48 replies to this topic

[Johannes]

Յունարէնը մեղմ է, հռոմէական լեզուն՝ հզօր, հոներէնը՝ ահաբեկող, ասորերէնը՝ աղերսական, պարսկերէնը՝ պերճ, ալաներէնը՝ գեղեցկազարդ, գոթերէնը՝ հեգնական, եգիպտերէնը՝ տափակախօս ու ավարաձայն, հնդկերէնը՝ ճռուողական, հայերէնը՝ քաղցր, որը միաժամանակ կարող է միւս բոլոր լեզուների յատկութիւններն ամփոփել իր մէջ: Եղիշէ (5-րդ դար)

Բաւական չէ ազգասէր եւ հայրենասէր լինել, պէտք է սիրել, պաշտել, գգուել հարազատ մօր հարազատ լեզուն, այն սերմը միայն կը բանայ մեր առջեւ լեզուի անհատնում ճոխութիւնը, նրա նրբութիւնը եւ քաղցրութիւնը: Ղազարոս Աղայեան

Մի՛ ամաչէք մեր լեզուից: Փողոցով անցնելիս բարձր խօսէ՛ք, որ ամէնքը՝ օտարներն էլ զգան, թէ հայ ժողովուրդը եւ հայոց լեզուն, ոչ մի բանով պակաս չէ ուրիշ լեզուներից: Ղազարոս Աղայեան

Լեզուն է այն սարսափելի ոյժը, որի ընդդէմ տկար են նաեւ միլիոնաւոր բարբարոսների սուինները: Բնութեան ահարկու ոյժերից յետոյ...լեզուն առաջին զօրութիւնն է, որ յայտնւում է բնութեան մէջ՝ բովանդակուած բարոյական աշխարհում: Լեզուն է ազգութեանց դրօշակը, լեզուն է նոցա որպիսութեան եւ վիճակի յայտարարը: Չկայ աշխարհիս երեսին ազգ, որ բարբարոս լինելով՝ լեզուն լիներ վսեմացած, չկայ նոյնպէս ազգ, որ քաղաքագործուելով բարբարոս լեզու ունենար: Միքայէլ Նալբանդեան

Edited by MosJan, 09 February 2008 - 02:45 PM.
test Խայերէն to Հայերէն

[Johannes]

Ո՜վ մեր լեզուն, հայելի մաքրութեան, գորովի եւ արիութեան, դուն մեր հոգին ու մեր արիւնն ես, դուն մեր զրահն ու մեր փառք ես: Դուն ամէնէն բարձր երեւոյթներէն մէկն ես Տիեզերական ոյժին: Որքան ատեն, որ կեանքը երկրիս վրայ տեւէ, դուն պիտի շարունակես յաղթականօրէն քո վեհանձն ու պայծառ գնացքը ժամանակին անծայր դաշտերուն մէջէն: Արշակ Չոպանեան

Հայ ժողովուրդի մշակութային գանձարանում ամէնամեծ եւ թանկագին հրաշալիքը հայոց լեզուն է: Նա մեզ այսօր ծառայում է նոյն յաջողութեամբ, ինչպէս ծառայում էր երկու հազար տարի սրանից առաջ...Այսօր մենք համոզւում ենք, որ իր ներքին խիստ տրամաբանական կառուցուածքի շնորհիւ նա կարող է գնահատուել որպէս գիտական լեզու՝ հեշտութեամբ եւ հակիրճ ձեւով արտայայտելով ժամանակակից գիտութեան ամէնաբարդ գաղափարները: [i]Վիկտոր Համբարձումեան

[Arpa]

[color=#000099]Ինչու խայերէն եւ ոչ հայերէն: Նախ՝ որպէսզի զանազանուի մի այլ շարանի անունէն, երկրորդ՝ առ ի յարգանք այն ժողովուրդին, որ տեղ մը, պահ մը, ինքզինք կը կոչէր, որպէս Խայ:

This back and forth font nonsense is killing me. Why can’t we have a single UNIVERSAL font? Or, maybe I am an idiot. Shut up! Don’t say it.
---------
Նաեւ չի մոռանալ թէ Յունարէն լեզոոում, ինչպէս նաեւ Ռուսերէնի Հ գիրը գոյութիւն չունի: Թէ այդ փոխարինուի Յունարէն X/Խսի ով, ինչպէս Խրիստոս/Քրիստոս այսինխն Խ ով, ինչպէս որ Արաբերէն Արամէրէն հարա-ն այսինք ն փողոց տարդարցուի իբր ԽԱՐԱ/ ՔԱՔ:
Մենք կարոտ ենք նոր եւ աւելի գիտաքից լեզուագետ /Պատմագերների որք անդրադառնան թէ ՅունականX/Խ եւ Ռուսական G հաւասար են մեր Հ ին:
Խալտի, Հայ, Խալտերէն Հալտերէն, Khalti= Halti? Khalteren/Khayeren=Hayeren?

[Johannes]

This back and forth font nonsense is killing me. Why can't we have a single UNIVERSAL font? Or, maybe I am an idiot. Shut up! Don't say it. Նաեւ չի մոռանալ թէ Յունարէն լեզւում, ինչպէս նաեւ Ռուսերէնի Հ գիրը գոյութիւն չունի: Թէ այդ փոխարինուի Յունարէն X/Խսի ով, ինչպէս Խրիստոս/Քրիստոս այսինխն Խ ով, ինչպէս որ Արաբերէն Արամէրէն հարա-ն այսինք ն փողոց տարդարցուի իբր ԽԱՐԱ/ ՔԱՔ:Մենք կարօտ ենք նոր եւ աւելի գիտակից լեզուագէտ /Պատմագէտների որք անդրադառնան թէ ՅունականX/Խ եւ Ռուսական G հաւասար են մեր Հ ին:
Խալտի, Հայ, Խալտերէն Հալտերէն, Khalti= Halti? Khalteren/Khayeren=Hayeren?

Ես ասեմ. որպէսզի մէկը միւսի գրածը չի գողանայ copy-past պատճէնել փակցնելով:

Կամ՝ իւրաքանչիւր հայ խմբաւորում ինքն իր մէջ տեսած է. հայութեան ճակատագրի տէրը:

Սա որոշած է իր տառատեսակը եւ վէրջ, նա իւրը եւ վէրջ: Կարծում եմ Microsoft-ի ընտրանքը պէտք է լինի:

Հայ գրականութեան մէջ բազմիցս արձանագրուած է, թէ վասպուրականցի (գաւառ), արարատցի (ալաշկերտ) հայեր իրենք զիրենք կոչած են՝ ԽԱՅ: Ես այստեղ յունական եւ ռուսական ազդ չեմ տեսնում: Նկատել հեղձ/խեղդ, հիւղ/խուղ եւ նման բարբառային տարբերակները նոյն բառերի, որոնցից ոմանք մտել են գրականում՝ գրաբարում եւ աշխարհաբարում: Նոր Բայազետ/Կամո/Գաւառի հայք եկել են ալաշկերտից, Բայազետից (որք պատմական Հայքի սրտում են): Այժմ Հայաստանի Հանրապետութիւնում ապրող այս համայնքի բնիկ բարբառով «երկու խատ մոմ կը վառեմ»: Ինչ կը վերաբերի Խալդի-Հալդի անուան, պատմաբան լեզուագէտներն արդէն այս անունը երկու ձեւով թարգմանած են, մտածելով թէ՝ երկու ձեւն ալ ճիշտ կարող է լինել:

[Arpa]

[/size]

[size=3]Հայ գրականութեան մէջ բազմիցս արձանագրուած է, թէ վասպուրականցի (գաւառ), արարատցի (ալաշկերտ) հայեր իրենք զիրենք կոչած են՝ ԽԱՅ: Ես այստեղ յունական եւ ռուսական ազդ չեմ տեսնում: Նկատել հեղձ/խեղդ, հիւղ/խուղ եւ նման բարբառային տարբերակները նոյն բառերի, որոնցից ոմանք մտել են գրականում՝ գրաբարում եւ աշխարհաբարում: Նոր Բայազետ/Կամո/Գաւառի հայք եկել են ալաշկերտից, Բայազետից (որք պատմական Հայքի սրտում են): Այժմ Հայաստանի Հանրապետութիւնում ապրող այս համայնքի բնիկ բարբառով «երկու խատ մոմ կը վառեմ»: Ինչ կը վերաբերի Խալդի-Հալդի անուան, պատմաբան լեզուագէտներն արդէն այս անունը երկու ձեւով թարգմանած են, մտածելով թէ՝ երկու ձեւն ալ ճիշտ կարող է լինել:

Իրաւունք ունես:
Մտքի կուգայ մի հին երգ, հավանաբար Վասպուրականի շրջանէն:

Այ ֆորկա, ֆորկա, ֆորկա.
Էս օր մեզի խարսնիս** կայ:
Խարսնիս կանենք, եղ չիկայ,
Թազա փեսին տեղ չիկայ:

** խարսնիս= հարսնիք

Նոյն եղաանակով;

Արձրեւ կուգայ, ձիւն կուգայ.
Տէրտէր պապան տուն կուգայ:
Փիլաւ եփենք եղ չիկայ,
Չալ Թորոսին տեղ չիկայ:

Կամ
Քէլ խորոզին տեղ չիկայ:

Edited by Arpa, 02 March 2007 - 12:31 PM.

[Johannes]

Գրեց՝ Ն. Մեզպուրեան

Ով մեծասքանչ դու լեզու,

Ով հեշտ բարբառ մայրական,

Քաղցրահնչիւն բառերուդ,

Նման արդիօք այլ տեղ կա՞ն:

Դու որ նախ ինձ հնչեցիր

Նախ սիրոյ, ոհ, հեշտ խօսքեր,

Այն նախ զքեզ թոթովելս

Դեռ իմ մտքէն չէ ելեր:

Իմ մայրենի քաղցր լեզու,

Կեաց անսասան, կեաց յաւէտ,

Կեաց միշտ լեզուդ հայկարժան,

Կեաց ծաղկալից, ծաղկաւէտ:

Յաւերժական սուրբ գրոց մէջ,

Կեաց միշտ նորէն ու նորէն,

Կշրեալ անուշ քու տողերդ,

Թող ամէն սիրտ արծարծեն:

Շնորհ ունել Արարչէն,

Կամ պէտք ըլլայ աղօթել,

Շրթունքս սրտէ բորբոքած,

Կ'աղաղակէ անարգել:

[Johannes]

ՄԱՅՐԵՆԻ ԼԵԶՈՒ



Ապագան մենք կը ստեղծենք։ Եթէ այդ ողբերգական է, ապա այդ մեր մեղքն է։

Անատոլ Ֆրանս



Լեզուն հաղորդակցելու, մտածումներ, գաղափարներ արտայայտելու, անհատներու միջեւ կապ հաստատելու անզուգական միջոց մըն է։ Մեր լեզուն՝ հայերէնը, կապ կը հաստատէ, կամուրջ կ՚ըլլայ նաեւ մեր ու մեր անցեալին միջեւ։ Անհատին իր անցեալին հետ կապը անհրաժեշտութիւն մըն է, զորս կ՚իրականացնէ իր մայրենի լեզուն։ Առանց մայրենի լեզուի գիտութեան ու գործածութեան մեր անցեալին՝ մեր պատմութեան, մեր մշակոյթին հետ ամբողջական կապ հաստատել կարելի չէ։



Այսօր, Սփիւռքի տարածքին վրայ, դժբախտաբար, "հայերէն սորվեցնել"-ու անհրաժեշտութեան այնքան կարեւորութիւն չտրուիր, որքան տրուած էր իննսուն տարի առաջ։ Ջարդէն մազապուրծ ազատած սերունդը իր աղքատ, թշուառ օրերուն հայեցի դաստիարակութիւնը շատ աւելի հարկաւոր նկատած էր, քան այսօրուայ մեր հարուստ, փարթամ կեանք մը ապրող սերունդը կը նկատէ։ "Հայերէն սորվեցնել եւ սորվիլ" ազգապահպանման առաջնահերթ պայմաններէն մին է եւ այդ օրէնքը երբեք չփոխուիր։ Ջարդէն ազատած ժողովուրդը ազգապահպանման անհրաժեշտութեան գիտակցութիւնը ունէր։ Իր միակ հարստութիւնը իր լեզուն էր։ Եթէ զայն կորսնցնէր ջարդուած, անապատին մէջ մահացած, առ յաւետ կորսուած հայէ մը տարբերութիւն պիտի չունենար։



Այսօրուայ սերունդը, որ ամէն բան ունի, իր զաւկէն կը զլանայ, բացառութիւնները յարգելով, անոր անառարկելի իրաւունքը՝ Մայրենի լեզուով դաստիարակուելու իրաւունքը։



Կ՚երեւի մեր յիշողութենէն կը վրիպի Խաչատուր Աբովեանի պատգամը. "Ամէն լեզու սորվեցէք, բայց մեր Մայրենին ղայիմ (ամուր) բռնեցէք"։



Վիքթոր Համբարձումեան ալ, 1994-ին, Արցախի հարցով, Մոսկուայ հացադուլի դիմելէ առաջ հետեւեալը ըսած էր. "Ինձ յաջորդող սերունդներին, թոռներիս, ծոռներիս եւ այլ կտակում եմ տիրապետել հայ լեզուին։....Մենք փոխանցում ենք սերունդներին ոչ թէ արիւն, այլ գաղափարներ եւ գաղափարների մէջ ինձ համար ամենաթանկը հայոց լեզուն է"։



Երբ հայախօս սերունդ հասցնելու մեր ջանքերը տակաւ առ տակաւ կը տկարանան, ընդհանրանալ կը սկսի "ոգիով հայ" սերունդի մը ներկայութիւնը, որուն պիտի յաջորդէ "ծնողքս հայ էր" սերունդը։ Որպէս ծնողք, որպէս համայնք մեր նախապատուութիւնները փոխուած են։



Գրուած է. "Քանզի ձեր գանձը ուր որ է, սրտերնիդ ալ հոն պիտի ըլլայ"։ Դժբախտաբար մեր լեզուն մեր գանձը ըլլալէ դադրած է, որով մեր սիրտն ալ ուրիշ տեղ է։



Ժամանակ ու մեծկակ գումարներ կը յատկացուին այնպիսի ժամանցներու, որոնք երախան հայ մթնոլորտէն կը հեռացնեն։ Անտարակոյս, մթնոլորտի ազդեցութիւնը անխուսաբելի է։ Տեղական սովորութիւնները մեր առօրեայէն ներս առկայ պիտի ըլլան, սակայն երբ անոնք մեր բարքերուն, աւանդութիւններուն տեղը կը գրաւեն "հայկական ոգի"-ն, եթէ հայ լեզուին հետ ամուր գործակցութիւն չունի, անզօր կը մնայ ու շուտով տեղի կուտայ։



Հեռաւոր Չինաստանէն մինչեւ կեդրոնական Եւրոպա ի՜նչ-ի՜նչ գաղթօճախներ ունէինք, որոնք նախ լեզուն, ապա ալ "հայկական ոգին" կորսնցուցին ու առ յաւետ կորան։



Գոյատեւումի համար լեզուն՝ հայերէն խօսիլ անհրաժեշտութիւն մըն է։ Սփիւռքի այլասերիչ պայմանները հայակերտման աշխատանքին հեզասահ ընթացք չեն տար։ Հարկաւոր է մաքառիլ, պայքարիլ, թէ՛ անհատական եւ թէ՛ համայնքային մակարդակով։ Պայքարիլ գիտցող ժողովուրդներն են որ ապրելու իրաւունքը ունին։ Երբ մեր աշխարհասփիւռ գաղթօճախները դադրեցան պայքարէ, առ յաւէտ անյայտացան։ Պայքարը հաւաքական յիշողութիւնը վառ կը պահէ։ Լեզուի եւ մշակոյթի տեղատուութիւնը կ՚արագացնէ յիշողութեան կորուսը։ Երբ ժողովուրդի մը հաւաքական յիշողութիւնը սպաննուի, այդ ժողովուրդը գոյութիւնէ կը դադրի։ Փոքրամասնութիւնները ձուլելու՝ առանց ջարդի անյայտացնելու, այսօրուայ ռազմավարութիւնն ալ արդէն այս է։

Իր անցեալը չարժեւորող ու իր անցեալէն դասեր չքաղող ժողովուրդը ապագայ չկրնար ունենալ։



Ամէն հայ երախայ անպայման, առանց որեւէ պատճառաբանութեան, պէտք է հայկական ուսում ստանայ, գէթ՝ նախակրթարանի մակարդակով։ Երախան իր այս բնական իրաւունքէն պէտք չէ զրկուի։ Մեր ազգային ինքնութիւնը պահելու համար հայեցի դաստիարակութիւնը անհրաժեշտութիւն մըն է։ Այս ինքնութեան պահպանումը կարելի է իրականացնել միայն ու միայն հայ դպրոցով։ Հայ դպրոցն է, որ երախային պիտի փոխանցէ անոր ազգային ժառանգութիւնը, անոր մէջ պիտի կերտէ ազգային գիտակցութիւնը ու պիտի զարգացնէ ազգային պատկանելիութեան զգացումը։ Թէեւ դպրոցը, իր լայն առումով, աշակերտը կեանքի պատրաստելու պարտականութիւնը ունի, սակայն մեր պարագային շեշտը պէտք է դրուի հայեցի դաստիարակութեան՝ ազգակերտման։ Այս է սպասուածը հայ դպրոցէն։ Այս է ու այս պէտք է ըլլայ Սփիւռքի հայ դպրոցին պարտականութիւնը։



Մեր դպրոցներուն պատասխանատուութիւնը պարզապէս գումարհանում սորվեցել չէ եւ պէտք չէ ալ ըլլայ։ Այդպէս կրթուեցանք, այդպէս ալ պէտք է կրթենք։ Տեղական դպրոցը, եթէ նոյնիսկ ուսման ծրագրով աւելի արդիական թուի, ազգային ինքնութիւնը տակաւին չկազմաւորուած տղան իր հայկական արմատներէն կը հեռացնէ։ Տղան հոն ոչ իր ազգային լեզուն, ոչ իր ազգային մշակոյթը եւ ալ ոչ իր ազգային կրօնքը կրնայ սորվիլ։ Ոչ մէկ ծնողք իր զաւակը ազգային դաստիարակութիւնէ զրկելու իրաւունքը ունի։ Ազգային դպրոցներու աշակերտութեան թիւը բարձրացնել եւ համայնքային օժանդակութիւնը մի քիչ աւելցնել մեր դպրոցները կը հասցնէ նախանձելի մակարդակի։ Հայ դպրոցը

գոյատեւելու համար հայ աշակերտի կը կարօտի, հայ տղան ալ հայ գոյատեւելու համար՝ հայ դպրոցի։ Համայնքը, նկատի առնելով թէ՛ դպրոցին եւ թէ աշակերտին փոխադարձաբար ունեցած կորուստը, իր բոլոր միջոցներով ծնողներու վրայ իր բարոյական ազդեցութիւնը պէտք է գործադրէ։



Երախան միայն ու միայն հայկական դպրոցին մէջ կրնայ սորվիլ Արշակ Չօպանեանի "Գեղօն Ի Պատիւ Հայ Լեզուին", Եղիշէ Չարենցի "Ես Իմ Անուշ Հայասանի", Սիլվա Կապուտիկեանի "Խօսք Իմ Որդուն", Յովհաննէս Շիրազի "Պատգամ Սփիւռքահայութեան", Վահան Թէքէեանի "Տաղ Հայերէն Լեզուին".... նման այժմէականութենէ չդադրող բանահիւսութիւններ, որոնք իր հոգւոյն մէջ հայկականութիւն պիտի բոցավառեն։ Իր մէջ իր պատկանելիութեան զգացումները պիտի զօրացնեն։ Իր գոյատեւելու պայքարին ազդակ պիտի ըլլան։



Տղան միայն հայկական դպրոցին մէջ կրնայ իմանալ Ֆրանսացի գրագէտ Վիքթոր Հիւկոյի "Ձեր լեզուին մէջ Արեւելքն է որ կը զգամ, դարերը կը նշմարեմ այնտեղ։ Կը տեսնեմ անցեալի խորհրդաւոր նշոյլի շողարձակումը։ Ինծի համար պարծանք է հայերենի թարգմանուիլ" նախադասութիւնը, կամ Անգլիացի բանաստեղծ Ճորճ Պայրընի հայերէնի մասին գաղափարը. "Հայերէնը հարուստ լեզու է եւ լիովին կը պարունակէ մարդկային ձայնի բոլոր հնչիւնները"։



Տղան, հայ դպրոցին մէջ, պէտք է ստանայ լուրջ կրօնական դաստիարակութիւն։ Մեր եկեղեցին ազգային եկեղեցի է։ Սորվիլ, գիտնալ մեր եկեղեցւոյ պատմութիւնը կը զօրացնէ տղուն ազգային գիտակցութիւնը։ Մեր եկեղեցին ունի իւրայատուկ աւանդութիւններ։



Պահել այդ աւանդութիւնները կը նշանակէ ըմբռնել իր ազգային ինքնուրոյնութիւնը։ Գնահատել ժառանգուած հարստութիւնը ու անոր տէր կանգնիլ կը նշանակէ արտաքին յարձակումներու դէմ զրահապատուիլ։ Տղան տեղական դպրոց ղրկել կը նշանակէ զինք ինքնաճանաչման զրահէն զրկել։ Համաշխարհայնացման սպառնալիքն ալ խոր ազդեցութիւն ունի այսօրուայ սերունդին վրայ։ Ինքնաճանաչումը այդ համաշխարհայնացման սպառնալիքին դէմ պայքարի գուցէ ամենազդու միչոցն է։ Ոչ մէկ ծնողք իր զաւակը ինքնաճանաչումէ եւ այդ զրահապատումէն զրկելու իրաւունքը ունի։



Հայ դպրոցը պէտք չէ մատակարարուի շահաբեր հաստատութեան մը տնտեսական սկզբունքներով։ Հայեցի դաստիարակութեան համար անհրաժեշտ յատկացումներ, խնայողութեան սիրոյն, պէտք չէ մկրատուին։ Ծնողներ, ի մտի ունենալով պետական ձրի դպրոցը, հայ դպրոցի կրթաթոշակը երբեք ու երբեք սակարկութեան առարկայ պէտք չէ ընեն։ Այդ կրթաթոշակը արդէն դպրոցի ելեւմտացոյցը հաւասարակշռելէ շա՜տ հեռու է։ Բաղդատութեան եզր պէտք է ըլլան շահու աղբիւր հիմնուած կրթական հաստատութիւններու պահանջած խոշոր գումարները։ Եթէ կը վճարենք այդ գումարները, երբեմն պարզ ցուցամոլութեան համար, պէտք չէ դժկամինք ազգային դպրոցի կրթաթոշակը վճրելու։



1600 տարի առաջ մէկ մարդու ջանքերով սկսուած հայապահպանման պայքարը արտաքին ուժեր ոչ մէկ ձեւով կրցին կասեցնել։ Մենք, այսօր, Մայրենիին հանդէպ մեր ցոյց տուած անտարբերութեան հետեւանք կ՚ընենք այն, ինչոր ուրիշներ ջանացին բայց չյաջողեցան իրականացնել։

Սթափինք մեր թմրութենէն երբ տակաւին ուշ չէ։

Արմէն Քիւրքճեան

Թորոնթօ

Edited by Johannes, 19 March 2007 - 02:19 AM.

[SAS]

ՄԵՐ ԼԵԶՈՒՆ

Մեր լեզուն մեր խիղճն է դա,
Սուրբ հացը մեր սեղանի,
Մեր հոգու կանչն է արդար
Ու համը մեր բերանի:

Մեր լեզուն ծուխն է մեր տան,
Մեր կշիռն աշխարհի մեջ,
Նա աղն է մեր ինքնության,
Էության խորհուրդը մեր:

Մեր լեզուն արյունն է մեր,
Արյունից ավելի թանկ,
Մեր բուրմունքն ու գույնն է մեր,
Մեր լեզուն մենք ենք որ կանք:

Նա պիտի մեր առաջին
Ու վերջին սերը լինի,
Ի՞նչ ունենք էլ աշխարհում,
Որ այսքան մերը լինի:

Համո Սահյան

[Johannes]

Մայրը պիտի ուսուցանէ իւր զաւակներին ազգային լեզուն, մայրը պիտի տնկէ տղայական արտերի մէջ ազգութեան սերմը այնպիսի խնամքով եւ հոգաբարձութեամբ, որ հիւսիսի ցրտաբեր մրրիկը կամ հարաւի այրող տօթը չկարողանային չորացնել նորանից ծլելու բոյսը: Զաւակների մայրն է գերդաստանի մայր, իսկ գերդաստանների մայրերը ազգի մայրն են:

Շատ շնորհակալ կը լինինք, եթէ դուք ձեր հայկական իստակ կաթի հետ տաք ձեր զաւակներին նախ՝ մեր լեզուն, երկրորդ՝ անձնազոհ սէր դէպի ազգութիւնը, դէպի մեր ազատ կրօնը: Միքայէլ Նալբանդեան
=========================================================================
Մեր պատմութեան դժուարին ճանապարհին թշնամիները շատ բան են խլել մեզնից՝ մեր հողերն ու մեր անդորրութիւնը, մեր սրբութիւններն ու մեր կեանքը, մեր հաւատն ու մեր հացը: Անկողոպտելի է մնացել մի այն մի բան՝ մեր լեզուն, որ նաեւ մեր ազգային մտածողութիւնն է, մեր ոգու կաղապարը:

...Ով փոքր ի շատէ ծանօթ է հայերէնի պատմական քերականութեանը եւ դրանով իսկ ի վիճակի է բառային շապկի տակ տեսնելու առարկաների կենդանութիւնը, երեւոյթների շարժումը, մտածումի սլացքն ու սուզումը, նա չի կարող չզգալ իւրատեսակ գլխապտոյտ՝ համակուելով մի զգացմամբ, որ քիչ է կոչել երկիւղածութիւն:

Այդ լեզուն «մայրենի» կոչելը մեծ պատիւ է: Այդ լեզւով խօսելն ու մտածելը մեծ բախտ է:

...Իբրեւ մօր նայել եւ իբրեւ մօր են պահել իրենց մայրենի լեզուն հայ ժողովուրդի մայրասէր ու մայրախնամ զաւակները՝ սկսած Մաշտոցից ու մեր առաջին թարգմանիչներից մինչեւ...Վարուժան ու Չարենց:

Գալով անյիշելի ժամանակներից, անցնելով բազում դարերի միջով, շփուելով բազմաթիւ ազգերի լեզուներին՝ հայոց լեզուն մի իւրատեսակ հանրագիտարան է անյիշելի ժամանակների, բազում դարերի եւ բազմաթիւ այլ ազգերի: Այսպէս դատելով, մեր լեզուն միայն մեզ չի պատկանում, այլեւ ամբողջ աշխարհին, նա միայն մեր սրբութիւնը չէ, այլեւ մասունքը յանուր մարդկութեան: Այդ պատճառով էլ նա ուսումնասիրւում է ոչ միայն մեր պետական համալսարանում, այլեւ աշխարհի շատ համալսարաններում: Պարոյր Սեւակ

Edited by Johannes, 28 March 2007 - 06:07 AM.

[Johannes]

Հայ Հօր խրատը

Սիրոյ ծաղիկ, իղձ հոգեթով, մտքիս անուշ ոլորտներով

Եկար ահա դուն մարմնացած, մոլորակներն անդին ձգած,

Արեւածին արիական, ընտիր ցեղէն արմէնական

Տունս քեզի տաք իջեւան, իմ հայ տղաս դուն պատուական

Հետդ բերիր խինդ ու հրճուանք, մերթ վարդ փշոտ, մերթ տուայտանք,

Շատ գիշերներ հոգի մաշող, քուն խանգարող լա՜ց սիրտ ճմլող,

Ամէն րոպէ հոգ մը առթող, բայց ես մօտդ եմ քեզ պարուրող,

Պաշտպանդ եմ միշտ հաշտ ու ներող, եւ անձուրաց, եւ համբերող:

Անմեղ, սիրուն քու աչերդ երբ կը դիտեմ, ի՜նչ գուշակեմ,

Կը մանկանամ պահ մը հոգւով, քեզի ընկեր կ'ըլլամ սիրո՛վ,

Քաղցր լուծդ ես կրելով՝ յար կ'ամբարեմ ուժ ու կորով,

Թեւ ու թիկունք պատրաստակամ, մինչեւ այն օրն՝ անկար դառնամ:

Այս բոլորը պիտի գիտնաս, ականջ որ տաս, լաւ հասկնաս,

Չկան մօտս արտ, ոսկիներ, ունիմ տալիք թանկ խրատներ,

Միշտ յիշէ որ դուն տիրացար շքեղ գանձին զուտ ու արդար,

Ազգէն ժառանգ հայ արիւնին, որ զայն պահես ուժեղ, անգին:

Այս նոր դարուն քեզ կը սպասեն շլացնող բիւր թակարդներ,

Թոյն սրսկող դաժան մտքեր, ապականող նորոյթ բարքեր,

Ազգ, ընտանիք քանդող ձեռքեր, պատուար կանգնէ դուն անվեհեր

Դրօշակակիր՝ պապենական անշեղ պատուին, սուրբ հաւատքին:

Հայութիւնդ քեզի աւանդ, ճակտիդ վրայ զարդ պարծանք

Մարդկութիւնն ալ յուզող տենդեր, քեզի թող տան խանդ ու խայծեր,

Ինչ որ առիր ինձմէ փոքրիկ՝ աւելցնես բիւրապատիկ,

Հուսկ դառնալով գործիդ վկան, օրհնութիւն տամ քեզ հայրական:

Յարութ Ճենանեան

Edited by Johannes, 17 April 2007 - 09:39 AM.

[Johannes]

-Դժուարամատոյց է հայոց լեզուն՝ իր քառեակի պարիսպների մէջ: Նման ամրոց գրոհով առնել անհնարին է, կարող է օգնել երկարատեւ պաշարումը:
-Այն երկը, ուր կայ ազգային հոգեբանութիւն՝ բացայայտուած միայն լեզուի միջոցով, արդէն այնքան է ազգային, որ նոյնիսկ եթէ պատկերուող նիւթը ազգային էլ չլինի, կը մատնի իր ազգայնութիւնը: Յիշենք ամէնավառ օրինակը՝ Գրիգոր Նարեկացին: Նրա հանճարեղ պոեմը իր նիւթով ոչ մի առնչութիւն չունի հայ ժողովուրդի հետ: Նոյնիսկ հայ բառը չկայ պոեմում: Նիւթը՝ ո՛չ ազգային, գաղափարը՝ ո՛չ ազգային, ցանկութիւնը՝ ո՛չ ազգային, պահանջը՝ նոյնպէս, բայց այդպէ՛ս աղօթել, մարդկային տառապանքների, տուայտանքների մասին այդպէս ճենճերալով խօսել կարող է միայն զաւակը այն ժողովրդի, որ աւելի քան հինգ հարիւր տարի զրկուած էր պետականութիւնից, գտնւում էր ազգային ահաւոր ճնշումների տակ, կորցրել էր միասնակամ հայրենիքի գաղափարը, ամէն օր (եւ հարիւրաւոր տարիներ) տեսնում էր կենդանի դժոխքը նախկին «երկիր դրախտավայրում», միասնական եւ բարեբախտ թագաւորութիւն չունէր, ուստի առաւելագոյնս երազում էր հոգեւոր հայրենիքի մասին, որ թւում էր՝ կը գտնի արքայութիւնում:

Պարոյր Սեւակ

[Johannes]

[ Այնպիսի մի դարաւոր լեզու, ինչպիսին հայերէնն է, չի կարող աղքատ լինել: Բայց որեւէ լեզուի հարուստ կամ աղքատ լինելը որոշւում է ոչ միայն նրա բառապաշարի հարստութեամբ: Այդ է վկայում նոյն ինքը «բառապաշար» բառը: Բառ-ա-պաշար: Պաշար ունենալը հարստութիւն է, բայց դեռ հարուստ ապրել չէ: Հարուստ ապրելու համար այդ պաշարը պէտք է օգտագործել՝ «հագնել» կամ «ուտել» եւ ոչ թէ փակուած թողնել շտեմարանում կամ սնտուկում: Որեւէ լեզուի հարուստ կամ աղքատ լինելը, իմ խխորին համոզմամբ, որոշւում է ոչ այնքան նրա բառապաշարի հարստութեամբ, որքան լեզուի ճկունութեամբ: Այդ ճկունութիւնն է ահա, որ պակասում է մեր մեծագոյն մասին: Պակասում է, որովհետեւ մենք աշխատում ենք գրել «գրական» լեզուով՝ դրա տակ հասկանալով մի իւրատեսակ արգելարան՝ ցանկապատուած մացառներով ու փշալարերով-ինչ որ ներսում է՝ «գրական» է, ինչ որ դրսում՝ ոչ: Պարոյր Սեւակ]

Մեծանուն մտածող եւ քերթող Պարոյր Սեւակը «ոչ գրական հայերէն» ասելով նկատի ունի գրական դառնալու բախտ չունեցած, բայց մաքուր հայկեան հայերէնի ոճերը, բարբառները: Կարծում եմ նկատի չունի «ժառգոն» կոչուածը: Այս «ժառգոն» կոչուածը մեծագոյն հակաճառն է ոմանց պնդումին, իբր թէ «տառ-հնչիւն» նոր ուղղագրութեամբ հայ ժողովուրդը գրագէտ դարձաւ:

Edited by Johannes, 07 August 2007 - 01:38 AM.

[Johannes]

-Մի առանձին մտահոգութեան եւ յատուկ խօսակցութեան նիւթ է մեր գործնական լեզուի աղքատութիւնը, հայերէնի բառամթերքի կէսբուռ օգտուելու կամաւոր մուրացիկութիւնը: Իսկ բառերն ապրում են ոչ բառարաններում, ոչ էլ գրքերում: Բառերի կեանքը գործածութեան մէջ է: Լեզուն մտածողութիւն լինելով՝ նաեւ գործիք է, իսկ այդ գործիքն ապրում է բանելիս եւ բանելով, հակառակ դէպքում փտում է կամ ժանգոտում:



-Գալով անյիշելի ժամանակներից, անցնելով բազում դարերի միջով, շփուելով բազմաթիւ ազգերի լեզուներին՝ հայոց լեզուն մի իւրատեսակ հանրագիտարան է անյիշելի ժամանակների, բազում դարերի եւ բազմաթիւ այլ ազգերի: Այսպէս դատելով՝ մեր լեզուն միայն մեզ չի պատկանում, այլեւ աշխարհին, նա միայն մեր սրբութիւնը չէ, այլեւ մասունքը հանուր մարդկութեան:

Պարոյր Սեւակ

[Arpa]

[ Այնպիսի մի դարաւոր լեզու, ինչպիսին հայերէնն է, չի կարող աղքատ լինել: Բայց որեւէ լեզուի հարուստ կամ աղքատ լինելը որոշւում է ոչ միայն նրա բառապաշարի հարստութեամբ: Այդ է վկայում նոյն ինքը «բառապաշար» բառը: Բառ-ա-պաշար: Պաշար ունենալը հարստութիւն է, բայց դեռ հարուստ ապրել չէ: Հարուստ ապրելու համար այդ պաշարը պէտք է օգտագործել՝ «հագնել» կամ «ուտել» եւ ոչ թէ փակուած թողնել շտեմարանում կամ սնտուկում: Որեւէ լեզուի հարուստ կամ աղքատ լինելը, իմ խխորին համոզմամբ, որոշւում է ոչ այնքան նրա բառապաշարի հարստութեամբ, որքան լեզուի ճկունութեամբ: Այդ ճկունութիւնն է ահա, որ պակասում է մեր մեծագոյն մասին: Պակասում է, որովհետեւ մենք աշխատում ենք գրել «գրական» լեզուով՝ դրա տակ հասկանալով մի իւրատեսակ արգելարան՝ ցանկապատուած մացառներով ու փշալարերով-ինչ որ ներսում է՝ «գրական» է, ինչ որ դրսում՝ ոչ: Պարոյր Սեւակ]

Մեծանուն մտածող եւ քերթող Պարոյր Սեւակը «ոչ գրական հայերէն» ասելով նկատի ունի գրական դառնալու բախտ չունեցած, բայց մաքուր հայկեան հայերէնի ոճերը, բարբառները: Կարծում եմ նկատի չունի «ժառգոն» կոչուածը: Այս «ժառգոն» կոչուածը մեծագոյն հակաճառն է ոմանց պնդումին, իբր թէ «տառ-հնչիւն» նոր ուղղագրութեամբ հայ ժողովուրդը գրագէտ դարձաւ:

Յովաննէս, այդ վերեւի մէջբերումները որտեղէն էն? Ինձ այնպէս թուին թէ նրանք պիտի լինին ներքեվի “ՊԱՀՊԱՆԵՆՔ….” գիրեն էզոր ես թարգմանել էի մի ժամանակ առաջ: Բաղցամ որ մին մեզ հայթայթէ նրան բնագիր Հայերէնը: ս ովնիմ թղթաքազմ պնագիրը պայց ինձ մի քանիկենցաղ պիտի արժէզայն մեքենագրելը :
Notice what Sevak says about the latinization/russo-sovietization of the Armenian Language, the Mother Tongue.
http://hyeforum.com/...showtopic=12358
Written by Paruyr Sevak, 1962, Erevan
ՊԱՀՊԱՆԵՆՔ ԵՒ ՀԱՐՍՏԱՑՆԵՆՔ ՄԱՅՐԵՆԻՆ
LET’S PRESERVE AND ENRICH THE MOTHER TONGUE
Սակաւ սրբութիւներ չունի մարդ արարածը բայց անկասկած նրա սրբւըթեան սրբոցը մայրն է այս պատճառով էլ ամենանվիրական բաները առնչում են մորը…
One of the words he dwells on is “revolutsia/heghapokhanq”. It turns out that “hegh/heghil/hegoul” in fact means “shrjil”, to revolve, and when we look further find its Europian counterparts in words like “յեղ/huel/wheel”.
So, is “heghapokhanq/յեղափոխանք “, այսինքն յեղուլ եւ փոխուիլ redundance կրկրնաբար է?
If we read carefully, and read “between the lines”, what Sevak may have “not said” , maybe we can understand why he was silenced even at the potential zenith of his genius/հանճար.
Also note his unabashed/անխիպ admiration and tribute to the likes of Dourian, Varouzhan and Baronian. Baronian please, not Paronian. What if his hearing may have been deafened by that Istanbul noise, and he heard the sound of B as Պ, just like Grigor Zohrab heard his name sound like Krikor Zohrab/P/Պ, neither did he know enough that Գրիգոր is neither Krikor/Կրիկոր or Qriqor/Քրիքոր, and Petros Dourian mistook his armenianizwed surname from the Turkish "zumbajian" to Tourian (chisel maker) not realizing that Թուրեան and Դուրեան are not synonymous.

Edited by Arpa, 08 August 2007 - 09:29 AM.

[Johannes]

«Գանձասար» շաբաթաթերթ Յուլիս Գ. 2007, որն իր կարգին քաղած է «Վերնագիրը Վերջում» [Անահիտ հրատարակչութիւն, Երեվան 1991] գիրքէն:

· Հայոց լեզուն դարեր շարունակ բարգաւաճել է ոչ միայն իր սեփական միջոցներով, այլեւ հարստացել է անհրաժեշտ փոխառութիւններով: Այսօր էլ շարունակւում է նոյնը: Միայն վերջին քառասնամեակին մեր լեզուն ընդունել ու մարսել է հարիւրաւոր նոր բառեր, որոնցմով իրօք նա աւելացրել է իր կշիռը: Մեր արագընթաց դարը ամէն օր ծնում է նոր երեւոյթ, գիտութեան նոր ճիւղ, մեզ շրջապատում նոր առակներով ու իրերով, որոնք չեն կարող չբերել նոր բառեր, եւ այդ բառերի ընդունմանը կարող է հակառակել միայն խելապակասը:

· Առիթ բաց չեմ թողել ասելու, որ մեր սխալաշատ գործունէութեան մէջ ամենամեծ սխալը, Սեւանայ լճի խնդրից էլ աւելի վտանգաւոր քայլը եղել է մեր ուղղագրութեան բարեփոխումը: Թերեւս 20-30-ական թուականներին ըստ ամենայնի ահռելի այդ քայլը ինչ որ չափով օգնել է անգրագիտութեան վերացմանը: Թերեւս: Բայց երբ 40-ականներին քայլ արուեց դէպի աւանդականը, հարկ ու պատշաճ էր անել եւս մէկ քայլ, որի անհրաժեշտութիւնն այսօր արդէն անյետաձգելի է թւում:...Չէ՞ որ մեր նպատակն է ունենալ մէկ եւ միասնական ուղղագրութիւն: Անկարելի է կարծել, թէ մերոնք կը դառնան հին աւանդական ուղղագրութեանը լիապէս: Մերոնք կարող են եւս մէկ կամ մի քանի քայլ նահանջել: Բայց Սփիւռքն էլ պիտի «նահանջի» ինչ-ինչ չափով: Միայն այս կերպ է հնարաւոր հասնելու մէկ եւ միասնականի, որ պիտի պարտադիր լինի աշխարհում ապրող ամէն մի հայի համար: Պարոյր Սեւակ

[Arpa]

Is it really the same language? Maybe in literature. Look at the spoken jargon.
========
From the Armenian Reporter, Aug. 4, 2007
Living in Armenia:
The lexicon of the ancients?
by Maria Titizian
Isn't it time we had a serious national conversation about unifying the spelling of the Armenian language? This is a question which begs an answer. Life, however and its many perplexing and unexpected revelations has demonstrated that there is another national conversation we need to have before we begin public discourse on whether the Mesrobian spelling or the much later simplified spelling that was imposed by the Soviets in the beginning of the 1920s should be the official spelling of the official language of the Republic of Armenia. The other conversation I am talking about involves comprehension -- pure and simple comprehension. The fact that the Mesrobian spelling is baffling to those who were raised on the later Soviet spelling is further compounded by the differences between the Eastern and Western Armenian languages, and to add oil to the fire if you will, is a new phenomenon we'll dub Yerevan-Speak. Yerevan-Speak, in its purest form can be an utterly incomprehensible jargon, which mixes in slang, decimates words, and proper grammatical expressions, adds new terms, primarily Russian, sometimes Turkish, and then discards anything that it feels no longer fits its mold. One brilliant soul several years ago just before the first Armenia-Diaspora Conference published a small dictionary for the befuddled diasporan Armenians flooding into our ancient capital and who would most likely have absolutely no clue what the Yerevantsis were saying. It was called "'Chotki' Hayeren." Chotki, a Russian word, roughly translates into 'exact' or 'precise.' The following passage is an example of Yerevan-Speak provided by the author: "Svetaforuh cher ashkhatum. Pavaroti vra tormuz tvetsi, benzakalonki mot. Skorosti ruchken jartvets. Karochi avaria tvetsi. Mi kerp kyasar jampekov mta hayat." Translation: The traffic light [Russian] was broken. On the curve [Russian], I slammed on my brakes [Farsi] near the gas station [Russian]. The stick shift [Russian] broke. To make a long story short [Russian], I had an accident [Turkish], took a short cut [who knows what language] and barely made it back to the hood [Farsi]. Aside from the slang, even when speaking literate Armenian, the different definition of words or variations in pronunciations have been the root of many misunderstandings and tension. I can't tell you how many times I have walked out of a store in such frustration only because the salesperson hadn't been able to understand what I had requested -- sometimes something as simple as milk which I pronounce as 'gat' and they pronounce as something like 'kaat'. As much as it irritated me, I now understand where the confusion comes from. If someone were to say in English, "That child's behaviour is pat," instead of "bad," I too would be confused. Friends of ours visiting from Canada relayed an incident that will go down in my own personal history as one of the most unbelievable instances of misunderstanding. This is not their first trip to Armenia; they come every year. They have a home here, a business, a car, and with all its flaws, a deep commitment to this country. The reason for the history lesson into their lives is to underscore the fact that these people are not unfamiliar with the many differences of our spoken language and most times are relatively successful in being able to be understood. A few days ago they had gone up to a resort at Lake Sevan, called Harsnaqar, which has a pool, a mini-waterpark, access to the lake, basketball and tennis courts, jet skis for rent, and pretty good barbequed Ishkhan fish. You can spend the day at Harsnaqar by purchasing a day pass and it usually serves as a repreive from the dust and heat in Yerevan. At the entrance to this resort, my friend whom we'll call Mher, asked the ticket seller, "Avazane dakatsvats e?" To a Western Armenian, this means, is the pool heated? First of all in Armenia, when referring to a swimming pool, they say "basayin," which I believe is Russian, and not "avazan." "Avazan" for the locals means basin. So when my friend asked if the "avazan" was heated, the ticket seller for some reason gave him a look of disgust and waved him off. My friend, at this point agitated, asked what the problem was. The ticket seller asked him how it would be possible to heat the "avazan" to which my friend replied, "There are certain advances in technology which allow for a pool to be heated." The ticket seller, apparently became even more disturbed and began making gesticulations with his hands, implying that Mher was a little light in the head. In the midst of this exchange, another employee tapped Mher on the shoulder and said, "Sir, the pool is heated." Mher looked at the ticket seller, the ticket seller looked at Mher, and then it dawned on my poor friend what had just transpired. The ticket seller had understood the question as follows: "Is the basin heated," i.e., "Is Lake Sevan heated?" He turned back to the ticket seller, trying hard not to strain his vocal chords and said, "Did you think I meant Lake Sevan?!" When the ticket seller nodded, Mher lost most sense of decorum and asked, "Do I look like I have horns on my head? Why would I ask if Lake Sevan is heated? When I said, 'avazan,' it means pool!" To which the ticket seller retorted, "Then why didn't you just say, basayin?" This story has been making the rounds in several social circles around town. It illustrates quite vividly that a national dialogue addressing the issue of spelling or the inherent differences that divide Eastern Armenian from Western Armenian is pointless if we have difficulty simply understanding one another. We need to delve deeper and take a more thoughtful look at the things which separate us apart from the obvious. There is a psychological impasse we need to negotiate. Pronunciation, different meanings to words or expressions are simply the manifestations of that which alienates us from one another. The brutal division of our nation imposed by history and seemingly perpetuated by our own ignorance will continue to fester until such a time that we become so foreign to each other that we no longer have the willingness to understand what the other is trying to say. I see this scenario being played out time and time again and it not only saddens me, but it infuriates me. If we do not have the willingness to come together, to try and understand each other and build bridges across the tide of history then our enemies will have won the game once and for all. We do not need anyone to destroy us for we will have done a fine job of doing that to ourselves, thank you very much.

[Johannes]

Basayin ? what a word. Must we learn words like this?
After all he would say '' joure takatsvel e?'' and not ''avazane takastel e''

[Harut]

first, tormuz is not farsi, it's russian... second, avaria is not turkish, it's russian... third, it's not basayin, it's basein... fourth, in EA pool is loghavazan, and not avazan, which in EA means basin...

[Johannes]

Mi kerp kyasar jampekov mta
Mi kerp ktrouk jampov mta
Kyasar (arabic) > kestirme (turkish)

Edited by Johannes, 09 August 2007 - 09:27 AM.

[Johannes]

Մեր զրոյցին մասնակից դարձնեմ անդամ չեղող անձեր:Սա մեր վարդահուրին «բարեկամն» է կարծեմ.-
http://www.aztagdaily.com/Today/html/page4.htm

Իսկ սա Ռափայէլ Իշխանեանի գիրքի մասին Մելքոն Դարբինեանի ակնարկը.-

http://www.aztagdaily.com/Archive/08-08-07/html/page6.htm