38 replies to this topic

[Johannes]

This is for the Armenian names of colors. Many names are forgotten. Let us remember them. I have no picked & edited information about this. So we can post here, whenever we find a new word. I don't want to post with alphabetical sorting.

[Johannes]

ԴՈՒԴԱՅԼ

Անծանօթ մի գոյնի անուն է. նորագիւտ բառ, որ մեկ անգամ գտնում եմ գործածուած «Ժողովածոյք առակաց Վարդանայ» գրքում. «Համասփիւռ ծաղիկն արձակէ բազուկս ժբ եւ ունի ամէն մի գոյն ծաղիկ. դուդայլ, կապուտակ եւ ծիրանի եւ շուշան եւ այլն»:

Ուրեմն չենք ճանաչում դուդայլ գոյնը: Գուցէ ապագայում, երբ նորանոր յայտաբերումներ կատարուեն Մատենադարանի ձեռագրերից. կիմանանք դուդայլի վերաբերեալ: Գիտի միայն առակագիր Վարդանը, որին վկայաբերում է Աճառեանի «Արմատական»ը, որ հրատակուել է առաջին անգամ 1926ին:

[Johannes]

ԾԱՒԻ

Ծաւի «անուշ կապոյտ աչքերով» վկայուել են շարադրեալ գրքերում. Ոսկ. Կող. Ժբ. Վեցօր. Շիր: (Առաջին վկայութեան մէջ այլ ձեռ. ծաւիր. Ունինք նաեւ ծաւիկ ձեւը՝ «Ո՞ր առաքինութիւն իցէ աչաց. յորժամ բոլորակք և լիք և ծաւիկք եւ ընդո՞ստ իցեն, եթէ յորժամ սուրք եւ քաջատեսք»:

Սա աչքի գոյն է՝ գործածուած միա'յն աչքի համար: Այսինքն՝ կապոյտ բառի հոմանիշ չէ, զի երբ «կապոյտ» ասեմք՝ չենք հասկանայ «կապուտաչ»:

Վերեւ արձանագրուած գրաբար պարբերութիւնը արդի հայերէնի վերածեմ.-

Ո՞րն է աչերի արժանիքը, երբոր կլորաձեւ, լեցուն,կապոյտ եւ ցըցո՞ւն են, թէ երբոր սրատես ու քաջատես են:

Աճառեանն իր «Արմատական»ում, բառի ստուգաբանումը չի կատարում: Մէջբերում է ստուգաբանումներն այլոց, որոնց համաձայն կարող է չլինել: Ստորեւ են դրանք.

Նոր Հայկազեան Բառարան՝ ծով բառից. հարցականով: Տէրվիշեան՝ հանում է ծով բառից, որի նախաձեւը դնում է *ծաւ. հմմտ. արաբերէն ماء ma «ջուր» և مائي māī «կապուտակ»: Հիւնքեարեան ըստ Տէրվիշեանի: Մառ ИАН 1920, 133 և Яз. и лит. I. 227 վրաց. ցա եւ բասկերէն sap «երկինք» բառերին ցեղակից: Կապ ունի՞ն արդեօք հիւս. կովկասեան լեզուներից ավարերէն zob, դարգվա dzubri, կիւրիներէն ccaw, թաբասսարաներէն dzav, ագուլերէն zaw, լակերէն ssau, որոնք բոլոր նշանակում են «երկինք» և ըստ Troubetzkoy BSL 29, 165 ցեղակից են իրար հետ: Կարելի էր ընդունել ծաւի իբր «երկնագոյն»:

Երկնագոյնն արաբերէնում, դարձեալ երկինք բառին է առնչւում. samā' «երկինք», samāwī «երկնային» "celestial", խօսակցական samāwī «երկնագոյն», "sky-blue":

[Zartonk]

When I read the title the first thing in my head was the common usage of սրջագույն/'coffee-colored' for brown. Surely, the color brown occurred before the conception of this bean beverage.

շագանակագույն
դարչնագույն darchnaguyn/darchin/Cinnamon-colored?

[Arpa]

When I read the title the first thing in my head was the common usage of սրջագույն/'coffee-colored' for brown. Surely, the color brown occurred before the conception of this bean beverage.

շագանակագույն
դարչնագույն darchnaguyn/darchin/Cinnamon-colored?

As a general rule any color name that ends in "guyn/ գոյն"is artificial and perhaps recent translations from other languages, possibly from furkish. The classic word for brown/coffee color is tukh/թուխ and grey is գորշ not մոխրագոյն, the latter is a direct translation from the furkish Kul-irengi etc. Not to forget that նարնջագոյն is also artificial, the Armenian word for it is ԾԻՐԱՆԻ

[Johannes]

When I read the title the first thing in my head was the common usage of սրջագույն/'coffee-colored' for brown. Surely, the color brown occurred before the conception of this bean beverage.

շագանակագույն
դարչնագույն darchnaguyn/darchin/Cinnamon-colored?

«Գոյն» բառով ածանցուած գոյների անուններն ինքնին, նոր կազմութիւններ են: Այսինքն՝ «դարչնագոյն», «շագանակագոյն» նոր անուններ են: Հին է, օրինակի համար, «կանաչ»ը, որ հնդեւրոպականով չի ստուգաբանւում եւ հայերէնի յատուկ է:

[Arpa]

In addition, when you see dictionaries tell you that “tsirani” is “purple” and visa versa don’t believe it. It is only contextual not literal. It derives from the fact in Europe the royal color is purple and in Armenia it is ԾԻՐԱՆԻ
Why? See #27 here;
http://hyeforum.com/...2...urple&st=20

[MosJan]

ԾԻՐԱՆԻ

[Arpa]

ԾԻՐԱՆԻ

ԱՊՐԵՍ ԴՈՒ ՄՈՎՍԷՍ
Քեզ պիտի ԹԱԳԱՒՈՐ պսակենք եւ ԾԻՐԱՆԻ հագցնենք
Coming back to “purple-tsirani” observe the chart below and see where purple and tsirani ( orange, in this case) look even close.
http://www.brobstsys...com/colors1.htm
Օհան, խնդրեմ շարունակիր, մինչ այդ տես ազուր/azure, մօվ/ մով(մավի), մօր (maroon), մանիշակ /մանուշակ violet , Պրս. Մէլէմշէ եւ այլն:
Շաքանակ գոյն , իմա chestnut color կամ auburn. Երեեւի սա վերջինը “brown” ի Գերմաներէն տարբերակ է, braun/brun(o):

Edited by Arpa, 01 April 2009 - 02:03 PM.

[Harut]

ռուսերենում գույն կա, որի հայերեն տարբերակը չեմ գտնում... կոչվում է sero-buro-malinovy...

[Zartonk]

As a general rule any color name that ends in "guyn/ գոյն"is artificial and perhaps recent translations from other languages, possibly from furkish. The classic word for brown/coffee color is tukh/թուխ and grey is գորշ not մոխրագոյն, the latter is a direct translation from the furkish Kul-irengi etc. Not to forget that նարնջագոյն is also artificial, the Armenian word for it is

«Գոյն» բառով ածանցուած գոյների անուններն ինքնին, նոր կազմութիւններ են: Այսինքն՝ «դարչնագոյն», «շագանակագոյն» նոր անուններ են: Հին է, օրինակի համար, «կանաչ»ը, որ հնդեւրոպականով չի ստուգաբանւում եւ հայերէնի յատուկ է:

Yes. Describing a color by an object rather than using a concrete name for the hue seems adaptive and transitional.

Additionally Arpa, you mention our beloved Ծիրանի for the color orange. Yet in identical structure to նարնջագոյն, Ծիրանի/Tsinari also literally employs the name of a fruit to identify its color. This off course is the case in most languages. But I wonder whether a term independent of the produce association has ever existed?

Եւ հարգելի Johannes, սակայն ի՞նչ է մէր կանաչ գոյնանունի բառարմատը:

[Zartonk]

(time to make good use of that text color button )

[Zartonk]

In addition, when you see dictionaries tell you that “tsirani” is “purple” and visa versa don’t believe it. It is only contextual not literal. It derives from the fact in Europe the royal color is purple and in Armenia it is ԾԻՐԱՆԻ
Why? See #27 here;
http://hyeforum.com/...2...urple&st=20

Would you tell us more about the royal designation of Ծիրանագոյն in Armenia versus the more common purple, or even red?

[Arpa]

Would you tell us more about the royal designation of Ծիրանագոյն in Armenia versus the more common purple, or even red?

I don't want to drag this thread away from its intended theme. We'll let Johannes to continue his train of thought. We have spoken about the subject of "rotal colors"under many topics, bu see I found. Go to Mythology and see ԱՌԻՒԾ ՄՀԵՐ. In short, please read between the lines and see the connection to the color of the lion's coat.
http://lionkingdom.nl/lf001e.htm

Edited by Arpa, 02 April 2009 - 07:45 AM.

[Johannes]

ԿԱՆԱՉ

ԿԱՆԱՉ «կանաչ գոյնը», «դալարիք, կանաչեղէն». որից կանաչանալ, կանաչիլ եւն:



Քանիցս յիշատակուել է հայերէն առաջին գրքում՝ Հին Կտակարանի թարգմանութեան մէջ:

Ուրեմն բառի առաջին իմաստն է գոյնը, երկրորդը՝ խոտերը «դալարիք, ուտելի թարմ բոյսեր»: Հայաստանում, «կանաչեղէն» բառի փոխարէն գործ են ածում կանաչի բառը. կանաչ բառի վրայ աւելացնելով «ի» մասնիկը: Աճառեանը բառի ստուգաբանումը չի կատարում: Չունի: Մէջբերում է այլոց ստուգաբանումները, որոնց չի վստահում: Այդ ստուգաբանումներից ամէնալուրջը կարող է լինել Մառի կատարածը, իբր վրաց. ղանա, լազերէն ղոնա, օնա «արտ» "land" բառից առաջացած բառ. «դալարիք» յետեւաբար «գոյն» իմաստով:





Աճառեանի «Լիակատար Քերականութիւն Հայոց Լեզուի» գրքում, «Բառերի Ջնջումը [Մահը]» խորագրի ներքոյ գրուել է. «Հոմանիշների գոյութիւնը պատճառ է դառնում աւելորդ ձեւը ջնջելու: Սրա հետեւանքով է, որ մի օտար բառ փոխառնուելով մի լեզուի մէջ՝ պատճառ է դառնում բնիկ բառի ջնջման:
Օրինակ՝ անկարելի բան է, որ հին հայերը չունենային կարմիր, սեւ, սպիտակ գոյները նշանակող բառեր. բայց այդ բառերը ջնջուել վերացել են, որովհետեւ նրանց տեղ եկել են պարսկերէնից փոխառեալ կարմիր, սեւ, սպիտակ բառերը:»

Այսինքն՝ հնդեւրոպական նախալեզուից հայերին ժառանգ մնացած վաղնջահայերէնում, պիտի լինէին, անպայման, սեւ, կարմիր եւ սպիտակ գոյները նշող բնիկ հայերէն բառեր, ինչպէս շատ հնդեւրոպական լեզուներում, ընդհանուր ծագում ունեցող բառեր են դրանք (օր.՝ red եւ իր ազգակիցները): Սակայն գտնուելով Իրանական հզօր մշակութային ազդեցութեան ներքոյ, դրանք աղոտել են, ի վերջոյ իսպառ վերանալով գործածութիւնից: (հայ լեզուաբանութեան մէջ, «հնդեւրոպական» եզրոյթը գործածւում է, նշելու համար հայ հնդեւրոպականութիւնը, այստեղ իրանական բառերն էլ են հնդեւրոպական, սակայն մայր լեզուից մեզ ուղղակի չեն փոխանցուել. իրանցիներից է փոխանցուել):

Սրա վառ օրինակներից է նարնջագոյն բառը, որ թէեւ հաւակնում էր մոռացութեան մատնել ծիրանի, ծիրանագոյն բառերը, սակայն գիտակցութեան եւ ծիրանենիների առկայութեան շնորհիւ ձախողուեց:

Այժմ, մերոնցից ոմանք, յաճախ գործ են ածում ֆուշիա՝ «վարդագոյն»ի փոխարէն, մով՝ «մանուշակագոյն»ի փոխարէն...

[Johannes]

ԹՈՅՐ

COLOR

Կ’արտասանուի՝ tuyr : Հայկական բառ է, չունի ստուգաբանում, կ’նշանակէ. «գոյն, երանգ»: Վերջիններս, ծագմամբ իրանական են: Հներից մնացած «թոյր» բառով կազմուած բարդութիւններ են՝ գեղեցկաթոյր, սպիտակաթոյր, լուսաթոյր, ծիրանաթոյր, ձիւնաթոյր, արջնաթոյր «սեւ», քաջաթոյր, թոյրաթուխ «թխագոյն»:

[Arpa]

===
Additionally Arpa, you mention our beloved Ծիրանի for the color orange. Yet in identical structure to նարնջագոյն, Ծիրանի/Tsinari also literally employs the name of a fruit to identify its color.
====
Եւ հարգելի Johannes, սակայն ի՞նչ է մէր կանաչ գոյնանունի բառարմատը:

Yes dear Zartonk, I did point to “örange” as in that list of colors we don’t see the color of Apricot, the closest is “orange” . Note that the author of the site is not Armenian, maybe Portuguese where that color is known as “portugal irengi”. That is what the furks and the Arabs (aside from the “narinj”) call the “örange”. Once again, “örange-narinj” is not native to Armenia, except in MosJan’s homeland Kilikia. Apricot- Prunus Armeniaca is.
Let us see if we know the Armenian names of the following…colors…
We’ll let Johannes lead the way.
http://www.brobstsys...com/colors1.htm
My greatest joy will be when we have us stop say ing"karmir kapuyt narincha-gaga-googoo". It seems Imay have succeeded somehow, but we still have a long way to go.
Hi Boghos!!!
http://wiki.answers....e_in_Portuguese
How do you say Orange in Portuguese?

Laranja. This word also means the colour and the fruit.

-----
Then, why the Arabs call it "burtuqal" and the furks - "portukal"?

Edited by Arpa, 06 April 2009 - 05:37 AM.

[Zartonk]

Ditto. I wonder whether the fruit and the nation are somehow linked. In Persian*, for example, there is no distinction between the two, one word for both the fruit and the country.


* Albeit a seperate rant and an unrelated matter, I REFUSE to use the idiotic 'Farsi', and everyone else should too!

[Arpa]

Ditto. I wonder whether the fruit and the nation are somehow linked. In Persian*, for example, there is no distinction between the two, one word for both the fruit and the country.


* Albeit a seperate rant and an unrelated matter, I REFUSE to use the idiotic 'Farsi', and everyone else should too!

"farsi"is a FARCE, when they uprooted their magnificent IndoEurpean language with that of the koran.When even their so called president has a name like "ähmad/mahmad/gagmad" instead of Darosh/Darius. Islam is not a "religion"it is "politics". The reason I have a Pers-Anglo dictionary is because I cannot find a good Arabic one and I use it to look up Arabic, and sometimes "furkish" words.
They should be forever grateful to us that we preserved their "native language". They should adopt Ajarian's Dictionary as a "holy book" to trace their "roots/արմատ (ական)".
And, while we're at it. They should dropthat stupid arabo-semitic script, which is totally inadequate for their language and adopt the Mashtots Alphabet. All (indo) Europeans write left to right. Why are they writing right to left?
How is it that such idiots like the furks and farce-is rue over such expansive counties and we have hardly a "rock"to sit on!!!

Edited by Arpa, 06 April 2009 - 09:37 AM.

[Zartonk]

"farsi"is a FARCE

You said what I thought