Jump to content


Photo
- - - - -

Armenian Lessons By Vartahoor


  • This topic is locked This topic is locked
14 replies to this topic

#1 vartahoor

vartahoor

    Member

  • Members
  • PipPipPip
  • 338 posts

Posted 27 April 2007 - 01:24 AM

Կցւած «Գրաբարի Դասագիրք»-ը որը դասաւանդւում էր Իրանի հայկական դպրոցներում, վեց ամիս տևեց մինչև մուտքագրեցի ի յիշատակ հանգուցեալ հօրս ով եղել էր իմ հայերէնի առաջին ուսուցիչը: Նա լաւ գիտէր գրաբարը և յաճախ կարդում էր Աստւածաշնչից գրաբարով: Երբ Ռէզա Շահը Թուրքիայից վերադարձավ, բոլոր հայոց դպրոցները փակեց, մենք զրկւեցինք հայեցի դաստիարակութիւնից: Չունենալով տպւած գրքեր, հայրս ամէն օր արտագրում էր «Լուսաղբիւր» գրքերի շարքից որոնք խմաբագրւել էին՝ Թումանեանի, Աղայանի, Լիսիցեանի և մի երկու ուրիշ անհանտների կողմից ու հրատարակւել Թիֆլիսում: Այդ շարանը հինգ գրքից էր բաղկացած:
Վերոյիշեալ «Գրաբարի Դասագիրք»-ը որը գտնւում է իմ գրադարանում, տարիների ընթացքին մաշւել և էջերը համարեայ փտած վիճակի մէջ են: Որպէսզի այս հիանալի գործը ապագայ սերունդներին հասնի, որոշեցի որ դա լրիւ ինչպէս վերը նշեցի ամբողջութեամբ մուտքագրեմ:
Յուսամ որ աշխատանքս զուր չէ եղած և լսարանի որոշ անհատներ այդ օգտակար կը համարեն:
Աստւածաշնչի բոլոր թւարկումները երկար աշխատանք էր, որովհետև դրանք մէկ առ մէկ վերցրել եմ 1895 թւականին Պոլսում գրաբարով հրատարակւած օրինակից, որը մինչև օրս էլ պահել է իր սքանչելի որակը և էջերը 112 տարեկան լինելով հանդերձ դեռևս կարծես նոր լինեն, թէպէտ մի քիչ դեղնած:
Հրաչ Վարդանի Վարդանեան

Attached Files


Edited by MosJan, 15 June 2007 - 12:13 PM.


#2 vartahoor

vartahoor

    Member

  • Members
  • PipPipPip
  • 338 posts

Posted 27 April 2007 - 02:50 AM

Կցւած «Հայերէնի Աշխարհաբար Քերականութիւն» գիրքը դասաւանդւում է Իրանի հայկական դպրոցներում և գրւած է դասական ուղղագրութեան հիմունքների վրայ: Խմբագիրն է մեր մեծ և հանճարեղ Մանուկ Աբեղեանը:
Օգտագործւած աղբիւրներս են եղած իրանում դասաւանդւող հայերէն գրքերը (Ա-Ը), որոնց քերականութեան մասերը միացնելով ստացւեց ներկայ գործը և որը տևեց երկու ամիս:
Հրաչ Վարդանի Վարդանեան

Attached Files


Edited by vartahoor, 27 April 2007 - 02:52 AM.


#3 vartahoor

vartahoor

    Member

  • Members
  • PipPipPip
  • 338 posts

Posted 27 April 2007 - 02:55 AM

Ցանկացողները կարող են այս նիւթը բացելուց յետոյ MS Word-ի մէջ պահել և հետագային դա տպել: Որպէսզի ծանօթագրութիւններն էլ յայտնւեն տպւած օրինակում պէտք է ընտրել "Print View" տարբերակը, որը դա կըթւյլատրի:
Հրաչ Վարդանի Վարդանեան

#4 vartahoor

vartahoor

    Member

  • Members
  • PipPipPip
  • 338 posts

Posted 27 April 2007 - 02:56 AM

Ցանկացողները կարող են այս նիւթը բացելուց յետոյ MS Word-ի մէջ պահել և հետագային դա տպել: Որպէսզի ծանօթագրութիւններն էլ յայտնւեն տպւած օրինակում պէտք է ընտրել "Print View" տարբերակը, որը դա կըթւյլատրի:
Հրաչ Վարդանի Վարդանեան

#5 SAS

SAS

    -= Nobility =-

  • Members
  • PipPipPip
  • 656 posts
  • Gender:Male
  • Location:Moscow

Posted 27 April 2007 - 09:57 AM

Շնորհակալություն, Հրաչ: Չնայած ձեռքիս տակ ունեմ Երևանում հրատարակված գրաբարի երկու դասագիրք, բայց այս մեկն էլ իր տեղը կգտնի իմ գրադարանում:

#6 vartahoor

vartahoor

    Member

  • Members
  • PipPipPip
  • 338 posts

Posted 16 June 2007 - 01:13 AM

Lesson one
Առաջին դաս


The Armenian alphabet has 38 letters composed of vowels and consonants.

By definition a vowel keeps its sound when kept in continuous mode e.g., the first letter of the alphabet Ա, ա which when pronounced and kept in perpetual pronunciation mode will sound [a:].as the letter "a" in "ask" when the latter is pronounced in British English.

In the standard British English used by the BBC (British Broadcasting Corporation) the phonetic symbols are placed in square brackets which are also used as the international phonetic symbols. My typewriter will not allow me to use the standard phonetic symbols and the phonetic symbols used in American dictionaries are not the best ones to use, therefore I will use a combination of phonetic symbols to illustrate the correct pronunciation of the Armenian words as much as possible especially in the case of explosive consonants lost in the Western Armenian vernacular.

A consonant by definition is a letter that when pronounced and its sound kept gives the sound [e"]; For ease of understanding regarding the symbol [e"] consider pronouncing the definite article "the" in English when it appears before a word starting with a consonant, and keep the sound going, you will only hear {e"], I will elaborate on this subject later. When the definite article in English appears before a words starting with vowels e.g., the aeroplane (airplane US) the sound continues as [i:] as in the pronunciation of the word "seat", "beat", etc.

As to the Armenian grammar, in each lesson some grammatical point will be mentioned. For your information the parts of speech in Armenian grammar is the same as in English and other languages and are as follows:

Noun անուն [anun]
Adjective ածական [atsakan]
Pronoun դերանուն [deranun]
Verb բայ [bay]
Adverb մակբայ [makbay]

The last three will be mentioned later.

In eastern Armenian the letters of the alphabet are taught by their sounds and not by their names which is the method of teaching in western Armenian. The reason that in western Armenian the children are taught the names of the letters is the inability of the westerners to pronounce certain letters properly, e.g. the words «գայլ» meaning "wolf" and «քայլ» meaning "step" is pronounced the same way in western Armenian, since the explosive consonant «Գ» which should be pronounced "g" as in "girl" is pronounced [k'] as in "cat" and therein lies the difficulty of teaching the youngster and for which the only solution is to spell the word by using the names of the letters. I hope that in due time we will be able to eradicate this deficiency and adhere to the correct pronunciation as is the case in eastern vernacular and which is the standard language of the homeland.

Using the Armenian Translieteration Symbols the following words with their English equivalents In the right column can be pronounced easily.

The transliteration symbols are placed in square brackets, next to the Armenian words. Please refier to these symbols which were previously introduced in table fashion:

Ասա [asa] Say (Imperative mood)
Դաս [das] Lesson
Սա [sa] This
Դա [da] That
Սար [sar] Mountain
Մատ [mat] Finger
Ծառ [tsar] Tree
Շատ [shat] Many, also very
Լավ [lav] Good
Գնա [gna] He or she
Ես [es] I
Մատներ [matner] Fingers
Սարեր [sarer] Mountains
Նավեր [naver] Ships
Դասեր [daser] Lessons

Please note that the suffix «եր» pronounced [er] is used to form the plural of the noun. The reason «մատ» became «մատներ»and not «մատեր» is because the finger originally was «մատն» and over time the «ն» was dropped from the singular but when plural is formed the «ն» is returned.

In this lesson there are 14 letters of which 3 are vowels and eleven consonants.

The vowels
Ա, ա Ե, ե Է, է

The consonants
Ս,ս Շ,շ Մ,մ Լ,լ Վ,վ Ր,ր Ռ,ռ Ն,ն

The explosive consonants
Դ,դ Տ,տ Ծ,ծ

Ասա դաս [asa das] Say lesson
Ասա սար [asa sar] Say mountain
Սա մատ է [sa mat e'] This is a finger]
Դա նավ է [da nav e'] That is a ship
Սա լավ է [sa lav e'] This is good
Դա շատ լավ է [da shat lav e'] That is very good
Ես լավ եմ [es lav e'm] I am well

End of the first lesson[/color][/size]

Edited by vartahoor, 16 June 2007 - 01:15 AM.

  • onjig likes this

#7 Shahan Araradian

Shahan Araradian

    նէմէսիս

  • Members
  • PipPipPip
  • 704 posts
  • Gender:Male
  • Location:California

Posted 16 June 2007 - 01:17 AM

Thanks for posting.

I think some parts should properly be labeled as Eastern Armenian and using Reformed/Soviet orthography when applicable.

Edited by Shahan Araradian, 16 June 2007 - 01:26 AM.


#8 vartahoor

vartahoor

    Member

  • Members
  • PipPipPip
  • 338 posts

Posted 16 June 2007 - 01:17 AM

Lesson Two
Երկրորդ դաս
[Erkro'rd das]


So far we have learned 14 of the 38 Armenian alphabet letters in the following manner:

Vowels Ա, ա Ե, ե Է, է
Consonants Ս,ս Շ,շ Մ,մ Լ,լ Վ,վ Ր,ր Ռ,ռ Ն,ն
Explosive consonants Դ,դ Տ,տ Ծ,ծ

Ուլ [ul] kid
Լալ [lal] to cry
նալ [ge"nal] to go
Գալ [gal] to come
Սուս [sus] hush
Ուղտ [ught] camel
Թուղթ [t'ught'] paper
Ուս [us] shoulder
Ռուս [r'us] Russian
Սեվ [sev] black
Սար [sar] mountain
Սուր [sur] sharp
Սուր [sur] sword
Լուր [lur] News
Լուրեր [lurer] News
Ուր [ur] Where
Լար [lar] String
Սալ [sal] Anvil
Արուս [arus] Feminine name
Լալա [lala] Feminine name
Էշ [e'sh] Donkey «The female ass»*

* In the US the "ass" is used as a part of the human anatomy in a derogatory manner therefore the addition of "jack" qualifier to distinguish the animal from the anatomical part. The donkey on the other hand is seldom used in the US and instead we see we encounter the word "Jeannie Ass". The British English by pronouncing the ass in two different ways does not need any qualifier for distinctiveness.

Now let us construct some simple sentences:

Լալա սուս: Lala hush.
[lala sus]

Լալա գնա նստիր: Լala go sit down.
[lala ge"na ne"stir]

Իմ ուսը ցավում է: My shoulder is hurting.
[im use" ts'avum e"]

Սա ուլ է This is a kid «the animal»
[sa ul e']

Աննա սա Արան է: Anna this is Ara.
[Anna this is Ara]

Արմեն սա Արուսն է: Armen this is Arus.
[Armen sa Aruse"n e']

Բարեւ Արա ի՞նչպես ես: Hello Ara, how are you?
[Barev Ara inch'pe's e's]

Լաւ եմ Արա, դու ինչպե՞ս ես: I am well Ara, how are you?
[lav em Ara, du inch'pe's e's]

Նունէ սա սար է Nune' this is a mountain.
[Nune' sa sar e']

Անուշ սա մի սուր է: Anush this is a sword.
[Anush sa mi sur e"]

Աննա սա սուր է: Anush this is sharp.
[Anna sa sur e']

The last two sentences although the same have different connotations which can be understood from the context.
In this lesson we learned the letters ու, գ, ղ, the subjective pronoun «ես» "I", the possessive adjective «իմ» "My" and some simple sentences. We also learned two of the punctuation marks in Armenian i.e., the «:» "." and the «՞» "?" . The question mark in Armenian is placed on the last syllable's vowel. Since you already know enough letters in Armenian the word for syllable in Armenian is a simple one and it is called «Վանկ» [vank].

End of lesson #2

#9 vartahoor

vartahoor

    Member

  • Members
  • PipPipPip
  • 338 posts

Posted 16 June 2007 - 01:20 AM

Lesson Three
Երրորդ դաս
[ Er-rord das


The Armenian Alphabet is as follows:
Ա,ա Բ,բ Գ,գ Դ,դ Ե,ե Զ,զ Է,է Ը,ը Թ,թ Ժ,ժ Ի,ի Լ,լ
[a] [g] [d] [e] [z] [e'] [e"] [t'] [zh] [ i ] [ l ]
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Խ,խ Ծ,ծ Կ,կ Հ,հ Ձ,ձ Ղ,ղ Ճ,ճ Մ,մ Յ,յ* Ն,ն Շ,շ Ո,ո
[kh] [ts] [k] [h] [dz] [gh] [ch] [m] [hi]* [n] [sh] [o]
13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Չ,չ Պ,պ Ջ,ջ Ռ,ռ Ս,ս Վ,վ Տ,տ Ր,ր Ց,ց Ւ,ւ** Փ,փ Ք,Ք
[ch'] [p] [ j ] [r'] [s] [v] [t] [r] [ts] [v]** [p' ] [k']
25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

Օ,օ Ֆ,ֆ
[o'] [ f ]
37 38

The letter marked with asterisk (*), the «Յ, յ» in the new orthography is used only to form diphthongs as follows: «յա», «յե», «յի», «յո», «ույ», «ոյ» [ya] [ye] [yi] [yo] [uy] [oy]
Example of diphthongs(union of two vowels) in English are:
"ai", "ei", "oi", "ya", "ye".


**The letter «Ւ, ւ» in the new orthography is only used as part of the letter «ու».

The letter «Ւ,ւ», however is used by Iranian Armenians in the middle of the words where the "v" sound is needed.
In Western Armenian the «ու» letter is used where the "v" sound is needed.

As one can see these different substitutions under the guise of keeping the Classic Armenian (Grabar) had created confusion which was eventually eliminated by the adoption of the new orthography championed by Manook Abeghian.
The new orthography put an end to this confusion by using the letter «վ» whenever the "v" sound is needed.
The letter «Ւ,ւ», however, is important to those who are interested in studying the classic Armenian or «Grabar». In this lesson we will learn some more of the letters in the alphabet through the use of simple words.

Review: We learned in Lesson #1 the following

Vowels: Ա, ա Ե, ե Է, է
Consonants Լ,լ Մ,մ Ն,ն Շ,շ Ռ,ռ Ս,ս Վ,վ Ր,ր
Explosive Consonants: Դ,դ Տ,տ Ծ,ծ

In lesson # 2 we learned:

Vowels Ու, ու
Consonants Դ,ղ
Explosive Consonant Տ, s ,գ

The aim of these lessons is to introduce the correct pronunciation of the Armenian letters and to facilitate the learning of the language. To achieve this goal, it is, therefore, important to discuss Syllabification or Syllabication, a point which is not emphasized in American schools, hence the difficulty in pronouncing the foreign names for most Americans. I am sure that most of you at least on one occasion, have been asked to repeat the spelling of your name despite the clear pronounciation of it, which is frustrating to say the least. The words learned so far have mostly been monosyllabic but they can be polysyllabic (more than two) in Armenian. In English the words are classified as mono-, di-, and finally poly-syllabic which refer to words with one syllable, two syllables three syllables and finally more than three syllables.

A syllable «վանկ» [vank] in Armenian is defined as a unit of spoken language consisting of a single uninterrupted sound formed by a vowel, a vowel and a consonant or consonants.

To syllabify «վանկել» [vankel] one should only count the number of times that one has to open and close one's mouth to pronounce a word, which will then represent the number of syllables in the word, e.g., "cumbersome" has three syllables which in syllabified form appears as cum-ber-some. When syllabifying the syllables are separated from each other by a hyphen.

A syllable always requires a vowel without which a syllable cannot be formed. When an Armenian word has two consonants following each other at syllabification time the letter «ը» is inserted between the two consonants. The letters to be used are categorized as follows:

Consonats «Զ, զ», «Խ, խ»
Explosive Consonants «Կ, կ» «Ձ, ձ»
Diphthong «ույ»

Զանգ Bell
[zang]

Զան-գա-կա-տուն Belfry, bell tower
[zan-ga-ka- tun]

Զան-գա-հա-րել To ring
[zan-ga-ha-rel]

Զամ-բյուղ Basket
[zam-byugh]

Զըմ-րուխտ* Emerald
[zem-rukht] *The word [zemrukht] is wiitten as «զմրուխտ» without an «ը» between the first two consonants and as mentioned previously at the time of syllabilization the letter «ը» is placed between the two consonants.

Զգեստ (ըգ-եստ) Dress
[e"z-gesհ]

Զգույշ (ըզ-գույշ) Careful
[e"z-guysh]

Զգալ (ըզ-գալ) to feel
[e"z-gal]

Զսպել (զըս-պել) to restrain
[ze"s-pel] Most words starting with the letter «Զ» are pronounced as if they have an «ը» in the beginning, this also holds true for the words starting with the letter «Ս», eg, «Ստեփան» pronounced [e"s-te-p'an]

Here are some more words using the letters that we have learned.

Կարապ [karap] Swan

Կատու [katu] Cat

Կաղ [kagh] Lame

Կարաս [կարաս] Jar

To conclude this lesson here is a word that I had mentioned it previously and that is «Գետնախնձոր»₫ for "Potato" (-es for plural). In the first volume of Stepan Malkhasiants' 4 volume set Armenian Dictionary, the most authoritative source, we encounter the word «գեննախնձոր»» and not «Կարտոֆիլ» its Russian equivalent. The use of the word «Կարտֆիլ» should be abandoned and the correct Armenian word substituted in all the textbooks. The same should be done for the word "Banana", which should be replaced with its armenian equivalent, i.e., «Ադամաթուզ».
Գետնախնձոր is composed of two words «գետին» + «խնձոր» and when made one the letter«ի» in «գետին» is dropped and the conjunction «ա» is placed between the two words, i.e., «գետին» becomes «գետն», and when «ա» is added at the end, new form «գետնա» is emerged and when this is combined with «Խնձոր» we get the word:ԳԵՏՆԱԽՆՁՈՐ which is syllabified as follows:
«գետ-նա-խըն-ձոր» = Potato
NOT
«Կարտոֆիլ»
In Malkhasiants' dictionary (Vol. 1) the south American plant (Solanum tuberosum) is mentioned as the source for Potato" which is widely cultivated for its starchy, edible tubers.

End of lesson #3

#10 vartahoor

vartahoor

    Member

  • Members
  • PipPipPip
  • 338 posts

Posted 16 June 2007 - 01:22 AM

Lesson Four
Չորրորդ դաս
[chorrord das]


In this lesson we will learn some easy conversational topics.
For help in pronunciation use your transliteration symbols.

Ողջունում Greeting
[voghjunum]
Բարեվել to greet
[bare've'l]
ԲարեՎ Hello
[bare'v]
Ինչպես How
Ինչպես ես [inch'pes][e's] How are you
ես Are (2nd p.sing. of to be)
Ինչպես եք How are you (2nd p. pl. of tto be)

The verb to be belongs to the "Anomalous Finite" group which are as follows;
.
1. to be (am, are, is, was, were)
2. to do (does, did)
3. to have (has, had)
4. shall, should
5. will, would
6. can, could
7. may, might
8. must
9. ought
10. need
11. dare
12. used to


The conjugation of the verb "to be" in English & Armenian:

"to be"
Singula Plural
I am We are
You are You are
He, she, it is They are


Լինել [linel]
եզակի [yezaki] Հոգնակի [hognaki]
Ես եմ [es em] Մենք ենք [menk enk]
Դու ես [du es] Դուք եք [duk' e' k']
Նա է [na e'] Նրանք են[ne"rank' en]


From Hamlet's soliloquy To be or not to be
Համլետի Մենախոսությունից Լինել թե չլինել
[hamleti menakhosutyunits] linel t'e'' ch'e"linel]
Bonus Word
"Soliloquy" «Մե-նա-խո-սու-թյուն»
Մենախոսություն Մենակ + խոսել
Alone) + (speak)
Latin (Solus) + (Loqui)
Բարեւ, ինչպե՞ս ես Hello, how are you? (sing.)
Բարեւ, Ինչպե՞ս եք Hello, how are you? (pl. respectful)
Լավ եմ, դո°ւ ինչպե՞ս ես: I am fine, and you?
Լաւ եմ, դուք ինչպե՞ս եք I am fine, and how are you (respectful)
Ոչինչ: [ochinch'] Nothing
(From Russian, used only in Armenia?)
լույս [luys] Light
Բարի [bari] Good
Բարի լույս [bari luys] Good morning.
երեկո [yereko] Evening
Բարի երեկո [bari yereko] Good evening
Ցտեսութիւն:[ts'e"tesutyun] Good bye (literally until we meet again)
(Ցը-տե-սու-թյուն) Good bye
Ցը [ts'e"]Abbr. form Bye (Colloquial)
Գիշեր [gisher] Night
Բարի գիշեր: Good night
ինչ [inch'] What
Անուն [anun] Name
Անունդ [anune"t Your name]

The «դ» at the end of a noun shows possessiveness.
The POSSESSIVE ADJECTIVES in English are:
Singular Plural
My Our
Your Your
Her, his, its Their

In Armenian these adjectives can be attached to the noun or be stand alone ones which will be mentioned in future conversational topics

Անունդ ի՞նչ է: What is your name?]
Անունս Արամ է My name is Aram.
[anune"s aram e']
Անունս Նունե է My name is Nuneh,
ի՞նչ է քո անունը What is your name.
Որտեղ[ortegh] Where
Ծնվել[tsnvel] to be borne
Ծնված[tse"nvats Past tense of to be borne
Որտե՞ղ ես ծնված: Where were you borne?
Ծնել [tse"nel] to give birth, to bear a child
Ծնած [tse"nats] Past tense of the above

In Western Armenian the word «ծնած» is used instead of «ծնված».
Obviously you cannot ask a male individual «Որտե՞ղ ես ծնած» which means "Where have you given birth?"
.

Որտեղ ես ծնվե՞լ: Where were you borne?
Ծնվել եմ Իրանում: I was born in Iran
ծնվել եմ Ամերիկայում: I was born in America.

Some other examples are as follows:

Անգլիա-ում [anglia-um] In England (England)
Գերմանիա-ում [germania -um] In Germany
Իսպանիա-ում [ispania-um] In Spain
Իտալիա-ում [italia-um] In Italy
Լիբանան-ոմ [libanan-um] In Lebanon
Հունաստան-ում [hunastan-um] In Greece
Աուրիա-ում [suria-um] In Syria
Ֆրանսիա-ում [fransia-um] In France

End of lesson #4

#11 vartahoor

vartahoor

    Member

  • Members
  • PipPipPip
  • 338 posts

Posted 16 June 2007 - 01:23 AM

Lesson Five
Հինգերորդ դաս
[hing-e-rord das]


The Armenian Alphabet is as follows:

Ա,ա Բ,բ Գ,գ Դ,դ Ե,ե Զ,զ Է,է Ը,ը Թ,թ Ժ,ժ Ի,ի Լ,լ
[a] [b] [g] [d] [e] [z] [e'] [e"] [t'] [zh] [ i ] [ l ]
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Խ,խ Ծ,ծ Կ,կ Հ,հ Ձ,ձ Ղ,ղ Ճ,ճ Մ,մ Յ,յ* Ն,ն Շ,շ Ո,ո
[kh] [ts] [k] [h] [dz] [gh] [ch] [m] [hi]* [n] [sh] [o]
13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Չ,չ Պ,պ Ջ,ջ Ռ,ռ Ս,ս Վ,վ Տ,տ Ր,ր Ց,ց Ւ,ւ** Փ,փ Ք,Ք
[ch'] [p] [ j ] [r'] [s] [v] [t] [r] [ts] [v]** [p' ] [k']
25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

Օ,օ Ֆ,ֆ
[o'] [ f ]
37 38

**The letter «Ւ, ւ» in the new orthography is only used as part of the letter «ու».
The letter marked with asterisk (*), the «Յ, յ» in the new orthography is used only to form diphthongs as follows:

«յա», «յե», «յի», «յո», «ույ», «ոյ»
[ya] [ye] [yi] [yo] [uy] [oy]

In lesson #1 we learned the following
Vowels։ Ա, ա Ե, ե Է, է
Consonants: Լ,լ Մ,մ Ն,ն Շ,շ Ռ,ռ Ս,ս Վ,վ Ր,րExplosive Consonants Դ,դ Տ,տ Ծ,ծ

In lesson # 2:
Vowels Ու, ու
Consonants Դ,ղ
Explosive Consonant Գ, գ

In lesson #3:
Vowels Զ,զ Խ,պ
Diphthong ույ
Explosive Consonant Բ, բ Կ,կ Ձ,ձ Պ,պ

In lesson #4:
Vowels Ո, ո
Consonants Չ, չ
Explosive Consonant Ց, ց

In this lesson we will learn the names of the months, the seasons and numbers as well as wrap up the alphabet.

Ե-ղա-նակ [e-gha-nak]Season
Տա-րի [tari] Year
Տար-վա [tar-va] Season's
Ե-ղա-նակ-ներ [e-gha-nak-ner] Seasons
Ե-ղա-նակ-նե-րը [e-gha-nak-ne-re"] The seasons

The «ը» at the end of the word «եղանակները» is the defenite article in Armenian
The «ներ» is the suffix used to form plural from a polysyllabic word, in this case the word «եղանակ» which is more than one syllable (q.v. syllabification)

Տարվա ե-ղա-նակ-նե-րը The seasons
Գա-րուն [ga-run] Spring
Ամառ [amar'] Summer
Ա-շուն [a-shun] Autumn
Ձմեռ [dzmer'] Wnter
Ամիս [amis] Month
Ա-միս-ներ [a-mis-ner] Months

Տարվայ ամիսները The months
Հուն-վար [hun-var] January
Փե-տըր-վար [p'e-te'r-var] February
Մարտ [mart] March
Ապրիլ [ap-ril] April
Մայիս [ma-yis] May
Հունիս [hu-nis] June
Հուլիս [hu-lis] July
Օ•ոստոս [o'-gos-tos] August
Սեպտեմբեր [sep-te'm-ber] September
Հոկտեմբեր [hok-tem-ber] October
Նոյեմբեր [no-yem-ber] November
Դեկտեմբեր [dek-tem-ber] December

Թիվ [tiv] Number
Թը-վեր [te"-ver] Numbers

«եր» is added to the end of monosyllabic words to form the plural form, however, in the case of «թիվ», the «ի» is dropped when the plural is formed.

Մեկ, երկու, երեք, չորս, հինգ, վեց, յոթը, ութ, ինը, տասը
mek yerku yerek ch'ors hing vets' yot'e" ut ine" tase"
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

տասնմեկ տասներկու տասներեք տասնչորս տասնհինգ
տաս-նը-մեկ տաս-նը-երկու տաս-նը։-երեք տաս-նը-չորս տաս-նը-հինգ

tas-ne"-mek tas-ne"-erku tas-ne"-erek tas-ne"-ch'ors tas-ne"-hing
11 12 13 14 15

blue"]տասնվեց տասնյոթը տասնութ տասնինը քսան,
տաս-նը-վեց տաս-նը-յոթը տաս-նը-ութ տաս-նը-ինը քը-սան

tas-ne"-vets' tas-ne"-yot'e" tas-ne"- ut tas-ne"-ine" k'e"-san
16 17 18 19 20

N.B.
In Armenian when a consonant is pronounced and its sound kept in perpetuity, one hears the sound of the letter «ը» = [e"].
This is the definition of a consonant in Armenian and for that reason in the above numerals one sees that hidden [e"] when the compound numbers are syllabified.
The syllabified version of the number eleven in Armenian as shown above is «տաս-նը-մեկ» which is the same way the word is pronounced. This pattern will hold true for the rest of the numbers.
We will conclude the numbers with the above examples and save the rest for another lesson.
Another point to be emphasized is that the figure "8" or «ութ» unlike the figures 7, 8 and 9 does not end with the letter «ը», a common error encountered in conversational as well as written Armenian.

In this lesson (#5) we learned the following letters:
Vowels Օ, օ
Consonants Թ, թ Շ, շ Ռ, ռ Փ, փ

Here are some words using the above letters:
Օձ [odz] Snake
Օղ [ogh] Ring, earring
Օդ [ot] Air
Օ-դա-չու [odach'u] Pilot, aviator
Օ-դա-նավ [o-da-nav] Airplane
Օ-ղի [oghi] Hard liquor (Usually vodka)
Oգ-նելլ [o'g-nel] to help
Օգ-նու-թյուն [o'g-nu-tyun] Help
Օ-ձիք [o-dzik] Collar
Օ-րենք [o-renk] Law
Թել [tel] String
Թուր [tur] sword
Թագ [tag] crown
Թաց [tats'] wet
Թուզ [tuz] fig
Թութ [tut] berry
Թուշ [tush] cheek
Թոք [tok'] lung
Թույն [tuyn] poison
Թուխ [tukh] brunette
Թվել [t'e"vel] tocount
Թռչուն [t'e"r'ch'un] Bird
Թվալ [t'e"val] to seem
Թութակ [t'ut'ak] parrot
Թոշակ [t'oshak] pension
Շուտ [shut] early
Շուն [shun] dog
Շունչ [shunch'] breath
Շնչել [she"nch'el] to breathe
Շահ [shah] profit
Շեկ [shek] blonde
Ոսպ [osp] lentil
Որդ [ord] worm
Ոսկի [oski] gold
Ոզնի [ozni] porcupine
Ոխ [okh] vengeance
Ոգի [ogi] spirit
Փիղ [p'igh] elephant
Փող [pogh] money
Փոր [p'or] belly
Փաստ [p'ayt] wood
Փառք [p'ar'k'] glory
Փուշ [push] thorn

End of lesson #5

#12 Shahan Araradian

Shahan Araradian

    նէմէսիս

  • Members
  • PipPipPip
  • 704 posts
  • Gender:Male
  • Location:California

Posted 16 June 2007 - 01:30 AM

QUOTE(vartahoor @ Jun 16 2007, 02:22 AM) View Post
Ծնել [tse"nel] to give birth, to bear a child
Ծնած [tse"nats] Past tense of the above

In Western Armenian the word «ծնած» is used instead of «ծնված».
Obviously you cannot ask a male individual «Որտե՞ղ ես ծնած» which means "Where have you given birth?"
.

The reason for this is that in Western Armenian, Ծնիլ means to be born (compare to ծնել to give birth in Eastern Armenian). And therefore ծնաւ means "he or she was born".

#13 vartahoor

vartahoor

    Member

  • Members
  • PipPipPip
  • 338 posts

Posted 16 June 2007 - 01:36 AM

A Short Course in Modern Armenian Orthography, the Standard Language of the Republic Of Armenia:


1. Whenever you hear the sound «Հ» you write the letter «Հ» whether it is «Յարութիւն» or «Հազկերտ», therefore the name «Յարութիւն» will be written «Հարություն»

2. The «յու» in the above example replaces the «իւ» as the diphthong (երկբարբառ) «յու» already serves that sound. Therefore whenever you hear the sound "yu", e.g. իւղ, սիւն, բնութիւն you will write յուղ, սյուն, բնություն:

3. The letter «O» in Armenian will be used only in the beginning of words which start with it, e.g. «օգնել», «օշարակ», etc., in the middle of the words whenever you hear the sound "o" use the letter «ո», since all the «ո»'s in the middle of the Armenian words sound as «0», therefore to teach Armenian we should not cause confusion as to when to use «o» or «ո». To elucidate this point here are some words that have «ո» in the middle but which are pronounced as «o» and they are followed by words which have «օ» in the middle and which are also pronounced as «o», they are as follows: Սոխ, խորոտ, կոշտ, սով, ծով, բովանդակ, կով, շող եւ այլն. As is evident the letter «օ» is seldom used in the middle of the words and when it is used it is pronounced as «o», hence the redundancy of using it. Պօղոս, Մարօ (also written as Մարոյ), կարօ (Կարոյ), հօտ (flock), the latter is a bone of contention since the other «հոտ» means "scent", but one can from the context understand which one is used, i.e., «հօտ» or ««հոտ», e.g., «Ոչխարի հօտը սարն է բարձրանում» as opposed to ««Համ ու հոտով մի ուտելիք».

4. Other diphthongs (երկբարբառներ):

a. «յա» should be used to replace «եա», which is in the ending of all the Armenian names, e.g. «Վարդանեան» will change to «Վարդանյան»:

b. «ոյ» in old orthography has two pronunciations one is "ooy" when the diphthong appears between two consonants, e.g. «սոյն» in which case the new orthography uses the most phonetically logical form of «ույ» and the word therefore will be written as «սույն», the other pronunciation for the «ոյ» diphthong is to write but not pronounce it at all, e.g. «յուսոյ», «սիրոյ» և այլն, the last two in the modern orthography will be written simply as « հուսո» and սիրո», therefore why to have the «ոյ» diphthong in its old form.

c. The old «ոյ» diphthong will thus acquire the <oy> sound, e.g. «հոյ», «բոյ», «Նոյ»

5. Now comes the letter «Ե» which will replace all the «Է»-s in the middle of the words thus eliminating all the confusion of how to write «Ամէն» which is the correct version in the old orthography. Therefore the following words in the new orthography will replace their counterparts in the old one: Թեպետ, մեկ, սեր for both «սէր» and «սեր» in «հումսեր» (One should be able to understand from the context which one is to be used).

6. The letter «Վ» will replace «ու» and «ւ» wherever they sound as «վ», e.g., սւին, սուին, կռիւ, մեղաւոր (Iranahay version) or մեղաուոր (the western Armenian version),շեղւել (շեղուել), կեղւել (կեղուել): All of those will be written as Սվին, կռիվ, մեղավոր, շեղվել, կեղվել և այլն:

7. The letter «Յ» when it is not pronounced will not be written, e.g. «յուսոյ» will be written as «Հուսո», «սիրոյ» as «սիրո» «սատանայ» as «սատանա» եւ այլն:

Hratch V. Vartanian, MD

#14 vartahoor

vartahoor

    Member

  • Members
  • PipPipPip
  • 338 posts

Posted 30 June 2007 - 05:57 PM

ՀԱՅԵՐԵՆԻ ՈՒՂՂԱՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ

Գրիշ Դավթյան

Պետք է հաշվեհարդարի ենթարկել այս հարցը։

Հարցը ներկայումս գործածվող տարբեր ուղղագրությունների վերացման պահանջն է, միայն մեկ ուղղագրության տիեզերական կիրառության կարիքը հայերենում։

Ուղղագրության հարցին չպիտի խառնել ում-հայերենի (արեւելահայերենի) եւ կը-հայերենի (արեւմտահայերենի) խնդիրները։ Ուղղագրական եւ գրական ու բարբառային հարցերը տարբեր բնագավառներ են այս խնդրում։ Ուղղագրությունը լեզվի հնչյունների նշանագրային, գրական արձանագրության, հնչույթային ձայների եւ ձայնակապակցությունների հնչական արժեքի պատկերային գնահատման բանաձեւումը եւ օրինակարգումն է, եւ չպիտի շփոթել բարբառների արտասանական, ոճային եւ ձեւային տարբերությունների հետ։

Հայերենի ուղղագրության փոփոխության հարցը չստեղծվեց 1922 թվականին, երբ Հայաստանում կիրառվեց ներկայումս այնտեղ գործածվող ուղղագրաձեւը, ծանոթ՝ նոր ուղղագրություն անունով։ Աշխարհաբար հայերենի ուղղագրության խնդիրը առաջացավ հենց աշխարհաբարի գրական ծնունդով։ Բնական է, որ աշխարհաբարը չէր կարող բոլոր դեպքերում հետեւել գրաբարի ուղղագրական կանոններին. եւ չհետեւեց. այդտեղից էլ սկսվեց ուղղագրության հարցը։ Պատմական իրականություն է, որ Մեսրոպ Մաշտոցը ստեղծել է միայն 36 տառ. տարբեր ժամանակներում մուտք են գործել «օ», «ֆ», «ու», «եւ» տառերը. այդպիսով հայերեն այբուբենի տառերի քանակը դարձել է 40։ Ուստի այսօրվա 40 տառ գործածող հին ուղղագրությունը՝ մեսրոպյան 36 տառ գործածող ուղղագրության հետ նույնը չէ։ Այսօրվա հին ուղղագրությունը մեսրոպյան ուղղագրություն չէ։

Ուղղագրության հարցը թեժացավ 19-դարի վերջին տասնամյակից, որ շարունակվեց մինչեւ 20-րդ դարի առաջին քառորդը. սկսվեցին ուղղագրական խոտորումներ։ Ոմանք սկսեցին զեղչել բառավերջի չհնչող «յ» տառը։ Ոմանք սկսեցին բառամիջի «ու» տառը, որ «վ» էր հնչում գրել «վ», նույնիսկ «ւ»։ Բառամիջում եւ բառավերջում շատացավ «օ» տառի գործածությունը աշխարհաբարյան այնպիսի բառերում, որ մատենագրական անցյալ չունեին։ Դա լինելով պատմական իրականությունը իրապաշտորեն պիտի մոտենալ հետագա զարգացումներին։ Դրանք, տարաբախտաբար , իրարամերժ սեւեռումների առարկա դառնալով, միգոտել են կուսակցական, քաղաքական անհարկի նախապաշարումներով, եւ հրապարակագրական միտումնավոր քարոզչությունների տարափի տակ գունավորվել են անհարազատ ստվերներով, հեռացել են գրավոր-լեզվական, ուղղագրական հարց լինելուց։

Արդարեւ, աննախապաշար մոտեցումը արդի հայերենի ուղղագրության հարցին ժամանակի հրատապ պահանջն է այլեւս։

Նայենք համայնապատկերին։ Հայաստանում միահամուռ գործածության մեջ է նոր ուղղագրությունը, որ 1922 թվականի հիմնական փոփոխությունից հետո, ապա ժամանակի ընթացքում եւս մի շարք փոփոխություններից հետո, վերջնական օրինակարգում ստացավ 1940 թվականին։ 1991 թվականի անկախության հռչակումից հետո եղել են աննշան սպրդումներ Հայաստանում, սփյուռքյան ներդրմամբ։ Սփյուռքում գործածության մեջ է... են... այսպես ասած ուղղագրությունների մի խառնիճաղանջ, անհատների կամայական գործածությամբ։ Այդ այսպես կոչված «ուղղագրությունները» թեեւ հիմնականում հետեւում են հին ուղղագրության օրենքներին, սակայն գործածությամբ, մանրամասնությունների մեջ, ծնունդ են տվել այնպիսի զարմանազանությունների, որ ստեղծված պատկերը գերազանցորեն ողբալի է։ Սա զավեշտական ամբաստանություն չէ, այլ, դժբախտաբար, ճշգրիտ հաստատում։

Սփյուռքում եթե մի հայ համայնք մամուլ ունի, այդ դեպքում մամուլը ուղղագրության առաջնորդի մի ինքնակոչ դերով հաճախ ունի, եւ երբեմն էլ չունի, ուղղագրական ընդհանուր եւ հաստատուն օրենքներ։ Սակայն ի՛նչ էլ որ է ուղղագրության վիճակը հայ մամուլի, տվյալ մի համայնքում, նույն համայնքի անհատ մտավորականները որոշ դեպքերում հետեւում, իսկ երբեմն էլ չեն հետեւում իրենց համայնքի մամուլի ուղղագրությանը։ Սփյուռահայ այն համայնքներում, ուր մեկից ավելի թերթեր ու պարբերականներ կան, ուղղագրության ընդհանուր դրությունը ավելի վատ է. «ուղղագրությունները» տարբերվում են մինչեւ անգամ տպարանից տպարան։ Որոշ թերթերում նկատելի են ուղղագրական տարբերություններ՝ հոդվածից հոդված... արդյունքը, տարբեր սրբագրողների, կամ նույնիսկ տարբեր գրաշարների նախասիրությունների...։ Այո, նախասիրությունների, եւ դժբախտություն է դա. դա ցույց է տալիս անտիրություն, որբություն... որբությունը մեր մայրենիքի... սփյուռքում։

Հատ-հատ օրինակներ բերելու հարկ չկա, որովհետեւ եղածը, համաճարակի սփռվածությամբ, մեր աչքերի առաջն է ամենուրեք։ Այնուամենայնիվ, գուցե տեղին է հավաքական անուններով նշել ուղղագրական խոտորումների իրականությունը սփյուռքում։ Այսպես.

-Հյունագրություն, վեւագրություն, ուագրություն հին ուղղագրությամբ. օր. փորւած, փորված, փորուած։ Նոր ուղղագրությամբ՝ փորված։

-Յիագրություն, հոյագրություն հին ուղղագրությամբ. օր. յետեւեալ, հետեւեալ. նոր ուղղագրությամբ՝ հետեւյալ։

-Էագրություն, եչագրություն. օր. երբէք, երբեք։ Նոր ուղղագրությամբ՝ երբեք։

Տակավին որոշ բառերի տարբեր ուղղագրություններ հին ուղղագրությամբ. օր. մեկը գրում է տարւայ, մյուսը՝ տարուայ. մեկը հեքիաթ է պատմում, մյուսը հեքեաթով է զմայլվում. ամեն է թե ամէն, «ողջ» թե «եկեղեցական»՝ (թող այդպես լինի), այլեւս մարդ անկարող է ջոկել։ Իսկ ինչ վերաբերում է հատուկ եւ միջազգային աշխարհագրական ու գիտական անունների եւ բառերի ուղղագրությանը, որոնք հաճախ օտար բառեր են, եւ տառադարձվում են, ընդհանուր հին օրենքների բռնաբարումն ու աղճատումը սփյուռքում այլեւս հասել է բացարձակ վայրագության։

Պետք է վերջ տալ լեզվաղարտության այս բարբարոս արշավին սփյուռքում, հանուն մեր անաղարտ մայրենիքի ուղղագրության, հանուն մեր կուչ եկող մայրենիքի տարածմանը սփյուռքում, որ աստիճանաբար դառնում է ավելի հուսահատեցնող։

Ուղղագրական համազգային միանմանությունը միշտ էլ ցանկալի է եղել բոլորի համար, ուր էլ որ եղել է։ Այնուամենայնիվ, սփյուռքում հարցը ժամանակի ընթացքում դրվելով ու լքվելով եկել հասել է այսօրվա թնջուկին։ Ոմանց էլ հասցրել է անտրամաբանական ծայրահեղությունների։

Ինչպե՛ս պիտի լուծել։

Պիտի լուծել իրականության ըմբռնումով, քննելով, ուսումնասիրելով, տրամաբանելով ազգային շահեր ու կարելիություններ նժարելով ու եզրակացնելով։ Այլապես եթե տարվենք նախապաշարումների տենդով ու մոլեռանդությամբ, ծայրահեղություններով ու կամակորությամբ, այնպես որ չկարողանանք նշմարել ուրիշ որեւէ ճառագայթ, այդ դեպքում մեր տքնությունը լինելու է ապարդյուն։

Հայերենի ուղղագրության համահայկական միանմանությունը, միասնությունը ստեղծելու, ավելի ճիշտ՝ միանմանությունը, միասնությունը վերականգնելու համար, բնականաբար, պետք է ընդունենք այսօրվա իրականության փաստը։ Եղած իրականության արժեւորումով կիրառել եղած երկու ուղղագրություններից մեկը միայն, որոնք գործածության մեջ են ներկայումս։ Ճիշտ չի լինի տարվել եղածները համադրելու առաջադրությամբ, որով կստեղծվի մի երրորդ, թե քանիերո՞րդ ուղղագրություն, որով ոչ մի բան հրատարակված չէ։ Ուղղագրության խնդիրներում լավ է լինել պահպանողական, քան թե նորարարական։ Երանի թե 1922 թվականին ուղղագրության բարեփոխում չլիներ։ Եղածը մնար ու կանոնակարգվեր, առաջացած խոտորումները սրբագրելով ու պետականորեն ամրագրվելով։ Երանի թե... Բայց արվել է... եւ մենք այսօրվա իրականության մեջ ենք ապրում։ Դեռեւս 1913 թվականին երբ տոնվում էր հայոց տառերի գյուտի 1500-ամյակը եւ տպագրության 400-ամյակը, մի հանձնախումբ է կյանքի կոչվում հայերենի ուղղագրությունը մշակելու համար։ Պարզ է, որ ուղղագրության խնդիրը համայնավարների ստեղծածը չէ։ Հայաստանի առաջին հանրապետությունը ուղղակի ժամանակ չունեցավ այդ խնդրով զբաղվելու։ Այնուհետեւ նախասովետական նույն հայ լեզվաբանները հարցը լուծեցին ժամանակի պետական ամենազորավոր լծակների միջոցով։ Խնդրի լուծման մեջ ամենազորավոր դերը խաղաց Մանուկ Աբեղյանը։

Ընդհանուր հարցի այդօրինակ առաջադրումը նախատեսում է հարմարագույն ուղղագրության կիրառումը արդի հայերենի համար, մեր այսօրվա գրական հայերենի համար, առանց սկզբնական կողմնակցության՝ հին ուղղագրության, թե նոր ուղղագրության նկատմամբ։ Ազգային ու հասարակական մեր ընթացիկ պայմաններում մեր մայրենիքի ուղղագրության միասնությունը, տիեզերական ծավալով, ներկայի ու ապագայի տեսանկույնից կշռած, շատ ավելի կարեւոր ու կենսական է, շատ ավելի ճակատագրական նշանակություն ունի, քան թե ուրիշ նկատառումներ։ Քան թե հին ուղղագրության վերականգնումը, կամ թե նոր ուղղագրության պահպանումը, թե համադրումը հնի հետ։ Քան թե նոր ուղղագրության ստեղծման պարագաները ու գործադրման պայմանները, ձեւերը։ Քան թե հին ուղղագրության անփոփոխ շարունակման ոմանց կողավերությունը։ Քան թե հին ուղղագրության սրբացումը եւ մեսրոպյան ու մաշտոցյան անվանումները, որ պատմականորեն ճիշտ չէ. «օ», «ու», «եւ», «ֆ» տառերի որդեգրությամբ, կամ մի շարք կապական ու մակբայական բառերի վերջի անհունչ «յ» տառի զեղչումը, օրինակ հիմայ, հիմա. ինչպես նաեւ «ի» տառով վերջացող բառերի հոլովման դեպքում «ի» տառի փոփոխումը «ւ» տառի, որ ոմանք «ու» են գրում, արդեն, հին ուղղագրությունը օտարել են մեսրոպյան ու մաշտոցյան ուղղագրությունից։ Այս հիմնական իրականությունը անկարելի է գերագնահատել, չափազանցել։ Այսօրվա մեր հայրենիքի իմքնիշխան պետականությունը, իր գունագեղ դժվարություններով ու ջանքերով, անկարողություններով ու իրագործումներով, անճարակություններով եւ մասամբ նորին... Սփյուռված հայության հարաբերության կարեւորությունը հայրենիքի հետ... Սփյուռահայության ուծացման դեմ այս քամող պայքարի հուսացվո՞ղ հաջողությունը, այսօրվա կյանքի ու աշխարհի խոյացող վազքի պողպատյա օրենքով, գերազանցաբար, կախում ունեն մեր ներկայի ու ապագայի պարագաներից, պահանջներից, մեր կարելիություններից, որոնք ձեւակերպում են, սահմանում են մեր ցանկությունները։ Մեր առաքինությունը պիտի լինի շարժվել դրանց իրապաշտ տրամաբանությամբ, քան թե հուզականությամբ, եւ դա՝ հօգուտ համազգային գերակա շահերի։

Ավանդական ուղղագրությունը, դարերի ընթացքում, կրել է փոփոխություններ, եւ դա զարմանալի չէ, ո՛չ էլ ցավալի կամ զղջալի։ Կյանքը, լեզուն եւ գրականությունը իրենց պահանջներն են դրել, ու ժողովուրդը ժամանակի ընթացքում հարթել է խորտուբորտությունները։ Դարերի ընթացքում զուրկ լինելով վերահսկող ու պահապան կենտրոնական մի հեղինակության հովանավորությունից, որը պարտադրությամբ նույնիսկ արգելելու էր ուղղագրական խոտորումներ. մյուս կողմից մեր ազգային վիճակի, պատմական, աշխարհագրական եւ այլ գործոնների ազդեցության տակ, հին ուղղագրության օրենքները ենթարկվել են նաեւ ավերումների։ Զարտուղիություններ են ստեղծվել նոր օրենքների մասնակի ու քմահաճ կիրառումով, որոնք երբեմն կիրառվել են, լրացնելու հին ուղղագրության ներգո, կամ ներծին պակասությունները աշխարհաբարի եւ արդի հայերենի գրության պարագաներում։ Այդ բնույթի օրինակներից են հյունագրությունը, ինչպես նաեւ որոշ հատուկ անունների կարճացված ձեւում անվան վերջում «ոյ-ի» փոխարեն «օ» գրելը, հին ուղղագրության մեջ, որը սակայն հոլովման դեպքում փոխվում է «ոյ-ի», օր. Կարօ, Կարոյի, Կարօն կամ Կարոն։

Նման աստանդական իբրթե բարեփոխությունները բացի այն որ արմատապես չեն բուժել վերքը, այլ ստեղծել են անհեթեթություններ. քանի որ նման փոփոխությունները չեն ուսումնասիրվել ուղղագրական ընդհանուր բարեփոխությունների մի ամբողջական ծիրում։ Հաճախ սիրում ենք ակնարկել, մանավանդ օտարալեզու բարեկամների, թե հայերենի ուղղագրությունը զուտ եւ կատարյալ ձայնական-հնչական համակարգ ունի, ծանրաբեռնված չէ հավելյալ, չարտասանվող կամ ձայնափոխ տառերով. այդուհանդերձ իրականությունը տարբեր է։

Արդի հայերենի համար հին ուղղագրության դժվարություններից, իսկապես պակասություններից են.

-Դժվարությունը «յ» տառի, որ բառասկզբում հնչում է «հ» (յայտնել), եւ ոչմի օրենք չունի թե ինչու՛. իսկ ձայնավորներից հետո, երկձայն տառակապակցություններում հնչում է «եը» (յայտնել). իսկ որոշ բառերի վերջում, «ա-ից» ու «ո-ից» հետո համր է, չի հնչում (տղայ, երեկոյ)։ Այդպիսով արդի հայերենում բառասկզբային դիրքում «հ» տառի հետ նույնահունչ դառնալով, եւ բառավեջում գրվելով ու չարտասանվելով դարձել է ուղղագրական դժվարություն։ Մենք իսկապես բնորոշաբար չգիտենք, թե «յ» տառը Մեսրոպ Մաշտոցի օրոք ինչպես էր հչվում, այլ միայն ենթադրում ենք։

-Դժվարությունը բառամիջյան «ո» եւ «օ» տառերի։ Մաշտոցը «օ» տառը չի ստեծել եւ չի գործածել։ «Ո» տառը բառավերջում չի գրվել. իսկ չգիտենք, թե Մաշտոցի օրոք «ո» տառը բառասկզբում եւ բառամիջում ինչպես էր հնչվում։ Արդի հայերենում բառամիջյան «ո» եւ «օ» տառերը նույնաձայն են դարձել, դարձել են ուղղագրական դժվարություն։ Նախապես եղած օրենքի խախտումով, որ «օ» տառը փոխարինում էր «աւ» տառակապակցությանը փակ վանկում, ընթացիկ հին ուղղագրության մեջ «օ» տառի գործածությունը չունի ոչ մի օրենք։ Դա է դժվարությունը։

-Դժվարությունը «ե» եւ «է» տառերի. իսկապես չգիտենք թե Մաշտոցի ժամանակ «ե» տառի հիմնական հնչույթը ինչ է եղել. բառասկզբում եւ բառամիջում ինչպես է հնչել. ձայնավորներից առաջ ինչպես է հնչել. ինչպես է տարբելվել «է» տառից։ Արդի հայերենում բառամիջում «ե» եւ «է» տառերը նույնաձայն են դարձել, դարձել են ուղղագրական դժվարություն։ «Ա» տառից առաջ, եւ Մաշտոցի չստեղծած «օ» տառից առաջ, «ե» տառը դարձել է կիսաձայն «եը», եւ միանալով ձայնավոր «ա» եւ «օ» տառերին կազմել է այդ տառակապակցությունների երկձայնները։ Օր. Դաւթեան, եօթն։

-Դժվարությունը «վ», «ւ» եւ «ու» տառերի. «վ» եւ «ւ» տառերը նույնաձայն են դարձել. «ու» տառը բառամիջյան բաղաձայնից հետո եւ ձայնավորից առաջ «վ» է հնչում։ «Վ» տառը գրվում է միայն բառերի սկզբում, իսկ բառամիջում եւ բառավերջում միայն «ո» տառից հետո։ «Ւ» տառը գրվում է միայն բառամիջում ու վերջում, պայմանով որ «ո» տառին չհաջորդի։ ։ Այդպիսով ունենում ենք երեք տառանիշ նույն հնչյունի համար, այդպիսի պայմաններով. եւ իսկապես չգիտենք, թե Մաշտոցի օրոք «ւ» տառը ինչ հնչույթ ուներ, «ու» տառը երկբարբա՞ռ էր, ի՞նչ հնչույթ ուներ, իսկ այբուբենում չկար։ Նոր ուղղագրության մեջ այս դժվարությունը հարթվել է. բոլոր դեպքերում գրվում է «վ» այդ հնչույթի համար։

Նոր ուղղագրության ամբողջ տարբերությունը հին ուղղագրությունից՝ «ե», «է», «ո», «օ» ձայնավորների, «յ» կիսաձայնի, «վ», «ւ» , «ու» (այս վերջինը բաց վանկում) տառերի, ապա՝ «եա», «եօ», «իւ», «ոյ» երկբարբառների գործածության մեջ է։ Նոր ուղղագրությունը վերացրել է դրանց հարուցած դժվարությունները, կանոնակարգել է դրանց ուղղագրությունը։ Պետք է ի մտի ունենալ, որ նոր ուղղագրությունը գործածվում, եւ գործածական է միայն ու միայն աշխարհաբարի համար. երբեք գրաբարի։

Դասական հայերենում «ե» եւ «է», «ո» եւ «օ» ձայնավորների («օ-ի» դասական գրելաձեւը եղել է «աւ», մի նշան վերեւում, որ կոչվում էր՝ պատիվ), «յ» կիսաձայնի, «վ», «ւ», «ու» բաղաձայնների ( «ու» տառը բաղաձայնի եւ ձայնավորի միջեւ, որ «վ» է հնչում) ձայնական արժեքը, հնչույթը, տարբեր է եղել դրանց ներկա հնչույթից, ըստ մեր ներկայի արտասանության, հնչումի։ Դրանց դասական հնչույթները ունեցել են իրենց յուրահատկությունները, որոնցով տարբերակվում էին «ե» եւ «է» տառերը, «ո» եւ «օ» («աւ») տառերը, բառասկզբային «յ» եւ «հ» տառերը, «վ», «ւ», «ու» (բաղաձայնի եւ ձայնավորի միջեւ, որ «վ» է հնչում) տառերը։ Թե ի՛նչ են եղել այդ տարբերությունները, այժմ չենք կարող ստուգապես ասել, լեզվաբանական համեմատություններով միայն կարողանում ենք ենթադրել։ Արդարեւ, մեր ներկա հնչումով եղած տարբերությունները վերացել են, եւ որպես հետեւանք, դրանք, այդ նույնահունչ տառերը, ուղղագրական դժվարություն են առաջացնում հին ուղղագրության մեջ։ Նոր ուղղագրությունը իսկապես վերացրել է գրաբարից ծագում առած հին ուղղագրությունից արդի հայերենին փոխանցված այդ դժվարությունները, կապված հիշյալ տառերի ուղղագրության հետ։

Նոր ուղղագրության մեջ հիշյալ տառերի գործածությունը կանոնակարգվել է այսպես. -«Ե» տառը բառասկզբում բաղաձայնից առաջ հնչում է «եէ», օր. երեկո։ Բառամիջում եւ բառավերջում միշտ եւ անփոփոխ գրվում է «ե», որպես «է» հնչույթի տառանիշ։

-«Ո» տառը բառասկզբում բաղաձայնից առաջ հնչում է «վո», օր. ոտ։ Բառամիջում եւ բառավերջում միշտ եւ անփոփոխ գրվում է «ո», որպես «օ» հնչույթի տառանիշ։ Մեսրոպ Մաշտոցը «ո» տառը ստեղծել է «օ» հնչույթի համար։

-Միշտ եւ անփոփոխ երբ հնչում ենք «վ», գրում ենք «վ»։ Ուստի «ւ», «ու» տառերի «վ» հնչող լծորդային գործածության դժվարությունը վերացվել է։

-Միշտ եւ անփոփոխ գրվում եւ հնչում է «հ» այդ հնչույթի համար։ Բառասկզբի «յ» տառն էլ, որ «հ» է հնչում, գրվում է «հ»։

-Իսկ «յ» տառը վերագտել ու հաստատվել է իր կիսաձայնային հնչույթում (եը)։ Իսկ բառավերջում չհնչող «յ» տառը չի էլ գրվում։

Երկձայների, կամ երկբարբառների ուղղագրությունը, ինչպես ասվեց վերում,օրինակարգվել է նոր ուղղագրության մեջ. «յ» կիսաձայնը միանգամայն եւ ընդմիշտ ստանձնել է «եը» կիսաձայնի ձայնարժեքը։ Ուստի նոր ուղղագրության մեջ այդպես էլ կիրառվում է երկձայների կազմության ժամանակ։

-«Այ» երկձայնը հին ու նոր ուղղագրություններում նույնն է, գրվում է նույն տառակապակցությամբ։

-«Եա» երկձայնը նոր ուղղագրությունում դարձել է «յա»։ Նոր ուղղագրությունում «յ» կիսաձայն տառի հնչույթը «եը» է, եւ ձայնավոր հնչյունների հետ երկձայն է կազմում. ուստի՝ «յա» երկձայնը։ Բացի այդ, «յա» երկբարբառի հնչույթը ճիշտ հակահնչույթն է «այ» երկբարբառի, ուստի տրամաբանական է, որ տառակապակցությամբ էլ հակառակը գրվի. «այ-ի» հակահնչումը՝ «յա»։ Սակայն կարեւոր է եւ այն, որ «յա» երկբարբառը արդեն գոյություն ունի հին ուղղագրությունում. դա առաջանում է անկախաբար։ Օր. հայաստանեան, երբ վանկատում ենք, լինում է հա-յաս-տա-նեան (միշտ մեկ բաղաձայնը անցնում է հաջորդ վանկին). երկրորդ վանկում այդ «յա» երկբարբառն է, որ անկախաբար առաջանում է։ Բայց նույն բառում «-նեան» վանկում, նույն հնչույթով երկբարբառը գրվում է «եա» տառակապակցությամբ. նույն հնչութը հին ուղղագրությամբ երկու կերպ է գրվում նույն բառում։ Այդ երկվությունը նոր ուղղագրությամբ վերացվում է։ Նոր ուղղագրությամբ գրում ենք հայաստանյան, վանկատում ենք հա-յաս-տա-նյան։ «Յա» նույն տառակապակցությունը նույն երկձայն հնչույթի համար։ (Օրինակներ. ծառայաբար, զգայացունց, երեկոյացաւ)։ -«Ոյ» երկձայնը հին ուղղագրությունում երկու հնչույթ ունի. ձայնավորից առաջ հնչում է «ոյ» («օյ»), օր. գոյական։ Իսկ բաղաձայնից առաջ՝ հնչում է «ույ», օր. լոյս։ Նույն երկձայն տառակապակցությունը տարբեր ձայնարժեքով, տարբեր հնչույթներով։ Այդ երկվությունը վերացվել է նոր ուղղագրության մեջ։ Երբ հնչվում է «ոյ», այդպես էլ գրվում է, օր. գոյական։ Երբ հնչվում է «ույ», այդպես էլ գրվում է, օր. լույս։

-Հին ուղղագրության մեջ «իւ» տառակապակցությունը բաց վանկում հնչում է «իվ», իսկ փակ վանկում հնչում է «յու»։ Արդարեւ, հին ուղղագրության մեջ «յու» երկձայն գոյանում է ինքնաբերաբար, օր. գոյութիւն, վանկատում ենք՝ գո-յու-թիւն. երկրորդ վանկում «յու» երկձայնը «յու» տառակապակցությամբ, իսկ երրորդ վանկում նույն «յու» երկձայնը «իւ» տառակապակցությամբ։ Միաժամանակ «յու» երկձայնը հակահնչույթն է «ույ» երկձայնի, ուստի տրամաբանական է որ տառակապակցությամբ էլ հակառակը գրվի, «ույ-ի» հակառակը՝ «յու»։ Նոր ուղղագրության մեջ երբ հնչում է «իվ» հենց այդպես էլ գրվում է։ Իսկ «յու» հնչույթի համար էլ հենց այդպես էլ գրվում է «յու»։ Օրինակ. հայություն, կայունություն։

-Հին ուղղագրության «եօ» երկձայնը նոր ուղղագրությունում գրվում է «յո»։ Կիսաձայն «յ» բաղաձայնը «ո» ձայնավորի հետ կազմել է «յո» երկձայնը։ Բացի այդ, «յո» երկձայնը հնչույթով հակահնչույթն է «ոյ» հնչույթի. ուստի տրամաբանական է որ «ոյ» տառակապակցության հակառակ տառակապակցությամբ էլ գրվի՝ «յո»։ Երկձայն «յո» տառակապակցությունը առաջանում է նաեւ հին ուղղագրությունում ինքնաբերաբար, օր. հայորդի, երբ վանկատում ենք՝ հա-յոր-դի. երկրորդ վանկում «յո» երկձայնը հին ուղղագրության մեջ առաջացել է ինքնաբերաբար։ Օրինակներ. տղայոց, նայող, խնայող, հմայող։

Երկձայների հնչույթային եւ նույնի հակառակ հնչութային տառակապակցության գրելաձեւային հակադրությունը նոր ուղղագրության մեջ, ինչպես տեսանք, ամրորեն ու տրամաբանորեն հաստատված է բոլոր երկձայների դեպքում։

Դրանք են ահա եղած տարբերությունները հին ու նոր ուղղագրությունների։ Այդ տարբերությունների օրինակարգությամբ ու հաստատումով են ուղղագրական դժվարությունները վերացել նոր ուղղագրության մեջ։

Արդարեւ, ներկա մեր ազգային ու պետական կարելիությունների, հարմարությունների, արդի հայերենի ուղղագրական արտահայտչականության, ինչպես նաեւ հնչաբանական լրիվության տեսակետից, վերի սեղմ քննարկումի ու համեմատության դիտակետից ելնելով, պարզվում է, որ նոր ուղղագրությունը նախընտրելի է արդի հայերենի համար։ Նոր ուղղագրության դեմ վաղուց ի վեր շղթայազերծված եւ վերջերս վերստին աղմկվող սփյուռքյան մի փոքրամասնության պայքարը անտեղի է ու ժամանակավրեպ։ ժամանակին եղած մտահոգությունները, թե արդի հայերենը նոր ուղղագրության հետեւանքով կկտրվի գրաբարից, որը կենսատու աղբյուրն է նրա, արդեն փարատված են, եւ որեւէ հիմք չունեն։ Նոր ուղղագրությունը արդեն ավելի քան ութսունամյա գործածությամբ անցել է փորձնական շրջանից ու համորեն ամրացել է։ Արդի հայերենը հիմա էլ իր սննդառուի անքակտելի երակներով կապված է գրաբարի հետ. բազմաթիվ են գրաբարյան այնպիսի բառեր ու բառակապակցություններ, դարձվածքներ, որ վերահառնելով գրաբարյան դարավոր անգործածությունից նոր փայլ են առել արդի հայերենում, նոր ուղղագրությամբ։

Ոչ թե միայն ուղղագրական, այլ, իսկապես, հայագիտական բոլոր բնագավառներում, Հայաստանը այն անժխտելի կենտրոնն է, որի առաջնորդությանը հետեւում է ամբողջ գիտական աշխարհը։ Հայ սփյուռքը, նաեւ, պետք է խելացիությամբ հետեւի հայրենիքի առաջնորդությանը, եւ ի պահանջել հարկին, իր եւս արժանավոր նպաստը մուծի մայր հայրենիքի զարգացման ու շքեղացման վեհ գործի մեջ, ինչպես անում է հայրենասիրաբար։ Ուղղագրության խնդրում սփյուռքի մի փոքրամասնության ներկա ընթացքը տրամաբանական ու գործնական չէ։ Ի վերջո, փոքրամասնությունը չի կարող ապօրինացնել մեծամասնությանը։ Համազգային նման քվեարկությունը խնդիրը չի վճռահատի հօգուտ փոքրամասնության։ Եվ վերջապես սփյուռված հայաստանահայ հավաքականությունը, որ գրում է նոր ուղղագրությամբ, որակով ու համրանքով էլ փոքրամասնություն չէ այսօրվա սփյուռքում։ Այն մտայնությունը, թե հին ուղղագրությունը պետք է վերականգնել ու վերադառնալ նրան, անգործնական է։ Այդ մտայնությունը դեմ պիտի լինի «օ», «ու», «եւ», «ֆ» տառերի որդեգրմանը մեսրոպյան այբուբենում, մի բան, որ միջնադարյան պահպանողականությունը հանդուրժեց։ Այդ մտայնությունը պիտի դեմ լինի փոքրատառերի գործածությանը, եւ պնդի, որ մեսրոպյան երկաթագիր գործածենք մեր գրություններում։ ժամանակին նույն հետադիմական մտայնությունը դեմ էր աշխարհաբարին. սակայն անկարող եղավ դիմադրելու բարձրացող, առինքնող ալիքին։ Կան նաեւ խզված բացականչություններ, որ պահանջում են հին ու նոր ուղղագրությունները համադրել, փոխադարձաբար զիջումներ անելով... եւ դա ի՛նչ է նշանակում... նշանակում է երրորդ , թե՞ քանիերրորդ ուղղագրություն։ Այն հսկայական ու ահռելի չափերի գրականությունը, քանակով ու որակով, որ լույս են տեսել նոր ուղղագրությամբ, ինչպե՞ս կարելի կլինի փոխարինել վերատպագրումներով... եւ ինչի՞ համար։ Հին ուղղագրությունը մեսրոպյան չէ։ Ուղղագրությունը վերջապես սրբություն չէ։ Սրբությունը ժողովուրդն է իր հայրենիքով, մշակույթով։ Մենք սփյուռքում պետք է շարժվենք խոհեմությամբ, այլեւ իրատեսությամբ, լայնամտությամբ. պետք է տրամաբանենք, ընդունենք։ Ազգային շահը պիտի նկատի ունենանք։

Սփյուռքում ի՞նչ քանակությամբ մարդ է գործում ու իր ապրուստը աշխատում հայերենով։ Սփյուռքում ի՞նչ հաստատություններ ու արխիվներ պետք ունեն վերադասավորման կամ վերակազմության, եթե նոր ուղղագրությունը կիրառեն։ Եվ հարկ էլ չկա նման վերադասավորման ու վերակազմության սփյուռքում ։ Ի՞նչ է սփյուռահայության դպրոցական աշակերտության համրանքը հայրենիքի նույն համրանքի հետ համեմատած։ Սփյուռահայ աշակերտության այսօրվա սերունդը ինչքանո՞վ է ճիշտ ուղղագրությամբ հայերեն գրում, կամ ինչքա՞ն է հայերեն գրում. նույնիսկ մեր ամենափառաբանված ամերիկահայ, իրանահայ ու լիբանանահայ համայնքներում... Սփյուռահայ դպրոցներում հայերեն առարկաների թվանշանը նույնիսկ հաշվի չի առնվում դպրոցական քննություններում, եւ չի էլ արտացոլվում դպրոցական վիճակացույց վկայականներում։ Ինչքա՞ն է հայ մտավորականության որակն ու քանակը սփյուռքում, որ այնպես տիրապետում է հին ուղղագրության օրենքներին. դա երեւում է հրատարակություններից, մամուլից։ Սա թերագնահատում չէ սփյուռյան արժանավորների։ Բայց երեւակայել ուղղագրական փոփոխություն հայրենիքում... Ի~նչ անհասանելի ծավալի վերադասավորման ու վերակազմության անելի առջեւ պիտի կանգնի ամբողջ ժողովուրդը, երկիրն ու պետությունը, որ իր արդի լեզվով ու ուղղագրությամբ է իր օրավուր կյանքի ետեւից վազում... Մոլեգինների վերջին նորույթ քաջագործությունն էլ այն է, որ նոր ուղղագրությունը հին ուղղագրության փոխելու համար հիմնադրամ ստեղծելու շահարկությամբ դրամատնային հաշիվ են բացել ամերիկյան մի ի~նչոր դրամատնում... Նպատակ ունեն դրամը օգտագործել այդ համրանք չունեցող մոլեգինների ճանապարհածախսի եւ այլնի՞ համար... ասում են՝ Հայաստանում կաշառակերությունը տարածված է, ուստի դրամով ու կաշառքով կարելի է պետական, ակադեմական եւ ուսումնական ղեկավարությանը թեքել ի նպաստ հին ուղղագրության վերականգնման... Ինչի~ հետեւից են... Միջազգային ու ազգային այս ժամանակներում ի~նչ պահ են ուզում որսալ... Լավագույն մաղթանքներով ու ցանկություններով էլ, որ նայում ենք ապագա քսանհինգամյա գալիքին, ի~նչ է լինելու սփյուռահայության հայերենագիտական վիճակը... Քանի~ թերթ ու պարբերական կմնա սփյուռքում... Ամերիկահայությունը, իրանահայությունը, լիբանանահայությունը ի~նչ որակ ու քանակ կներկայացնեն...

Պարզ ու հայտնի է, որ հայրենիքը ուղղագրության հարց ու դժվարություն չունի։ Հայրենիքը մեկ ազգ, մեկ մշակույթ է։Հայսփյուռն է որ ուղղագրության դժվարություն ունի, եւ պիտի հարթի այդ դժվարությունը հայրենիքի օգնությամբ։ Մոլեգին մի փոքրանմասնություն ոչ թե միայն չի ուզում հայրենիքի օգնությամբ իր դժվարությունը վերացնել, այլեւ ուզում է հայրենիքին նույն դժվարության մեջ գցել։ Տեղին է, որ սփյուռահայ մամուլը հարցի մի ընդհանուր քննարկում բանա իր էջերում, առանց քաղաքական եւ կուսակցական խտրականության. մի ընդհանուր քննարկում կատարվի, մասնակից դառնան մտավորականության ամենալայն շրջանակները, նրանք, ովքեր ուղղագրության մասին գիտական իմացություն ունեն։ Եվ մանավանդ հույժ ցանկալի է, որ օրինակ, մի երկամյա ժամանակամիջոց սահմանելով, եղած ընդհանուր կարծիքները համատեղել, եզրակացնել ու շարժվել... շարժվել դեպի նոր ուղղագրություն։

Գլենդել, Կալիֆորնիա, 2006-08-17։

Այս ուսումնասիրությունը զեկուցվել է Կալիֆորնիայի Հայ րողների Միության հասարակական դռնբաց նիստում, Գլենդելի Հանրային Գրադարանում, 2006 սեպտեմբերի 7-ին։



#15 Yervant1

Yervant1

    The True North!

  • Super Moderator
  • PipPipPipPipPip
  • 21,603 posts
  • Gender:Male

Posted 16 December 2017 - 09:26 AM

Public Radio of Armenia
Dec 15 2017
 
 
FSI: It takes more than 44 weeks to learn Armenian
 
 

The Foreign Service Institute (FSI), the United States federal government’s primary training institution for employees of the U.S. foreign affairs community, has created a list to show the approximate time needed to learn a specific language as an English speaker.

According to the study, it takes about 44 weeks or 1,100 hours to learn Armenia. The Arabic, Japanese, Cantonese (Chinese), Mandarin (Chinese) and Korean are the most difficult languages to learn.

“Armenian is an excellent language to begin to learn if you have an interest in languages themselves. This might sound as though it could apply to any language, but Armenian has some very interesting singularities within the language itself. For example, in the Armenian language, the stress will always fall on the last syllable of the sentence, unless the last syllable is a certain letter, in which case it shifts back to being the second-last,” FSI says.

“It is fascinating to look at it in greater depth as a scholar of languages or simply to understand a language that you probably will not have encountered before. The Armenian language is also spoken in many countries around the world by emigrants of Armenia,” the report reads.

The Foreign Service Institute reminds that “the Armenian language is the official language of the Republic of Armenia, as well as the Nagorno-Karabakh Republic, although the latter is not internationally recognized. It has 6.7 million speakers throughout the world with Cyprus, Poland and Romania also recognizing Armenian as one of their minority languages.

“As a pluricentric language (having more than one standardized form: in this case, Eastern and Western) Armenian is also special in this way. Essentially, this is a very fascinating language in terms of origin, influence, and phonetic development,” FSI said.

Language-difficulties.png

https://www.armradio...learn-armenian/

 

  • MosJan likes this




0 user(s) are reading this topic

0 members, 0 guests, 0 anonymous users