական եկեղեցիները նշում են, որ Հայոց Եկեղեցին ազգային եկեղեցի է: Օրինակ մեր ժամանակներում հրատարակված "Христианство: Догмы и ереси"՚ աշխատությունում Հայոց Եկեղեցու մասին նշված է. "Նա (Հայկական Եկեղեցին) հպարտանում է վաղ քրիստոնեացմամբ, որը վերագրվում է Թադևոս և Բարդուղեմեոս առաքյալներին: Քրիստոնեացումը հեշտացվեց նրանց Վանատուրի դիցը Հովհաննես Մկրտիչի, իսկ Անահիտ դիցուհուն Մարիամի վերափոխելով…":

Ըստ ծայրագույն վարդապետ Սեպուհ Սարգսյանի` ՙՀայոց Եկեղեցին, ըլլալով հանդերձ մէկ եւ անբաժանելի մասը Քրիստոսի Եկեղեցւոյ, էապէս ազգային Եկեղեցի է, այսինքն` կը պատկանի միայն հայ ազգի զաւակներուն: Հայոց Եկեղեցին այլեւս նոյնացած է հայ ազգին կամ ազգութեան հետ, իբրեւ այդպիսին ուրիշ ազգերու զաւակներ չեն կրնար անդամակցիլ հայ Եկեղեցւոյ:՚ , այսինքն, ազգայնացած քրիստոնեությունն արդեն իսկ կարող է որոշակի առումով դիտվել որպես ցեղակրոնություն: Հենց այդ տեսակետն է արտահայտել և պաշտպանել Ա. Պետրոսյանը իր "Գարեգին Նժդեհը եւ քրիստոնէութիւնը" աշխատությունում, որտեղ ուղղակիորեն նշել է. "…ազգայնացած քրիստոնէութիւնը ցեղակրօնութիւն է" :

Այս երկու իրարամերժ համոզմունքների առկայությունը մեզանում խոսում է այն մասին, որ մեր ազգային Արևապաշտական հավատքը չի կարող միաժամանակ վատ և լավ լինել Առաքելական Եկեղեցու համար: Նշանակում է այս կապակցությամբ քննելու և պարզաբանելու խնդիր կա, որը հանգամանքների բերումով անուշադրության կամ էլ լռության է մատնվել:

Արդարության քաղց ու ծարավ ունեցողներին հայտնի պետք է լինի , որ քրիստոնեա վարդապետներից շատերը վկայել են մեր նախաքրիստոնեական նախնիների ուղղափառության մասին: Փաստացի վկայված է, որ ՙ"Հայաստան աշխարհ նախ առաջին ծաղկեալն աստուածապաշտութեամբ՝ զոր մոգութիւն կոչէին առաջինքն, և քանի մի գիտութեամբք, որպէս ասացաք այլուր, վաղ կորոյս զայլ ամենայն ուսմունս և զփոյթ առ գիտութիւնս, բայց զուսումն ճշմարիտ աստուածապաշտութեան՝ անագան: Զի սկսեալ ի Հայկայ մինչև ցԱնուշաւան նահապետ մեր, որ էր յաւուրս Յակոբայ նահապետին, ոչ գտանեմք ի մերսն նշան ինչ կռապաշտութեան…":

Այս լուսաբանող վկայությունից հետևում է, որ առնվազը Հայկ Նահապետից սկսած մինչև մեր Արա Գեղեցիկի թոռ Սոսանվեր Անուշավանը մեզանում հեթանոսություն` կռապաշտություն չի եղել: Ի հակապատկեր հայկազունների ուղղափառ հավատքի` վարդապետ Եզնիկ Կողբացու "Եղծ աղանդոց"-ից հայտնի է, որ "…հեթանոսությունն սկիզբ առավ Սերուքի ժամանակներից… Կուռքերի ու արձանների հանգամանքն էլ Աբրահամի հոր` Թարայի օրոք սկսվեց" :

"Հայկ և Բել" ավանդավեպից հայտնի է, որ տիտանյան Բելն իր կամքն էր թելադրում մարդկությանը, որպեսզի բոլորը իրեն ճանաչեն իբրև ամենաբարձրյալ Աստված և իր պատկերի առաջ զոհեր մատուցեն: ՙՎարդանն իր պատմագրության մեջ առավել վստահությամբ է ասում, թե Հայկը "ոչ պաշտեաց զնա աստուած", իսկ Լուսավորիչին վերաբերող իր ներբողում ավելի համարձակ ասում է, թե Աստված Հայկին հրամայել է հակառակվել կռապաշտությանը, և "ոչ պաշտեաց ընդ եօթանասուն և մի նահապետս երկրի՝ զպատկերն Բելայ, այլ խրախուսեալ յԱստուած սատակեաց զնոյն ինքն զկենդանին զառաջնորդն պատկերապաշտութեան" :

Սա նշանակում է, որ Երկիր մոլորակի 72 ազգերի առաջնորդ նահապտներից 71-ը, բացի Հայկ Նահապետից, ենթարկվել են Բելի կռապաշտությանը, նույնիսկ ՙընտրյալ ազգի՚ նահապետ Եբերը: Իսկ այդ հեթանոսության` կռապաշտության դեմն առել է Ծիրանածնունդ և Ծիրանակիր Հայկ Նահապետն իր լայնալիճ աղեղից՝ ծիածանից արձակված երեքթևյան նետով՝ կյանքի ճշմարտության, լույսի իմաստնության և ջերմ սիրո եռամիասնական ճաճանչով, որն անցնելով ճոխացած Տիտանյանի կաղապարված կրծքի՝ սրտի միջով, վերջ է դրել խավարամտությանը:

Ղ. Ալիշանը նշում է, որ ՙՄեր Վանական վարդապետը (որի աշակերտն էր Վարդան պատմիչը) իր երկրի (Հայոց Աղվանքի) Վահրամ իշխանի բերանով հարցնում է, թե կռապաշտության ծագումից հետո "քանի՞ տարով յետեւ Հայք ի կռապաշտութիւն մտին", և պատասխանում է. "Հարյուր": Իսկ կռապաշտությունը ե՞րբ մտավ աշխարհ: Վարդանը նախորդում իմացրեց, թե նախ Բելը մտցրեց կռապաշտությունը` իր պատկերը պաշտել տալ ուզելով: Ոմանք էլ Սեմի ցեղից Աբրահամի հորը կամ պապին են համարում դրա պատճառը:" :

Կարծում եմ ամեն ինչ այս վկայությունում պարզ է և մեկնաբանությունների կարիք չկա:

Ինչ վերաբերում է Հայկ նահապետի ճշմարիտ հավատքին և Տերունական վարդապետ լինելուն, փաստացի վկայությունները բազմաթիվ են: Նրա ով լինելու մասին շատ որոշակի վկայել է Հովհաննես Իմաստասեր վարդապետը` "Արդ՝ զշարժումն ամսույն եբրաեցւոց և զանշարժութիւն հայ ամսոցդ սահմանեաց բարձրեալն, զի հաւատ, և գիր և տոմար այս երկու ազգիս միայն ետ աստուած, և այլոց ազգացդ՝ մարդկան են արարեալ... Այլ յառաջ քան զՄովսէս ո՜չ ուրեք էր գիտութիւն արուեստիս (խոսքը տոմարի մասին է- Առաքել), բայց միայն ի հայ ամսոցդ, որ էին յառաջ քան զՄովսէս, քանզի ասեն թէ ի ձեռն հոգւոյն, որ ազդէր ի նահապետսն, Հայկն, առաջին նահապետն Հայոց, զամսիքդ կարգեաց և զանուանս ուստերաց և դստերաց իւրոց ամսոցդ կոչեաց" :

Այս արժեքավոր հաղորդագրությունից իսկապես հետևում է, որ աստվածային ճշմարիտ հավատքը, գիրն ու տոմարը ավելի վաղ ժամանակներում մարդկությանը տրվել է Հայկ նահապետի միջոցով, որ հայկազունները Մովսես մարգարեից, Աբրահամից շատ առաջ ունեցել են Սրբազան Անշարժ Տոմար:

Ի դեպ, Հայկայ Սրբազան Տոմարում Կենաց ծառի աստվածապաշտական համակարգի առկայության բացահայտմամբ գիտականորեն արդեն հաստատվել է պատմությունից հայտնի այն իրողությունը, որ "Հավիտենական սրբության, օրհնության և անմեղության խորհրդանիշ Կենաց ծառի պաշտամունքը Հայկական լեռնաշխարհի բնակչության մեջ տարածված է եղել վաղ ժամանակներից": Հետևաբար նաև վերահաստատվել է վարդապետ Հովհաննես Իմաստասերի վերոհիշյալ վկայությունն այն մասին, որ մեր նախնիք Մովսեսից, Աբրահամից շատ առաջ ունեցել են աստավածատուր ճշմարիտ հավատք, գիր ու արեգակնային տոմար: Ուշագրավ է նաև այն, որ Գր. Նարեկացին "յաբեթական տոհմիս տումար" ասելով, նկատի է ունեցել հայոց արեգակնային տոմարը: Գր. Նարեկացու այս փաստացի վկայությունից կարելի է եզրակացնել, որ բիբլիական ավանդությունից հայտնի երեք հիմնական մարդկային ցեղերից մեկը` հաբեթականը, որ նույն հնդեվրոպական` արիական ցեղն է, իր աստվածապաշտական տոներն ի սկզբանէ նշել է Հայոց Սրբազան Տոմարով:

Սա հասկանալու համար մեզ օգնում է Ավեստան, որտեղ վկայված է. "87. Մենք երկրպագում ենք Արամազդի խոհերն ու պատվիրաններն առաջինն ունկնդրած առաքինի Հայա Մարդու հոգուն, որից Արամազդը աշխարհ բերեց արիական ազգերի ընտանիքը…": Այս ավեստական ավանդությանը համահունչ Հնդկաստանի (Բոմբեյի) զրադաշտականների համայնքի հոգևոր առաջնորդ Ս. Խ. Ջաբվալը պարզաբանում է. "Արիական հավատքը գոյություն ունի մարդկության ծննունդից ի վեր, որի նախնիները ծագել են Հայա Մարդուց կամ Հայամարդուց` զրադաշտականների Ադամից: Սակայն զրադաշտական հավատքը սկիզբ է առել Զրադաշտի ուսմունքը երևան գալուց": Իսկ ՙԻնչպես էր կոչվում արիական հավատքը Զրադաշտից առաջ՚ հարցին նա պատասխանել է. "Այն կոչվում էր Մազդեական Հավատք" : Սա անկասկած մեր հին Մաշտոցյան Հավատքն է:

Ինչպես տեսնում ենք, ի տարբերություն բիբլիական Ադամի, Ավեստայում որպես արիական ազգերի նախահայր հանդես է գալիս Հայամարդը:

Այժմ, անդրադառնանք բիբլիական ավանդությունում վկայված Մելքիսեդեկի արևապաշտական և Ահարոնի լուսնապաշտական քահանայություններին:

Վկայված է, որ "Ուր կարապետն մեր Յիսուս եմուտ վասն մեր, ըստ կարգին Մելքիսեդեկի եղեւ քահանայապետ յավիտենից" (Եբր.6,20), այսինքն Հիսուս եղավ քահանայապետ Մելքիսեդեկի կարգի պես: Հետևաբար, ճշմարիտ է ասված, որ հնում Մելքիսեդեկի քահանայությունն էր բուն և ճշմարիտ քահանայություն, որի ստվերն և կերպարանքն էր միայն հրեականը` Ահարոնի քահանայնությունը , Մելքիսեդեկը որպես բարձրյալ Աստծո քահանա օրհնեց Աբրահամին, իսկ վերջինս տասանորդ տվավ նրան (տե՜ս Ծննդ.ԺԴ,18-20):

Այս շատ կարևոր վկայությունից հետևում է, որ լուսնային տոմարով առաջնորդվող Ահարոնի քահանայությունը ցածրակարգ է համարվել արեգակնային տոմարով առաջնորդվող Մելքիսեդեկի քահանայության նկատմամբ: Վերջինս Հայոց աշխարհում հայտնի էր Տիրի` Տերունական քահանայություն անվամբ: Հետևաբար կարող էնք ասել, որ Հիսուս եղավ քահանայապետ Տիրի` Տերունական կարգի պես, քանզի պարզվել է, որ Ս.Գրքից (Մատ.Բ,1-12) հայտնի երեք մոգերը Մելքիսեդեկի` Տիրի քահանայապետության ներկայացուցիչներն էին: Իրոք այդ են հաստատում հետևյալ փաստացի վկայությունները`

ա. "Ըստ տեղանքի դիրքի` ոմանք և ավելի` մեր հ. Ղուկաս Ինճիճյան հնախոսը մոգության բուն սկզբնատեղի համարում են Մոկաց աշխարհը և նույնիսկ Քրիստոսի ծննդյան ժամանակ արևելքից եկած մոգերին համարում են այս կողմից" (Ղ. Ալիշան):

բ. "Դա նա (Մելքիսեդեկն) է ուղղարկել Մոգերին որպես իր թագավորության ներկայացուցիչներ, որպեսզի նրանք խոնարհվեյին Հիսուսին, քանի որ Հիսուսը Քրիստոսի մարմնավորված սկզբունքն էր, մարմին առած Բանն էր՚"(Նվիրյալ ուսուցիչ,արևորդի ՕմՐամ Այվանխով):

Թե որտեղ է եղել Հիսուսը 12-ից մինչև 30 տարեկան հասակում, որի մասին Ս.Գիրքը ոչինչ չի ասում, Այվանխովը ասում է. "…այդ ժամանակ Նա գնացել էր Մելքիսեդեկի Թագավորություն. այնտեղ Նա սովորեց, աշխատեց և Ձեռնադրվեց: Երեսուն տարեկանում Նա վերադարձավ Պաղեստին, որպեսզի կատարի իր առաքելությունը… Այդ տեղը (նկատի ունի Մելքիսեդեկի թագավորությունը, որը հայտնի է նաև "անմահների երկիր" անվամբ - Առաքել) նաև կոչում են Ագարտա կամ էլ Սուրբ Հովհաննեսի թագավորություն (լավ հիշենք այս վերջին անվանումը, որը սերտորեն առնչվում է մեր նախաքրիստոնեական Հովաննես Կարապետի հետ – Առաքել)… Նվիրյալներից ոչ մեկը չի կարող հասնել կատարելության, եթե չի անցել Մելքիսեդեկի Դպրոցը: Հենց Նա է տալիս Ձեռնադրման վերջին աստիճանները: Նա է իրական միակ Ուսուցիչը բոլոր Մեծ Ուսուցիչների և զբաղվում է նա միայն ամենամեծերով…Հենց ինքը Հիսուսն է խնդրել Մելքիսեդեկին որ երևա իր աշակերտ Հովհաննեսի առաջև… Այն էակը, որին տեսել է սուրբ Հովհաննեսը, և որն ասեց` “Ես եմ Ալֆան և Օմեգան… սկիզբն ու վերջը”, Մելքիսեդեկն էր: Նա փոխում է իր անունը կախված ժամանակաշրջանից, որովհետև նրա անունը մոգական է: Հունական առասպելաբանությունում նա հանդես է գալիս Կրետեի թագավոր, դատավոր և օրենսդիր, Զևսի որդի Մինոսի անվամբ: Հնդկաստանում նա կրում է Մանու անունը" :

Այս վկայությունը սերտորեն առնչվում է մեր նախաքրիստոնեական Հովաննես Կարապետի և Տիրի քահանայնության հետ: Հայտնի է նաև, որ շումերա-աքադական, բաբելոնյան, ուգարիթյան, քանանական, խուռիական, խեթական, հին եբրայական աստվածաշնչյան և հին հայկական աշխարհընկալումներում Հայաստանը վաղնջական ժամանակներից ի վեր ներկայացել է իբրև արարչագործության կենտրոն, աստվածաբնակ երկիր, աստվածների ժողովատեղ, կաճառ՚:

գ. Սուրբ Հակոբի անկանոն ավետարանից հայտնի է, որ արևելքի աշխարհից նորածին մանուկ Հիսուսին ընծաներով երկրպագության եկած երեք մոգ եղբայրների անուններն են Մելքոն, Գասպար և Բաղդասար: Այս անունները և նրանցով կազմված ազգանուններն առայսօր ամենալայն տարածվածությունն ունեն հայոց մեջ: Մոկաց աշխարհի մասին հայկական ավանդությունից հայտնի է, որ երեք մոգերից Գասպարը մահացել է Մոկսում, և նրա գերեզմանատեղում կառուցվել է Ս. Ամենափրկիչ վանքը: Նշենք, որ Մոկաց աշխարհը Մոկք համանուն կենտրոնով նահանգն է Մեծ Հայքում: Մոկք բառը ստուգաբանորեն նույն Մոգք-ն է, որ նշանակում է մոգեր:

Վերոբերյալ փաստացի վկայությունները մեզ հիմք են տալիս եզրակացնելու, որ Հայկ Աղեղնավորը եղել է Մելքիսեդեկի` Տիրի արևապաշտական քահանայության քահանայապետ: Այս իրողության "չիմացության" պատճառով Ղ. Ալիշանը գրել է. "Բայց այս ամենից (խոսքը Հայկ, հայկաչափ, հայկաբար, հայկասիրտ բառերի ավանդական նշանակությունների մասին է - Առաքել) առավել զարմանալին Գրիգոր Նարեկացին է, որ ինքնին զարմանալի, իսկատիպ մի անձ է և պաշտելի սուրբ, որ համարձակվում է Ամենասուրբ Աստվածածնի գեղեցկությունն էլ կոչել հայկանման: Դյուցազուններին կամ վեհազուններին պետք չէ հավատալ ու նմանվել, բայց եթե մեկն ուզում է, կարծում եմ` չի գտնի ավելի լավը, քան Հայկն է:" : Ինչպես տեսնում ենք, Ղ. Ալիշանը չնայած վախվորած է և Գր. Նարեկացու համարձակությունը չունի, այնուամենայնիվ, քաջալերվելով նրա ասածով, իր հերթին վկայում է. "չի գտնի ավելի լավը, քան Հայկն է": Ի հակադրություն նրա այդ զգուշավոր վկայության` ահա թե ինչ է նաև համարձակվում հպարտությամբ հիշատակել Գրիգոր Նարեկացին իր "Պատմութիւն Ապարանից"-ում. "Այլ թէպէտ և բազում սրտից տարակուսելոց` երկայնամտութեան հետս հորդեցին, յաւէտ առավել հիւսիսայնոցս արևելականաց տանս Թորգոմայ աղբեւրս շնորհաց կենաց անձրևաց ի գթութեանց իւրեանց ցօղեցին:

Ը. Քանզի արք ոմանք երևելիք ի տոհմային պայազատութեանց, ի ցեղէ վեհից, ի զարմէ դիւցազանց, ի տանէ պետաց, ի գնդէ գովելեաց, ի դասակարգէ քաջաց, ի շառավիղէ հարազատութեան արեանն Մելքիսեդեկի (ընդգծումը մերն է- Առաքել)…":

Հարկ է նշել, որ ի սկզբանե արիական հավատքը Արևապաշտությունից բացի կոչվել է նաև Մազդե(զ)ականություն : Եթե Կրիշնայականության, Զրադաշտականության, Հրեականության, Բուդայականության, Քրիստոնեության և Մահմեդականության Հավատարներ են համարվում համապատասխանաբար Կրիշնան, Զրադաշտը, Մովսեսը, Բուդան, Հիսուս Քրիստոսը և Մուհամեդը, որոնք պատմական անձնավորություններ են, ապա պետք է նմանապես պարզել Մազդեզի պատմական անձնավորություն լինելը: Այս շատ կարևոր հարցի քննության արդյունքում պարզել ենք, որ ի տարբերություն հայոց տոմարի, պարսկական հին ու նոր օրացույցներում Մազդեզ օրանուն չկա, ինչը ենթադրել է տալիս այդ անվան հայկական ծագումը:

Ըստ Էդ. Աղայանի Մազդեզ-ի "Հին և ճշգրիտ ձևն է մազդեզն" : Ստուգաբանորեն այն կազմված է հայերեն մազ և դեզ բառերից ու նշանակում է մազերի կույտ կամ շեղջ: Հասկանալի է, որ խոսքը գլխի մազերին է վերաբերում: Այդ առումով մեր ավանդությունում Մազդեզ Հավատարի կերպարին պատշաճող երկու պատմական անձնավորություններ կան` քաջագանգուր Հայկ նահապետը և գիսավոր Սուրբ Կարապետը:

Ըստ հայոց հնավանդ պատմության Հայկը "վայելչակազմ էր, թիկնավետ, քաջագանգուր, վառվռուն աչքերով, հաստ բազուկներով" : Իսկ թե քաջագանգուր Հայկն որպես Հավատար ինչ առնչություն ունի դպրության, պերճախոսության, գիտությունների ու արվեստների Տիր աստվածության հետ, մեզ սպառիչ պատասխան է տալիս վարդապետ Հովհաննես Իմաստասերն իր վերոհիշյալ վկայությամբ, որից իսկապես հետևում է, որ աստվածային ճշմարիտ հավատքը, գիրն ու տոմարը ավելի վաղ ժամանակներում մարդկությանը տրվել է Հայկ նահապետի միջոցով:Մեր էպոսում հովիվ և որսորդ Հայկ-Դավթի այլաբանական կերպարում իրականում ծպտված է արևելյան իմաստնության Եռամեծ Ուսուցիչն ու Հավատարը:

Այստեղ տեղին է մի կարևոր պարզաբանում ևս անել Հայկ նահապետի վերոհիշյալ Մազդեզ անվան կապակցությամբ: Բոմբեյի քաղաքային ռատուշայում 1882թ. փետրվարի 14-ին զրադաշտ պարսիկների համար "Զրադաշտականության ոգին" թեմայով ունեցած իր ելույթում Հ. Օլկոտը հայտնել է.

ՙ"… Հայաստանում գտնվող հին մատյաններից շատ կարևոր գաղտնիքներ կարելի է կորզել: Հավանաբար դրանց կարելի է հասու լինել, եթե դուք միավորեք Ձեր ճիգերը և Թիֆլիսի հնագիտական ընկերության հետ համագործակցելու համար այնտեղ ուղարկեք ուսումնասիրության առարկան հիմնովին իմացող մի քանի պարսիկ գիտնականների: Տեսեք, քրիստոնեաները կազմակերպել են Պաղեստինի հետազոտման Ընկերություն` փնտրելու համար այն ամենը, ինչը կարող է ապացույց ծառայել իրենց Սրբ. գիրքի հաստատմանը: Մի քանի տարի է նրանց օգնում են ինժեներները և հնագետները: Միթե՞ Ձեր կրոնը քիչ կարևոր է ձեզ համար: Կամ էլ դուք պատրաստվում եք նստել Ձեր ոսկե դրամների վրա, քանի դեռ վերջին հնագույն մատյանը Հայաստանում չօգտագործվի վառարանները վառելու կամ կոնֆետ և հաբ փաթաթելու թղթի համար, համանման քրիստոնեական Սրբ. գրքերին, որոնք, ինչպես ես եմ տեսել, հենց այդ նպատակով են օգտագործում Հնդկաստանում և Ցեյլոնում հեթանոս բորխերը": Ըստ նրա "Զրադաշտի և նրա կրոնի ճշմարիտ պատմությունը առայսօր չի գրված: Պարսերը կորցրել են նրա բանալին, ինչպես հրեաներն ու քրիստոնեաներն են կորցրել իրենց կրոնի բանալին, ինչպես նաև, իմ կարծիքով, հարավային բուդիստները" : Հ. Օլկոտը համոզված է, որ այդ բանալին ունի Գաղտնի ուսմունքը, "որի մասերը պեք է որ գտնվեն հայերի ձեռքում` Էջմիածնում (ռուսական Կովկասի հնագույն եկեղեցում) գտնվող մի քանի շատ հին հազվագյուտ մատյաններում՚: Նրանք հայտնի են մեսրոպյան մատյաններ անվամբ" :

Թե այդ շատ հին ու հազվագյուտ մեսրոպյան մատյաններն ինչ կապ ունեն մեր արևապաշտական ազգային հավատքի հետ, որոշակիորեն պարզել ենք: Սակայն հետաքրքիրն այն է, որ այդ նախաքրիստոնեական մատյաները Հ. Օլկօտը մեսրոպյան է անվանում: Պարզ է, որ այդ մատյանների հեղինակը Մեսրոպ Մաշտոցը չի կարող լինել, հետևաբար պետք է պարզել, թե դրանք Սուրբ Մեսրոպի հետ ինչ առնչություն ունեն:

Նախ բացահայտենք, թե վարդապետ Մեսրոպին ինչու են Մաշտոց անվանել, քանզի հայտնի է, որ "ՄԱՇՏՈՑ, ծիսարան: Հավանաբար ծագում է մ.թ.ա. I հազարամյակի սկզբին Հայաստանում գործածվող ՙմաշտու՚ ՙսուրբ՚, ՙսրբազան՚ և նույն հազարամյակի 2-րդ կեսին Աքեմենյան Իրանում տարածված ՙմազդա՚ անունից: Հին Հայաստանում Մաշտոց է կոչվել հեթանոսական ձոների, ծեսերի, օրհնությունների, աղոթքների գիրքը: Քրիստոնեկան մուտքից (301) հետո Հայոց եկեղեցին նույն անունով կոչեց իր ծիսական կարգերի, օրհնությունների, աղոթքների գիրքը" (տես ՀՍՀ, հ. 7, Ե., 1981, էջ 261, ՄԱՇՏՈՑ ծանոթագրությունը): Հետևաբար նշանակում է, որ Մեսրոպ վարդապետը Հայոց նոր եկեղեցու համար ծիսական կարգերի, օրհնությունների և աղոթքների գիրքը գրելիս իր ձեռքի տակ ունեցել է հին հայկական հեթանոսական ձոների, ծեսերի, օրհնությունների և աղոթքների գիրքը` Մաշտոցը: Այդ գործը Մեսրոպն է իրականացրել, քանի որ հայոց հին գրերի մոռացված այբուբենական համակարգը նրա հանճարի շնորհիվ բացահայտվեց ու վերականգնվեց: Նա է հայերեն գրել-կարդալ սովորեցրել Սահակ Պարթև կաթողիկոսին, Վռամշապուհ թագավորին և մյուս մեծամեծերին: Նա է Տիրի Մաշտոց կոչված Սրբազան Մատյանների օգնությամբ հայոց եկեղեցու ծիսարանը կազմել:

Մենք հակված ենք այդպես մտածելու, քանի որ ինչպես Ռ.Իշխանյանն է ասում "Կան մի շարք հին վկայություններ այն մասին, որ Մաշտոցից առաջ հայերեն գիր ու գրականություն է եղել: Օրինակ, 3-րդ դարի հույն հեղինակ Հիպոլիտոսն իր ՙԺամանակագրություն՚ աշխատության մեջ բերել է գիր ու գրականություն ունեցող ժողովուրդների ցուցակը, որի մեջ նշված են նաև հայերը: Մի ուրիշ հույն պատմիչ` Փիլոստրատոսը, Մաշտոցից շատ առաջ գրել է մի հովազի մասին, ՙորի ոսկյա մանյակի վրա գրված էր հայերեն տառերով հետևյալը. Արշակ թագավոր` Նյուսիա աստծուն, այսինքն` Նյուսիա աստծուն նվեր Արշակ թագավորից՚: Մովսես Խորենացու ՙՀայոց պատմության՚ մեջ խոսվում է... Ողյումպ քրմի մասին, որը Դարանաղյաց Անի ամրոցի հեթանոսական մեհյանում պատմություն էր գրում: Խորենացին նշում է, որ այդ պատմությունը հետո թարգմանել են ասորերեն և հունարեն: Ուրեմն, քուրմը գրել է ոչ հունարեն, ոչ էլ ասորերեն, ամենայն հավանականությամբ նա գրել է հայերեն: Այնուհետև, հեթանոս հայերն ունեցել են արվեստի, ուսման, գիտության և գրականության աստված` Տիր անունով: Իրոք, եթե այդպիսի աստվածություն է եղել, ուրեմն պետք է լիներ նաև հայերեն գրականություն: Կարևոր վկայություն է նաև Կորյունի ու Խորենացու հիշատակած Դանիել եպիսկոպոսի մոտ հայկական հին գրեր լինելու և այդ գրերը Հայաստան բերելու մասին:" :

Այսպիսով շատ հնարավոր է, որ 1880-ականների սկզբին Էջմիածնի մատենադարանում գոյություն ունեցած Հ. Օլկոտի նշած հին ու հազվագյուտ մեսրոպյան մատյաններն իրականում Տիրի քահանայության մազդեական` մաշտոցյան մատյաններ են եղել: Մենք հայագետների և Մ. Մաշտոցի անվան Մատենադարանի տնօրինության ուշադրությունն ենք հրավիրում այդ վերը վկայված նախամեսրոպյան մաշտոցյան մատյանների վրա, որոնց գտնելու դեպքում վերջնականապես կհաստատվի մեր թվականությունից առաջ հայոց գրի և գրականության գոյության բազմաթիվ անգամ վկայված փաստը:

« Վերջին խմբագրումը: Դեկտեմբերի 11, 2009, 01:30:21 am Araqel »

Edited June 27, 2010 by Arpa

[Arpa]

Although the Feast of Mashtots is not until October, when we also celebrate Komitas as well.

Below see two items from Yaraguyn.

An aside-Please pardon me. Why is the Mmtenadarn, the Book Depository in Yerevan named for Saint Mesrop Mashtotots when they desecrate His Memory and crap on his Sacred Tomb day after day with that ridiculous so called New (non-ORTHO-graphy)?

===

February 21 will be declared the Day of Armenian Tongue by the Ministry of Diaspora. Whose Mother are they talking about, lenin, stalin or ras-Putin/Պուցին?

=====

 

http://www.yerakouyn.com/?p=50372

 

Փետրուար 21-ին ՀՀ Սփիւռքի Նախարարութիւնը Պիտի Նշէ Մայրենի Լեզուի Օրը

02/17/2014Posted in: Հայաստան

5 տարիէ ի վեր Հայաստանի եւ Սփիւռքի տարբեր համայնքներու մէջ ՀՀ սփիւռքի նախարարութիւնը կը կազմակերպէ մայրենի լեզուի պահպանման եւ տարածմանն ուղղուած ձտռնարկներ:

Սփիւռքի մէջ հայապահպանութեան լաւագոյն գրաւականը մայրենի լեզուի իմացութիւնն ու կիրառումն է: Մայրենիի միջոցով կը պահպանին եւ սերունդներուն կը փոխանցուինհայեցի լեզուամտածողութիւնը, հայ մշակութային արժէքները, հայ հոգեկերտուածքը:

Փետրուար 21-ին` Մայրենի լեզուի օրը, պիտի մեկնարկեն Հայաստանի եւ Սփիւռքի տարբեր համայնքներու մէջ տարուան ընթացքին իրականացուելիք ձեռնարկները: Այս մասին կը հաղորդէ Սփիւռքի նախարարութեան մալոյ եւ հասարակայնութեան հետ կապի վարչութիւնը:

Այդ օրը Հայաստանի մէջ տեղի պիտի ունենան հետեւեալ ձեռնարկները.

Ժամը 10:00-ին, արդեն ձեւաւորուած աւանդոյթի համաձայն, ՀՀ սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեան պաշտօնատար անձիք, նախարարութեան աշխատակազմի, վաստակաշատ լեզուաբաններու, մտաւորականներու ուղեկցութեամբ պիտի այցելէ Օշական եւ ծաղիկներ դնէ սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շիրմին, որմէ ետք ներկայ պիտի գտնուի Օշականի դպրեվանքին մէջ Մայրենիին նուիրուած ձեռնարկին:

Ելոյթ պիտի ունենան Օշական գիւղի դպրոցի աշակերտները, սուրիահայ դպրոցականներ եւ սփիւռքահայ ուսանողներ:

Ժամը 11:30-ին երեւանի Մեսրոպ Մաշտոցի անուան Մատենադարանին դիմաց ելոյթով հանդէս պիտի գան մայրաքաղաքի տարբեր դպրոցներու աշակերտներ, այնուհետեւ քայլերթով Մատենադարանէն Մաշտոցի պողոտայով պիտի շարժուին դէպի ՀՀ գիտութիւններու ազգային ակադեմիայի շէնք (Բաղրամեան 24):

Ժամը 12:30-ին ՀՀ ԳԱԱ նախագահութեան նիստերու դահլիճին մէջ պիտի մեկնարկէ «Արեւմտահայերէնի խնդիրներ եւ հեռանկարներ» խորագիրով քննարկումը:

Ձեռնարկները պիտի ամփոփուին ժամը 18:00-ին Առնօ Բաբաջանեան համերգասրահին մէջ կայանալիք համերգային ծրագիրով, ուր ելոյթներով հանդէս պիտի գան Համահայկական պատանեկան սիմֆոնիկ նուագախումբը, «Մեսրոպ Մաշտոց» խօսքի մշակոյթի կեդրոնը, «Շառաւիղ» սուրիահայ մանուկներու երգչախումբը, Այրարատ Հայրապետական թեմի «Ժաղկազարդ» համախումբը եւ այլ երաժշտական, պարային խումբեր եւ անհատ կատարողներ:

 

====

Am escellent essay by Nazareth Berberian. That takes off on Siamantos poem (see above).

 

http://www.yerakouyn.com/?p=50392

 

Մեսրոպ Մաշտոց. Հայերէն Տառերուն եւ Հայ Գրաւոր Դպրութեան Սուրբ Հիմնադիրը

02/17/2014Posted in: Յօդուածներ - Զրոյցներ

 

Հրապարակագիր Նազարէթ Պէրպէրեան կը գրէ.

«ՄԵՍՐՈ՜Պ, հայ դարերու դիմաց կեցող՝

Դուն ադամանդեայ ապառաժ,

Դուն, մանուկներու մերկ ուղեղէն

Մինչեւ հանճարը ցոլքեր ցանող,

Գիտակցութեանց անգիւտ փարոս»։

Փետրուար 17-ի այս օրը, հայերէն տառերուն, հայոց գրաւոր այբուբենին եւ հայ դպրութեան հիմնադիր Սուրբին՝ Մեսրոպ Մաշտոցի նուիրուած մեծն Սիամանթոյի ոգեշունչ բնութագրումով կոգեկոչենք մահուան տարելիցը հայ ժողովուրդին հայերէն գիրեր պարգեւած եւ Հայ ազգային ինքնութեան ու ինքնուրոյնութեան հիմնաքարը հաստատած Մեծ Վարդապետին։

Դարերը սրընթաց կը գումարուին իրարու վրայ, իրերայաջորդ սերունդներ կու գան ու կþերթան՝ իրենց հետ նաեւ իրենց ապրած «նոր» ժամանակները անշրջելիօրէն անցեալին ու «հին»ին յանձնելով, բայց ամէն օր ծագող ու մայր մտնող Արեւին հետ Մեսրոպեան գիւտը կը վերանորոգէ ու կը վերահաստատէ նոր միտք եւ խօսք արարելու իր անսպառ կենսունակութիւնը՝ հայ ժողովուրդին հազարամեակներու երթը հունաւորելով եւ լուսաւորելով։

Մեսրոպ Մաշտոցի կեանքն ու գործը արժանացած են վաւերագրական վկայութիւններու եւ մենագրութիւններու ծաւալուն գրականութեան մը՝ գրուած թէ՛ իր ժամանակակիցներուն, թէ՛ հետագայ մատենագիրներու եւ պատմագիրներու կողմէ։ Գրական այդ հարուստ ժառանգութեան մէջ կ՛առանձնանայ կոթողական գործը Մեսրոպի աշակերտներէն Կորիւնի, որ իր «Վարք Մաշտոց»ի երկով հիմը դրաւ Մաշտոցագիտութեան։ Նուազ արժէքաւոր չեն Մաշտոցի նուիրուած Մովսէս Խորենացիի, Ղազար Փարպեցիի, Մովսէս Կաղանկատուացիի եւ Կարապետ Սասնեցիի օրինակով մեծանուն մատենագիրներու ընդարձակ վկայութիւնները։

Կիսազնուական ծագում ունեցող Վարդանի որդին էր Մեսրոպ Մաշտոց։ 362-ը ընդհանրապէս ընդունուած է իբրեւ Մեսրոպի ծննդեան թուական, բայց վաւերացման կարօտ որոշ աղբիւրներ 5 Ապրիլ 361ը կը յիշատակեն իբրեւ ճշգրիտ ծննդեան թուական։ Ծնած էր Տարօնի Հացեկաց գիւղը եւ բնատուր ձիրք ցուցաբերած էր լեզուներու իմացման եւ իւրացման մէջ։ Հայերէնի կողքին կը տիրապետէր ասորերէնի, յունարէնի, պարսկերէնի եւ վրացերէնի։ Իբրեւ այդպիսին, 385 թուին, գրագիրի ու ատենադպիրի պաշտօնին կոչուուած էր Արշակունեաց արքունիքին մէջ, Վաղարշապատ (Էջմիածին), Խոսրով Գ.ի օրով։

Աշխարհական ու պալատական այդ ծառայութեան շրջանին Մեսրոպ Մաշտոց ցաւով ու դառնութեամբ անդրադարձաւ, որ հայ ժողովուրդի ապագան վտանգուած է եւ ի սպառ ձուլումի վտանգը օրհասական դարձած է։ Մանաւանդ որ նոյն այդ ժամանակաշրջանին, 387 թուին, Հայաստան բաժնուեցաւ երկուքի։ Արեւելեան Հայաստանը ինկաւ Պարսկական տիրապետութեան տակ եւ, Արշակունեաց թագաւորութիւնը պահպանուելով հանդերձ, պարսկերէնն ու պարսկական մշակոյթը սկսան արագընթաց տարածուիլ հայերու մէջ։ Աւելի ծանրակշիռ վիճակի մէջ յայտնուեցաւ Արեւմտեան Հայաստանը, որ Բիւզանդիոնի տիրապետութեան տակ ոչ միայն կորսնցուց թագաւորական իր պետականութիւնը՝ ենթարկուելով յունաց կայսեր, այլեւ անջատուեցաւ Հայոց Կաթողիկոսութենէն եւ ինկաւ յոյն եպիսկոպոսապետներու տիրակալութեան տակ։

Մեսրոպ Մաշտոց անդրադարձաւ, նաեւ, որ 301 թուին քրիստոնէութիւնը պետական կրօն հռչակած Հայաստանը աստիճանաբար կը կորսնցնէր ազգային իր ինքնութեան պահպանման ու զարգացման ծառայող կարեւորագոյն զէնքը, որ ինքնուրոյն հաւատքին եւ սեփական մշակոյթին կառչած մեր ժողովուրդին հայեցի՛ դիմագիծն էր։ Հայը չունէր իր սեփական՝ հայերէն գիրերը եւ ի վիճակի չէր իր հարազատ լեզուով հաղորդուելու քրիստոնէական ուսմունքին հետ, կամ՝ հայերէնով ստեղծելու եւ տարածելու իր գրաւոր մշակոյթը։

Մեսրոպ Մաշտոց անձնատուր չեղաւ եւ չհամակերպեցաւ հայ ժողովուրդին պարտադրուած այդ իրավիճակին։ 395 թուին հրաժեշտ տուաւ աշխարհականի կեանքին, ճգնաւորութեան դիմեց եւ սկսաւ Հայաստան Աշխարհով մէկ շրջիլ, հետեւորդներ հաւաքել իր շուրջ եւ քրիստոնէութիւնը ուսուցանել՝ իբրեւ հայոց ինքնութեան պահպանման անփոխարինելի երաշխիքը։

Հոգեւորական ծառայութեան նուիրուելով՝ Մեսրոպ Մաշտոց ըստ էութեան Հայաստանի եւ հայ ժողովուրդի ազգային¬քաղաքական մեծ խնդիրը՝ հայոց ազգային միասնութիւնը եւ պետական անկախութիւնը վերականգնելու պայքարին կը զինուորագրուէր։ Հայոց հաւատքն ու հայ մշակոյթը սեփական ժողովուրդին ծանօթացնելու եւ գրական նոր ստեղծագործութիւններով հարստացնելու հոգեմտաւոր պայքարն էր Մեսրոպի ընտրած ուղին։ Բայց որքան ընդլայնեց հոգեւոր վարդապետի եւ հայ մշակոյթի ուսուցման իր գործունէութեան ծիրը, այնքան սուր կերպով անդրադարձաւ հայ գրերու անհրաժեշտութեան։ Առանց հայերէն տառերու եւ գրաւոր դպրութեան, անյոյս էր հայ մարդոց ասորերէնով կամ յունարէնով կենսագործուող քրիստոնէական հաւատքը հայացնելը, ո՜ւր մնաց բազմադարեան հայ մշակոյթի արժէքները նորահաս սերունդներուն սորվեցնելը, անոնց շունչով թրծելը

Հրամայական այդ մարտահրաւէրին ընդառաջելու իր ամենայանդուգն քայլը Մաշտոց նետեց, երբ օրուան Հայոց Կաթողիկոսին՝ Սահակ Պարթեւին դիմեց հայոց գրերու մշակման եւ հայ գրաւոր դպրութեան ստեղծման, յատկապէս քրիստոնէական սկզբնաղբիւրներու հայացման առաջարկով։

Առանձնայատուկ արժեւորման նիւթ են թէ՛ նոյնինքն Սահակ Պարթեւի կենսանկարը, թէ՛ Սահակ Պարթեւ եւ Մեսրոպ Մաշտոց սրբացեալ երկեակին ժառանգութիւնը, թէ՛ Թարգմանչաց շարժման կենսագործման եւ հայ դպրութեան ժողովրդականացման մէջ անոնց մեծագոյն ներդրումին գնահատումը։ Բայց այստեղ անպայման պէտք է ընդգծել եւ շեշտել, որ Սահակ Պարթեւի մէջ Մեսրոպ Մաշտոց գտաւ ոչ միայն գաղափարակից ազգային հոգեմտաւոր գործիչ մը, այլեւ՝ հայոց գրերու գիւտին հովանաւոր Կաթողիկոսը։

Հայոց Այբուբենի 36 տառերը հնարելու համար Մաշտոց տարիներ ճգնեցաւ. ասորի եւ յոյն լեզուագէտներու հետ մօտէն աշխատեցաւ, շատ բան սորվեցաւ անոնցմէ, բայց ինչ որ սորվեցաւ՝ նախ իր հայու ազգային շաղախին պատշաճեցուց եւ յետոյ միայն գիրերու վերածեց։ 405 թուին արդէն Մեսրոպ Մաշտոց սկսաւ իր յայտնագործած հայերէն տառերով գրաւոր մշակոյթ ստեղծել՝ առաջին հերթին Սողոմոն Իմաստունի առակները թարգմանաբար հայացնելով։ Մաշտոցի նորաստեղծ հայերէն տառերով գրուած առաջին նախադասութիւնը եղաւ՝ «Ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ, իմանալ բանս հանճարոյ»։

Հայոց գրերու գիւտին հետեւեցաւ հոգեւոր քարոզիչի, հայ բանաստեղծի եւ մեծ ուսուցիչի շուրջ քառասնամեայ ծառայութիւն մը, որ Մեսրոպ Մաշտոց անունը ոչ միայն անմահացուց իբրեւ հայոց գրաւոր ժառանգութեան հիմնադիրը, այլեւ՝ սրբացուց զայն եւ արժանացուց հայ ժողովուրդի ազգային ինքնութեան ազատագրման նահապետի դափնեպսակին։ Եւ ինչպէս Սիամանթօ պիտի ըսէր աւելի քան դար մը առաջ՝

«Դուն մեծաթափանց նայուածքներով առաքեալ,

Դուն էիր որ զքեզ երգող ցեղդ այսօրուան,

Հելլէններէն ե՛ւ հանճարեղ, ե՛ւ հրավառ,

Ու աշխարհակալ մեծ Հռովմի որդիներէն

Ու հրապաշտ Պարսիկներէն դրացի,

Մայր¬բարբառիդ հիմնաքարովը յակինթ,

Հայկազունեաց մեր շառաւիղն ազատեցիր»։

[onjig]

Thank you Baron Arpa ```