Jump to content


Photo

ԿՈՄԻՏԱՍ ՀԵՐ


  • Please log in to reply
32 replies to this topic

#21 Arpa

Arpa

    Veteran

  • Members
  • PipPipPipPipPip
  • 10,011 posts
  • Gender:Male
  • Interests:Culture

Posted 23 April 2012 - 09:49 AM

Will we ever learn the truth?
Or shall we take what the religious hierarchy says about these “heretics“?
Going all the way back to Arshakavan,** the Paulicians and the Thondrakians.
Persecution, and murder, be it physical or spiritual?
Fast forward to the likes of Abovian, Raffi, Charents, Mahari, Ajarian and SEVAK
Do you think the Inquisition/Հաւատաքննում is a foreign concept of the Dark Ages?
Think again.
** Arshakavan-See #19 here;
http://hyeforum.com/...=1

The conventional wisdom is that Komitas lost his mind and spirit as a result of The Genocide.
True. That may have been the “last straw that broke the camels back”
But see the letter he wrote to the then Catholicos HH Mattheos II in 1909, 6 years before 1915. An his reference to the Դպրաց Դաս/Church Choir in Polis.
In those days the Church Choir (class of scribes) would be all male as (unclean) women were banned from the altar. Look at it today; Not only the choristers are mostly female, but their choirmasters and organists (Hi Florence Avagian) are also women.



http://www.azg.am/AM...ture/2012041405
Միաբան = concordant, together speaker, one voice/word, monk/վանական./աբեղայ

This was written 2 years after his mentor, godfather Khrimian Hayrig had died (1820-1907), and Madtheos II aka Madtheos Kostantnupolsetsi(1845 Polis-1910 Ejmiatsin ) was the Amenayn Hayots. (One year, 1909-1910).
---
Please allow me to translate the desperate and heart wrenching letter below.
Sept. 5, 1909 at Holy Ejmiatsin
His Holiness, Catholicos of all Armenians, Matheos II,
Your Holiness, for over 20 years I have been a monk at the Holy See of Ejmiatsin. I have entered it with the intent to serve During these 20 years the environment has not allowed me to perform at my best. I have only seen conspiracy, not justice. My nerves have weakened, I cannot endure it anymore. I am searching but I cannot find any comfort. I am thirsty of noble work, I am distracted and I desire to stay away, plug my ears to not hear (tie my feet), clos my eyes to not see to not stumble (and sin) , to rein my sentiments, as I am also a man, my conscience is dying, my fervor is cooling, my life is wasting, only hesitation is nesting in the depth of my heart and soul.
If it pleases Your Highness to not lose me, and rediscover me, I tearfully plead , release me of oat h of monkhood at Holy Ejmiatsin, instead assign me to the Solitude at Sevan.
I lost (sic wasted) 20years (here), if only I could live/gain the rest (of my life) and write the fruits of my studies in peace, just as an added my tribute to Our Holy Church and Knowledge.
Servant an son to Your Holiness
Komitas Vardapet
Friar at Holy Ejmiatsin

---
«ԱԶԱՏՆ ԿՈՄԻՏԱՍ»
Նյութը հրապարակման պատրաստեց ԳՈՀԱՐ ԱՃԵՄԵԱՆԸ
Նուիրւում է Կոմիտաս վարդապետի ծննդեան 143 ամեակին
«... Մեր երգն ու լեզուն են, որ առաւել զտուած նիւթական տարրերէ, կը մնան իբրեւ զուտ ոգեկան ազատութիւններ: Համաձայն այս դասակարգումին, Վարդապետը կու գայ Ս. Մեսրոպէն վերջ, իբրեւ երկրորդ Սուրբ մը: Ան կըլլայ մեծագոյնը Ապրիլ 11-ի [24] մեր կորուստներուն...»:
Շահան Շահնուր

Պատմում է Արշակ Չօպանեանը.)
«...1909)ի վերջերը տեսայ զինք Էջմիածին, երբ գացի հոն մասնակցելու կաթողիկոսական ընտրութեան: Աւելի որոշ զգացի հոն թէ ինչքան շրջապատը նեղ էր իրեն համար, անթիւ ընելիք ունէր, միջավայր չկար, հարկ եղած օգնութիւնը չկար: Տարօրինակ բան է որ Մայր Աթոռը, որ հեռու էր աղքատ ըլլալէ, թէ Խրիմեանի, թէ Իզմիրլեանի, թէ Սուրէնեանի հայրապետութեան օրով, որեւէ գումար չէ տրամադրած այդ մեծարժէք արուեստագէտին որ իր երաժշտական գործերը հրատարակէ, գէթ իր դաշնակած պատարագը տպագրէ: Կը նեղուէր հոն. մանաւանդ Փարիզի մէջ ունեցած գործունէութեան լայն ու փայլուն ասպարէզէն յետոյ»:
Ահա թէ ինչպէս է ներկայացնում իր նկատմամբ ունեցած անարդարացի վերաբերմունքը Կոմիտասըՙ դիմելով Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին:

1909 սեպտեմբեր 5, Ս. Էջմիածին
Վեհափառ Հայրապետի Ամենայն Հայոց
Տ.Տ. Մատթէոս Բ.
Վեհափառ Տէր,
Քսան տարի է Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի միաբան եմ: Մտել եմ այս հաստատութեանը ծառայելու նպատակով: Քսան տարուան ընթացքում շրջապատն ինձ թոյլ չէ տուել այն անելու, ինչ կարող էի, որովհետեւ տեսայ միայն որոգայթ եւ ոչ արդարութիւն: Նեարդերս թուլացել են, այլեւս տոկալու ճար ու հնար չունեմ: Որոնում եմ հանգիստ, չեմ գտնում. ծարաւի եմ ազնիւ աշխատանքի, խանգարուում եմ. փափագում եմ հեռու մնալՙ խցել ականջներսՙ չը լսելու համար, [կապել ոտքերս] գոցել աչքերսՙ չը տեսնելու համար, կապել ոտքերսՙ չը գայթակղուելու համար, սանձել զգացումներսՙ չը վրդովուելու համար, բայց, զի՛ մարդ եմ, չեմ կարողանում: Խիղճս մեռնում է, եռանդս պաղում է, կեանքս մաշուում է, եւ միայն վարանմունքն է բոյն դնում հոգուս ու սրտիս խորքում:
Եթէ հաճոյ է Վեհիդ ինձ չը կորցնել, այլ գտնել, արտասուելով աղերսում եմՙ արձակեցէք ինձ Ս. Էջմիածնայ Միաբանութեան Ուխտից եւ նշանակեցէք Սեւանայ Մենաստանի մենակեաց: Քսան տարին կորցրի, գոնէ մնացած տարիներս շահեցնեմ եւ անդորրութեամբ գրի առնեմ ուսումնասիրութիւններիս պտուղներըՙ իբր առաւել կարեւոր ծառայութիւն հայ տառապեալ Սուրբ Եկեղեցւոյ եւ Գիտութեան:*
Վեհափառութեանդ ծառայ եւ որդի
Կոմիտաս Վարդապետ
Միաբան Ս. Էջմիածնի


Քանի որ ես ծնած եմ Սփիւռք,- պատմում է փարիզաբնակ հոգեբոյժ Լուիզ Ֆով Յովհաննէսեանը,- միշտ Կոմիտաս վարդապետը մեզի համար կարեւոր եղած է, ոչ միայն որպէս մեծ, տաղանդաւոր երաժիշտ. Կոմիտաս միեւնոյն ատեն հայու ճակատագիրի տեսակ մը օրինակ է: Անոր ճակատագիրը հայ պատմութեանը բնորոշ ճակատագիր մըն է: Պզտիկութենէն սկսեալ, շատ պզտիկուց, հինգ-վեց տարեկանէն կը յիշեմ, որ երբ հայերը քով-քովի կու գային, ամէնքն ալ գաղթի, կոտորածի մասին կը խօսէին, ուրիշ խօսակցութիւն չկար, դեռ նոր էր աքսորը: Չափահասները հաշուի չէին առներ, թէ փոքրիկները կը հասկնան: Մանկութեանս տարիներէն, հոգեբոյժ դառնալէս շատ առաջ, ինքզինքիս հարցում կ"ընէի, որ այդչափ սարսափելի բաներ տեսնելէ ետք մարդիկ չե՞ն խելագարած: Եւ երբ տարիներ անց հոգեբոյժ դարձայ, անշուշտ նոյն հարցումը տուի ինքզինքիս. այդ պատճառով է որ Վարդապետին հիւանդութեամբ անչափ հետաքրքրուած եմ:
Որպէս հոգեբոյժ, վկայակոչելով Փարիզի Վիլ Ժուիֆ հիւնդանոցի փաստաթուղթերը կը յայտարարեմ, որ Վարդապետը շիզոֆրենիա չէ ունեցած: Կրկնեմՙ բուն փսիխոզները, հոգեկան հիւանդութիւնները կանուխ կը սկսին, երիտասարդ տարիքէն եւ ոչ 47 տարեկանէն անդին, իսկ Կոմիտաս վարդապտեը հոգեբուժական տեսակէտէ ոչ մէկ նշան ունեցած է կամ հակումՙ հոգեկան հիւանդութեան:
Ըստ իսՙ հիւանդութիւնը մելամաղձոտութիւն է: Ան կարծես սգաւոր մըն է, ճգնաւոր մը: Չկարծէք, թէ հայ ըլլալով է որ Կոմիտասին ողբերգութիւն-հիւանդութիւնը կը կապեմ Եղեռնին հետ: Բնաւ: Ես իմ այս թէզս Ֆրանսայի բժշկական համալսարանին պիտի ներկայացնեմ որպէս հոգեբոյժ, ուրեմն գիտական զօրաւոր փաստեր պիտի մէջտեղ բերեմ: Գիտական խնդիրները հայրենասիրութեանս հետ կապ չունին, անշուշտ: Բժշկական արխիւներուն ծանօթանալէն մարդ չի կրնար ինքզինքին չհարցնելՙ արդեօք այս մարդը ինքզինքը ամէն ինչէն չի՞ զրկեր կոր, արդեօք այս սգաւոր մարդը ողջ մեռել մը չէ՞: Արդեօք եթէ Կոմիտասը կրօնաւոր չըլլար, անձնասպան պիտի չըլլա՞ր: Բժիշկները մինչեւ վերջ կը հաստատեն, որը ինքը շատ կապուած էր իր Կրօնքին: Արդեօք իր փափաքը մեռնիլ չէ՞ր: Երբ այդ հարցումներս, միտքերս Վազգէն Վեհափառ հայրապետին փոխանցեցի, ան բացատրութիւն տուաւ, որ մեր Կրօնքը չի թոյլատրեր անձնասպանութիւնը. կեանքը Աստուած տուած է, եւ մարդը, մասնաւորապէս կրօնական մը իրաւունք չունի այդ կեանքը փճացնելու, չապրելու: Կարելի է իր կրօնական շատ մեծ զգացումին համար է որ Կոմիտասը ինքզինքը ողջ-ողջ թաղած է:»**
Իր հանդէպ ունեցած անտարբերութիւնը եւ այն դժուարութիւնները, որոնք արգելք էին հանդիսանում իր ստեղծագործական թռիչքներին, մեծապէս ազդում են Կոմիտասի Վարդապետի հոգեկանին:
Նա յուսալքումի վայրկեաններ է ապրում, անքուն գիշերներ անցկացնում, բայց շատ քչերին յայտնում իր խռովքն ու սիրտը կրծող վիշտըՙ աշխատելով օրն ի բուն, ամբողջութեամբ նուիրուելով իր գործին:
«Ափսոս որ մենք խօսող ժողովուրդ ենք,- գրում է Կոմիտասը համաժողովից յետոյ, - իսկ հազար խօսք ոչ մէկ գործ չի շիներ, մինչ մէկ գործը հազար կեանք կը շինէ. ամենէն աւելի զիս յուզեց այն բանը որ այդ օտար հեղինակաւոր երաժշտագէտները լսելով իմ բացատրութիւններս, հասկցան եւ համոզուեցան, որ աշխարհի մէջ կայ հայ երաժշտութիւն մը բոլորովին ինքնատիպ եւ ինքնուրոյն, այնպէսՙ ինչպէս հայ լեզուն եւ հայ կեանքը, մինչդեռ մեր ժողովուրդը դեռ կը տարակուսի, թէ ինքը լեզու ունի, երաժշտութիւն ունի եւ կեանք ունի:»[/b]

Այս մէջբերումներից յետոյ հարկ ենք համարում ներկայացնել Պոլսի «Ազատամարտ» թերթի 1914 թ. համարներից մէկում տպագրված Կոմիտասի հարցազրոյցը, երբ նա նոր էր վերադարձել Փարիզի համաժողովից. (ներկայացւում է հարազատ բնագրով):
ԱԶԱՏԱՄԱՐՏ .- Ի՞նչ տպաւորութիւն ձգեցին Ձեր յայտնած կարծիքները հայ եկեղեցական եւ ժողովրդական երաժշտութեան մասին:
ԿՈՄԻՏԱՍ.- Նախ իմ յայտնած տեսութիւնները հայ հոգեւոր եւ գեղջուկ երաժշտութեան մասին նորութիւն էին, մանաւանդ անոնց համար, որոնք դեռ տարի մը առաջ կ"անգիտանային կամ կը մերժէին հայ ինքնուրոյն երաժշտութեան մը գոյութիւնը: Յետոյ շատեր, որ հայ երաժշտութեան մասին հարեւանցի գաղափար մը ունէինՙ դասախօսութիւններէ ետք առաջինը եղան խոստովանող, որ հայ երաժշտութիւնը գեղարուեստական բարձր արժէք մը կը ներկայացնէ, աւելի հարազատ ուրիշ շատ մը ժողովուրդներու մէջ եւ աւելի վսեմՙ քան արեւելեան ուրիշ ազգերու մօտ:
Ու երաժշտական մեծ վարպետներՙ երբ դասախօսութիւնները կ"աւարտէի, չէին կրնար իրենց զարմանքն ու հիացմունքը զսպել իրենց համար օտար այս երաժշտութեան ծանօթանալով, որ ոչ միայն նորութիւն էր իրենց համար, այլ նաեւ ապշեցուցիչ նորութիւն մը: Ինձ համար ալ հետաքրքիր էր, թէ ինչ պիտի ըլլար անոնց տպաւորութիւնը երաժշտութեան մը մասին, զոր ցարդՙ իր յոռի նմոյշներէն դատելովՙ կը նկատէին իբրեւ մեղկ, տխուր, մելամաղձոտ երաժշտութիւն մը: Մինչդեռ հայ երաժշտութիւնը ոչ միայն մեղկ ու տխուր չէ, այլ համակ ուժ է եւ կենդանութիւն, ու իր մէջ կը սնուցանէ փիլիսոփայութիւնն իսկ, ոգին իր իսկ ցեղին, որովհետեւ երաժշտութիւնն ամենէն մաքուր հայելին է ցեղին, ամենէն հարազատն ու կենդանին անոր բոլոր արտայայտութեանց մէջ կենդանի, որքան կենդանի է այդ ցեղը, ուժեղՙ որքան ուժեղ է իրեն ծնունդ տուող ժողովուրդը:
Ուրախ եմ, որ այդ յայտնի բոլոր վարպետները կրցան թափանցել, որքան հնար էր, հայ երաժշտութեան խորութեանց եւ բարձրաձայն յայտարարեցին անոր ուժն ու քնքշութիւնը, չվարանելով նոյնիսկ «աստուածային» կոչել զայն: Ու հայ երաժշտութեան արծարծած հետաքրքրութիւնն այնքան ընդհանուր էր համաժողովին անդամներուն մէջ, որ նոր դասախօսութիւններ ալ խնդրեցին հայ երաժշտութեան մասին, ու ես ստիպուած եղայ համաժողովին մէջ կարդալու երկրորդ դասախօսութիւն մըն ալՙ «Հայ երաժշտութեան տաղաչափութեան եւ շեշտաւորութեան» մասին, գոհացում տալու համար այդ հետաքրքրութեան:
Մեր երաժշտութեան արծարծած այս ընդհանուր հետաքրքրութիւնը անով մանաւանդ յատկանշական է, որ մինչ արեւելեան ազգերէն ոչ մէկը, նոյնիսկ յոյնը, սերպը, պուլկարը, կամ թուրքը, չունէր իր ներկայացուցիչը համաժողովին պարզելու համար իրենց սեփական երաժշտութիւնը, հայ երաժշտութեան համար սակայն այնքան պատուաբեր տեղ մը կը տրուէր, եւ մինչ ուրիշ ազգերու ներկայացուցիչ երաժշտագէտներու ճառերը շատ անգամ բուռն դիտողութիւններով եւ քննադատութիւններով կ"ընդունուէին, ինչպէս պատահեցաւ կաթոլիկ կրօնաւորի մըՙ որ Գրիգորեան երաժշտութեան շեշտաւորութեան մասին կը խօսէր, ընդհակառակն, հայ երաժշտութեան մասին ըսուած խօսքերը կատարեալ համակերպութեամբ լսուեցան, ու յայտնի երաժշտագէտ Վակնէրը, որ նոյն Վարդապետին ամենէն բուռն ընդունողներէն մէկը եղած էր, համակերպութեան եւ շնորհաւորութեան խօսքեր միայն ունեցաւ ըսելիք մեր երաժշտութեան մասին:
Հետաքրքրական էր նաեւ տեսնել, երբ միջազգային վարպետներ համաժողովն աւարտելէ ետք, աղբիւրներ կը փնտռէին հայ երաժշտութեան աւելի եւս ծանօթանալու համար, անոնցմէ շատերը սկսան Կիրակի օրերը Հայոց եկեղեցին յաճախել, հայ եկեղեցական երաժշտութիւնը վայելելու համար: Աւելցնեմ, որ Միջազգային երաժշտական ընկերութեան յառաջիկայ համաժողովը, որ երեք տարի ետք Պէրլինի մէջ պիտի գումարուի, կրկին տեղ պիտի տայ հայ երաժշտութեան, եւ ես հրաւիրուած եմ խօսելու «Հայոց երգեցողութեան ձեւի» մասին:
Ա . - Ի՞նչ տպաւորութիւն թողուցին հայ խազերու մասին Ձեր երեւան հանած նորութիւնները: Այն խազերուն, որոնք այնքան «խորհրդաւոր» ու «սնոտի» հռչակեցին տիրացուները:
ԿՈՄԻՏԱՍ . - Հայկական խազերու բանալիները, զորս երեւան հանած էի տարիներու պրպտումէ ետք, մեծ նորութիւն մը եղան համաժողովին անդամներուն համար, որովհետեւ հայկական խազերով կարելի պիտի ըլլայ ոչ միայն հայկական հին երաժշտութիւնը ուսումնասիրել, այլ նաեւ ուսումնասիրել ուրիշ ազգերու հին երաժշտութիւնները, ինչպէս յունականը, որոնց մասին դժբախտաբար որեւէ ուսումնասիրութեան աղբիւր գոյութիւն չունի այժմ, մինչ հայ ձեռագրերը աւելի աւանդապահ գտնուած են գուրգուրանքով պահելու համար հայկական հին երաժշտութեան աղբիւրները, որոնցմէ թերեւս երաժշտագէտներ օգտուին ժամանակակից ուրիշ երաժշտութիւններ պրպտելու համար:
Թէեւ ուրիշ ազգերու հին երաժշտութենէն նմոյշներ հասած են մեզի, բայց ամէնէն աւելի հայ խազերն են, որ կը ներկայանան ամբողջական եւ ամփոփ, եւ աւելի լրիւ նիւթ կը ներկայացնեն ուսումնասիրութեանց համար: Ասկէ զատ, հայկական հին ձեռագիրներու մէջ կը հանդիպինք յոյն կամ ուրիշ հին երաժշտութեան վերաբերեալ թարգմանութիւններու, որոնց յունական կամ օտար բնագիրը կորսուած ըլլալով, հայերէն թարգմանութիւններն են, որ պիտի կարենան լոյս սփռել ուսումնասիրութեանց պահուն: Այս տեսակէտով ալ հայկական խազերու ուսումնասիրութիւնը իր մասնաւոր կարեւորութիւնը կը ստանայ: Այս մասին գրած ուսումնասիրութիւններս պիտի հրատարակուին արդէն համաժողովին դիւանին կողմէ, հետեւաբար չեմ ուզեր աւելի երկար ծանրանալ այդ մասին:
Ա .- Հայկական ինքնայատուկ նուագարաններու մասին եւս տեղեկութիւն տուի՞ք համաժողովի անդամներուն:
ԿՈՄԻՏԱՍ . - Այո, խօսեցայ հայկական նուագարաններու մասին եւս, մասնաւորապէս ծանրանալով փողին շուրջը, զոր բացատրեցի իր ամբողջ կազմով եւ նաեւ հոգեւոր եւ գեղջուկ երգերէ նմոյշներ նուագելով անոր վրայ: Պէտք է ըսել, որ ան եւս, ինչպէս հայ երաժշտութեան միւս առանձնայատկութիւնները, խոր տպաւորութիւն գործեց ունկնդիրներուն վրայ:
Իմ կարծիքով, փողը նուագական երաժշտութեան հիմնաքարն է, եւ ունի այն տեսակ առանձնայատկութիւններ, զորս ոչ մէկ ազգի նուագարան ունի: Անոր հնչիւնները ամէնէն մօտիկ են մարդկային սրտին, ամէնէն հարազատ արտայայտիչը անոր բոլոր զգացումներուն, մարդն անոր պարզ ծակտիկներուն մէջ կրնայ արտաբերել իր հոգին իր բոլոր զգացումներով: Եթէ կատարելագործուի այս նուագըՙ իր զանազան սեռերով, ես վստահ եմ, թէ մենք այն տեսակ շնչական հրաշալի նուագորդ մը կունենանք (օրքեսթր), որը ընդունակ է բնութիւնը արտայայտելու իր սեփական խորհուրդներով, եւ սիրտըՙ իր իսկական յուզումներով, որովհետեւ փողը միակ նուագարանն է, որ կրնայ բազմաթիւ ձայներու հնչումներ հանել, ինչ որ կարելի չէ գտնել ուրիշ նուագարաններու մէջ:
Թէեւ բացատրեցի ուրիշ հայկական նուագարաններ եւս, ինչպէս պարկապզուկը կամ տկզարը, սակայն անոնք այնքան ինքնուրոյն չեն, որքան փողը, եւ անոնց մօտ կամ նման ուրիշ նուագարաններ կարելի է գտնել ուրիշ ժողովուրդներու մէջ. արդէն բոլոր ազգերն ալՙ իբրեւ ազգային նուագարան, մէկ գործիք մը միայն կունենան ընդհանրապէս, իսկ միւսները շինուած կամ յարմարեցուած կ"ըլլան անոր վրայ: Հայոց մէջ այդ ազգային նուագարանը փողն է, որ պէտք է անգամ մըն ալ կրկնեմ, խորունկ ազդեցութիւն գործեց բոլոր համաժողովականներուն մէջ, իր պարզութեան մէջ պարփակուած վեհութեամբ:
Ա .- Իսկ ի՞նչ պիտի ըսէք, սիրելի վարպետ, այն վլվլուկներուն առթիւ, որ ցոյց տուաւ հոս տիրացուներու դահլիճը: Կ"ակնարկեմ այն տխմար պայքարին, զոր պոլսահայ տիրացուներՙ Կրօնական ժողովին անիմաստ իրարանցումէն քաջալերուած, դատ բացին Ձեզի դէմ, կրամաֆոնի ծանօթ խնդրոյ առթիւ: (Խօսքը այն անմիտ որոշման մասին է, ուր եկեղեցին կը փորձէ արգիլել Կոմիտասի եւ Շահմուրատեանի երգերու ձայնասկաւառակի հրապարակումը):
ԿՈՄԻՏԱՍ . - Ես տարիներու աշխատանքով շիներ եմ իմ ուղեգիծը, ուրկէ ընթացեր եմ մինչեւ ցարդ եւ պիտի ընթանամ ասկէ ետք ալ, որքան ատեն որ ուժ զգամ երակներուս մէջ, ոչ մէկ խոչընդոտ չի կրնար կասեցնել զիս իմ առաքելութեանս մէջ, որու նուիրագործութեանը ես համոզուած եմ բոլոր սրտովս:
Ա .- Իսկ ասկէ ետքը ի՞նչ ընելու մտադիր էք:
ԿՈՄԻՏԱՍ . - Շարունակել իմ ճամբաս:
Նկար 1. Կ.Պոլիս, 1914 թ.
Նկար 2. Կոմիտասը աշակերտների հետ։ Ձախից աջՙ Հայկ Սէմէրճեան, Միհրան Թումաճան, Վարդան Սարգսեան, Արտաշէս Ապաճեան, Վաղարշակ Սրուանձտեան, Բարսեղ Կանաչեան, Պոլիս, 1914թ.

* Այս թանկագին նշխարը տրամադրել է երաժշտագէտ Ներսէս Խուտավերդեանը:
** Կոմիտասին նուիրուած գիտական այս թէզը Փարիզի ակադեմիայի առջեւ Լ. Ֆ. Յովհաննէսեանը Ռընէ Դեքարթ բժշկական համալսարանում փայլուն յաջողութեամբ պաշտպանել է 1991 թ., նոյեմբերի

Edited by Arpa, 23 April 2012 - 09:59 AM.


#22 Yervant1

Yervant1

    The True North!

  • Super Moderator
  • PipPipPipPipPip
  • 21,599 posts
  • Gender:Male

Posted 19 July 2012 - 09:26 AM

'KOMITAS' TELLS OF ARMENIAN GENOCIDE AND LOST MUSIC
By Cynthia Citron

San Diego Jewish World
http://www.sdjewishw...and-lost-music/
July 18 2012

LOS ANGELES - If you're Armenian you'll love Komitas. If you're not,
the play may seem a little obscure. It's the story of a 19th century
musicologist who made it his life's work to collect the music of his
country-the folk songs, the liturgy, the classics-so that they would
remain pure and free from the myriad influences of other cultures
that had invaded and settled in the country throughout its history.

"Song is a crimson thread woven through our culture," he says. "But the
Armenian heart is not ours alone. It is Syrian and Indian and Persian.

In addition, Komitas was a composer and a priest, a teacher, and the
founder and conductor of an acclaimed national choir.

In Lilly Thomassian's play, now having its world premiere at the Circle
X Theater in Atwater Village, Komitas' life is presented in a loose,
back and forth manner, interspersed with dreams and fantasies and
doubts. Jesse Einstein, who plays Komitas with earnest devotion,
is often joined onstage by Arthur Parian, who plays his younger,
orphaned self.

Komitas was a rebel who was indulged by the church even as he went
his own way. But he maintained his loyalty even after he fell in love
with the beautiful singer, Margaret (Gina Manziello). Manziello's
glorious voice brings the plaintive Armenian music to life, and the
Armenians in the audience, who understood the words, to tears.

The historical period that Komitas lived through comes to a head in
1915 during the brutal genocide fomented by the Turks, ("There is deep
sorrow that characterizes our Armenian soul," he says) and the events
through which he suffered eventually drove him mad. He spent the final
20 years of his life in total silence in a mental institution in Paris.

Despite the occasional comments in Armenian, the play, which is a
historical documentary as well as a touching love story, is easily
understood, if a trifle too long and repetitious.

Director Pavel Cerny has done a skillful job of telling Komitas'
story while adding some distinctive touches: for example, half a
dozen players evoke the long death march instigated by the Turks by
stamping their feet rhythmically in place for long minutes. It's an
effectively chilling moment.

Further, the nine ensemble players continually morph into other
characters, making lightning-fast costume changes as they represent
dozens of different individuals.

The ensemble acting is generally good, and Jesse Einstein, who remains
onstage for the full two-and-a-half hours, is especially commendable
in the lead.

It's an interesting and absorbing play, but as I indicated earlier,
it helps if you're Armenian.

Komitas, produced by the Armenian Cultural Movement, will continue
at the Atwater Village Theatre, 3269 Casitas Avenue, in Los Angeles,
Thursdays through Saturdays at 8 p.m. and Sundays at 6 through August
19th. Call (818) 551-1234 for reservations.

* Citron is Los Angeles bureau chief of San Diego Jewish World.

#23 Arpa

Arpa

    Veteran

  • Members
  • PipPipPipPipPip
  • 10,011 posts
  • Gender:Male
  • Interests:Culture

Posted 18 October 2012 - 08:30 AM

KOMITAS the HUMAN
 
The following is an essay by Ajarian, a testimony to the human side of Komitas.
I don’t know when Hrachya wrote the essay. It begins in the year 1899 when Komitas (b-1869) would have been about 30 years old and Hrachya (b-1876) would be about 23 and tells about their association of several years as instructors at the Gevorgian Academy.
Among the many tidbits we see the Human side of Komitas, about his jolly character and his hefty sense of humor., a jokester and a punster.(Contrary of our memory of Komitas being a staid and morosely serious )
 
Komitas by Ajarian
See the rest here;
http://www.anunner.com/news/armenians-about-armenians/%D5%80%D5%88%D5%92%D5%87%D4%B5%D5%90_%D4%BF%D5%88%D5%84%D4%BB%D5%8F%D4%B1%D5%8D%D4%BB_%D5%84%D4%B1%D5%8D%D4%BB%D5%86_-_%D5%80%D5%90%D4%B1%D5%89%D5%85%D4%B1_%D4%B1%D5%83%D4%B1%D5%8C%D5%85%D4%B1%D5%86
This is a test to seen if I can master the the “new and improved???” HyeForum format.
=====
ՀՈՒՇԵՐ ԿՈՄԻՏԱՍԻ ՄԱՍԻՆ - ՀՐԱՉՅԱ ԱՃԱՌՅԱՆ
 
1899 թվականեն սկսյալ, երեք տարի շարունակաբար Կոմիտասին հետ պաշտոնավարած ենք Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը: Այդ ժամանակամիջոցին կապրեինք նույն սենյակին մեջ: Երեք տարի Կոմիտասին հետ օր ու գիշեր նույն երդիկին տակ ապրելով, մոտեն ճանչցա անոր նկարագրի գծերը…



#24 Arpa

Arpa

    Veteran

  • Members
  • PipPipPipPipPip
  • 10,011 posts
  • Gender:Male
  • Interests:Culture

Posted 18 October 2012 - 02:14 PM

Now that it seems I may have overcome the obstacles set by this “new” HyeForum system, I will once again attempt to post the article in full.
Above I said that we don’t know when the article was written, judging from the last paragraph it is evident that it was written after 1935, after Komitas’ demise. And that their association lasted 3 years.
Also note in the paragraph before the last, Ajarian cites several reasons for Komitas’ loss of his mind, the loss and destruction of 15 years his blood and sweat research of classical Armenian musical notations. In previous posts I alluded to my suspicion to harassment and persecution, both at Ejmiatsin and Bolis.
------

=====

------


ՀՈՒՇԵՐ ԿՈՄԻՏԱՍԻ ՄԱՍԻՆ - ՀՐԱՉՅԱ ԱՃԱՌՅԱՆ

1899 թվականեն սկսյալ, երեք տարի շարունակաբար Կոմիտասին հետ պաշտոնավարած ենք Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը: Այդ ժամանակամիջոցին կապրեինք նույն սենյակին մեջ: Երեք տարի Կոմիտասին հետ օր ու գիշեր նույն երդիկին տակ ապրելով, մոտեն ճանչցա անոր նկարագրի գծերը…

Կոմիտաս մարդկային բացառիկ առաքինություններու ծով էր: Չափազանց աշխատասեր, աննկուն կամքի տեր, անկեղծ, բարեհոգի, ընկերասեր, քաղցր և համեստ՝ ամենուն նկատմամբ: Մաքրակրոն էր ան և մեծ հայրենասեր մը: Բացի իր երաժշտական հանճարեն, քովնտի շնորհքներ ալ ուներ. բանաստեղծ էր և ճարտար կոմիկ դերասան մը, որ ֆարսի մեջ ալ մեզ հայտնի էր:

Վերին աստիճան սրամիտ, կենսուրախ և պատրաստաբան էր Կոմիտաս և սիրված ճեմարանի մեծեն ու փոքրեն: Կոմիտաս բացառիկ դուրեկան ձայն մը ուներ և արժանացած էր Խրիմյան Հայրիկի մասնավոր համակրանքին, Խրիմյան Հայրիկի կարգադրությամբ, տոնական օրերը, Կոմիտասը կղեկավարեր դպրաց դասը և պատասխանատու էր խորանեն երգված սաղմոսերգություններու և ավետարաններու ընթերցման:

Անգամ մը ս. Գևորգի տոնին, պատարագեն վերջ, օրվան մեղեդիները Կոմիտասին կողմե այնքան անուշ երգվելուն համար, Հայրիկը անձամբ ուզեց հայտնել իր գոհունակությունը Կոմիտասին. շտապ կանչեց իր մոտ և կուզեր, որ այդ օրը իրեն հետ սեղանակից ըլլար ան:

Մեծ էր անշուշտ կաթողիկոսի հրամանը: Ճեմարանի ուսու ցիչ և ուսանող աջ ու ձախ ինկանք Կոմիտասը շտապ գտնելու համար…

Այդ օրը հավաքված էին Հայաստանի շրջաններեն հազարավոր ուխտավորներ, որոնք, ավանդական սովորության համաձայն, խնջույքի սեղաններ բացած, կզվարճանային՝ ժողովրդական երգի ու պարի, դահուլի ու զուռնայի աղաղակներով լեցնելով օդը:

Կոմիտասի անհայտանալուն լուրը հասավ Վեհափառին… Այդ օրը ուշ երեկո էր, երբ Կոմիտասը ճեմարանի կտուրեն իջնելով մտավ մեր սենյակը և ուրախության բացականչություններով ցույց տվավ օրվա իր հավաքած ժողովրդական երգերն ու պարերգները, որոնք նոտագրած էր հայկական ձայնանիշերով: Երբ քանի մը րոպե վերջ Վեհափառի մոտ գացինք, վրդովված էր Հայրիկը:

Կոմիտաս ծունկի եկավ անոր առջև և աջը առնելով ըսավ. «Եթե վեհդ ցանկանա՝ մեղքս շատ շուտ կքավեմ՝ հիմա իսկ երգելով այսօրվան հավաքած հայկական ժողովրդական երգերեն և պարերգներեն»:

Եվ Խրիմյան Հայրիկի ներողամիտ հայացքին տակ՝ Կոմիտաս երգեց իր նոտագրած երգերեն: Այդ օրվընե վերջ, Խրիմյան Հայրիկի հրամանով՝ ամեն տաղավարներու, պատարագեն վերջ Կոմիտաս ազատորեն կշրջեր և կհավաքեր հայ ժողովրդի երաժշտության գանձերը:

Կոմիտաս մեծ ընթերցասեր մըն էր, ուժեղ էր հայոց լեզվի մեջ, և հայոց պատմությունը շատ լավ գիտեր: Մասնավորապես կկարդար Մովսես Խորենացին և Նարեկացին, իսկ Աբովյանին «Վերք Հայաստանին» կանվաներ իր մասունքը:

Կպատմեր, որ իր ուսանողական տարիներեն ան ընտրած էր իր կյանքի ուղին: Ան հաճախ կըսեր, որ «Երաժշտական չոր մասնագիտությունը ոչ մի բավարարություն չի ներկայացներ իրեն, իր միակ փափագը խորանալն է անոր մեջ»:

Միշտ կըսեր, որ ժողովրդական բանահյուսությունը իր հոգվույն մեջ զուգընթաց էր ժողովրդական երաժշտության հետ: Եվ կավելցներ վստահ շեշտով մը. «Ես պիտի հասնիմ իմ բուն նպատակին և մեր հայ ժողովրդական երաժշտության գանձերը դուրս պիտի բերեմ հայրենի ավերակներեն…»:

Կոմիտաս քաջ պարող մըն ալ էր, միևնույն ատեն կատակերգակ դերասանի հակումներ ուներ. ձևեր և բարբառներ հարազատորեն ընդօրինակելու բացառիկ շնորհք ուներ: Ճեմարանի մեր մտերմական հավաքույթներուն, որքա¯ն հաճելի էր մեզ, երբ ան, մեր խնդրանքին վրա, իր ծննդավայրեն սորված թրքական պարերը թե կերգեր, թե կպարեր, և մենք ծափերով կոգևորեինք իր մատներուն շխշխկոցները՝ իր բազմաձև ճոճումներուն մեջ:

Ճեմարանի ուսուցիչներուն մեջ հայտնի ժողովրդական պարողն էր: Տղամարդկանց խիզախ, խրոխտ շորորեն, ծանր ճոճումներով և մարտական սուրով պարերեն մինչև շինական կանանց պարերը, իրենց ձայնի հարազատ ելևէջներով և մարմնի ու ձեռքերու նուրբ արտահայտություններով առհավետ անմոռանալի կմնան:

Կոմիտաս շատ կսիրեր ազատ ժամերուն երկար զբոսնել բացօթյա դաշտերուն մեջ և կըսեր. «Ես սակավ ուտելիքով կապրիմ, բայց առանց օդ ծծելու՝ երբեք. իմ առաջին սնունդը ազատ օդի մեջ զբոսնելս է»:

Կոմիտաս բծախնդիր էր մաքրության: Անոր թխորակ դեմքը, սեփ սև մազերը մաքրության մեջ միշտ կփայլեին: Մեծ խնամք կտաներ իր հագուստներուն մաքրությանը:

Երկար ժամեր ճամփորդելե վերջ, երբ կվերադառնայինք փոշեթաթախ վիճակով, ան մինչև բոլորովին չմաքրվեր՝ չէր կրնար ճաշել, նույնիսկ ամենաքաղցած վիճակին մեջ:

Կոմիտաս օր մը ինծի ըսավ. «Հայկական 50 հատ խազ կա: Ես կկարծեմ, որ հայոց ձայնանիշը քանի մը ձայն կպարունակե իր մեջ» և ուրախությամբ վրա բերավ. «Ես գաղտնիքը գտեր եմ…»:

* * * *

Իմացեր եմ, որ 1906 թվին Փարիզի մեջ Կոմիտասի ցուցադրական մեկ համերգեն վերջ, ֆրանսիացի հայտնի կոմպոզիտոր-դաշնակահար Կլոդ Դեբյուսին ծունկի գալով կհամբուրե Կոմիտասի ձեռքերը, ըսելով՝ «Հանճարեղ հայր Կոմիտաս, Ձեր երաժշտական հանճարին առջև կխոնարհիմ…»:

* * * *

Կոմիտասի ձայնը մեծ դիապազոն ուներ: Բեռլին գտնված միջոցին հայ ժողովրդական երգերը անձնապես ցուցադրած համերգեն վերջ, Բեռլինի օպերայի տնօրենը անձամբ կհրավիրե զինքը իբրև օպերայի գլխավոր երգիչ և կխոստանա բացառիկ վճարում:

Կոմիտասը կպատասխանե անոր. «Իմ երգչի կարողությունները մեկ նպատակի միայն կծառայեն, մեծ ժողովուրդիս երգն ու երաժշտությունը ծանոթացնել երաժշտական աշխարհին և ապացուցել, որ հայ ստեղծագործ ժողովուրդը սկզբնական դարերեն ունեցեր է իր ինքնուրույն երգն ու երաժշտությունը»:

* * * *

1901 թվին Կոմիտասը Էջմիածնեն արտասահման երթալու ատեն անկեց խնդրեցի, որ իմ «Բաց նամակ» հավաքածուիս համար անցած բոլոր տեղերեն ինձ պատկերազարդ բացիկներ ուղարկեր: Կոմիտասը հարգեց իր խոստումը. 7 հատ պատկերազարդ բաց նամակներ ուղարկեց. 7-րդ բացիկը մեր սիրաջերմ ընկերական թղթակցության վերջին հիշատակը եղավ:

Հատված «Կյանքիս հուշերից գրքից

Չորրորդ սիրելի անձնավորությունն էր Կոմիտաս վարդապետը, որ ոչ միայն իբրև ազնիվ մարդ և գիտնական անձնավորություն, այլև իբրև հայրենակից, բարեկամացավ ինձ հետ: Նրա բնակարանը հին շենքումն էր. սենյակի դուռը և պատուհանները շղարշով պատած էին, որպեսզի ոչ մի ճանճ չմտնի և իր ձայնագրած էջերի վրա որևէ կետ չավելացնի: Երբ մեկը մտնում էր դռնից, իսկույն բղավում էր. «Դուռը, դուռը, դուռը»:

Այդ նրա համար էր, որ մտնողը իսկույն փակեր դուռը, և ոչ մի ճանճ չմտներ: Էջմիածնի ճանճերի քանակությունը արդեն ամենքին հայտնի է:
Ահա իմ բոլոր հուշերը Կոմիտասի մասին:

Նա Քյոթահիացի (Կուտիա) էր, թրքախոս հայ: Պատանի ժամանակ լսելով, որ Էջմիածնում մի լավ դպրոց է բացվել, ոտաբոբիկ և առանց գրպանում կոպեկ ունենալու, ճանապարհ է ընկել Քյոթահիայից և մուրալով-կուրալով Էջմիածին է հասել: Ով էր թողնում ոտաբոբիկ տղային ներկայանալ ևորգ կաթողիկոսին: Բայց նա մի կերպ սպրդում է ներս և մտնում է կաթողիկոսի սենյակը: Խոսում է թուրքերեն և ասում է. «Ես եկել եմ Ձեզ մոտ սովորելու»:

– Դու հայերեն չգիտե՞ս,– ասում է նրան կաթողիկոսը,– ես քեզ հետ ի՞նչ անեմ:

– Էրմենիջի բիլսե իդիմ, նի՞յե գելիր իդիմ (հայերեն եթե իմանայի, ինչի՞ պիտի գայի): ելմիշիմ քի օյրենեյիմ (եկել եմ, որ սովորեմ):

Այս հանկարծական և համարձակ պատասխանի վրա կաթողիկոսը զարմացած և ուրախացած հարցնում է.

– Սեն թուրքի-մուրքի բիլի՞րսին (դու որևէ եղանակ երգել գիտե՞ս):

Սողոմոն Սողոմոնյանը (այս էր նրա աշխարհական անունը) սկսում է երգել մի թուրքական եղանակ, նրա ձայնի գեղեցկության և հմայքի վրա այնպես է հիանում կաթողիկոսը, որ իսկույն հրամայում է. «Շուտ, շուտ վերցրեք այս երեխային և տարեք ճեմարանի աշակերտ գրեցեք»:

Այսպես է կատարվում Սողոմոնի ընդունելությունը: Շատ ընդունակ աշակերտ է դառնում, հատկապես առաջադիմում է երաժշտական արվեստի մեջ, ավարտում է ճեմարանը և ուղարկվում է երմանիա (Բեռլին), երաժշտություն ուսանելու համար: Ավարտում է մեծ հաջողությամբ:

Ավարտելուց հետո գերմանացիք առաջարկում են նրան օպերայի երգչի պաշտոն ամսական 1000 մարկ ռոճիկով: Կոմիտասը մերժում է, հայտնելով, թե ինքը վարդապետ է:

– Վարդապետն ի՞նչ բան է,– հարցնում են նրան:

– Վարդապետը Հայ Եկեղեցու կրոնական պաշտոնյա է:

– Է, կրոնական պաշտոնը ի՞նչ արգելք կարող է դառնալ օպերայում երգելու:

– Հայ Եկեղեցու օրենքով այդպիսի բան արգելված է:

Կոմիտասը դառնում է Էջմիածին և լինում է ճեմարանի Կոմիտասը դառնում է Էջմիածին և լինում է ճեմարանի երգեցողության ուսուցիչ: Իր փառավոր գործունեությունը ամենքին հայտնի է: Ինքը եղավ հայ ազգային ժողովրդական երգի մասնագետը:

Հիշում եմ, թե ինչպես մի տոնական օր ճեմարանի դահլիճում, կաթողիկոսի, ուսուցչական կազմի, ուսանողության և ժողովրդի ներկայությամբ խոսեց ընդարձակ մի ճառ, որով ապացուցում էր շարականների 8 ձայների և գյուղական ժողովրդական երգերի նույնությունը:

Մեջընդմեջ երգում էր մի Վառ ձայնի շարական, իր հիանալի գլգլոցով, որից անմիջապես հետո երգում էր մի հասարակ գյուղական երգ և նրանց նմանությունը բացատրում:

Այսպիսի հանդգնություն, այն էլ կաթողիկոսի ներկայությամբ, աններելի պիտի լիներ, բայց կաթողիկոսը, իբրև խելոք մարդ, լսեց ներողամտությամբ:

Մեր անհատական խոսակցության միջոցին Կոմիտաս վարդապետը հայտնեց ինձ հետևյալը:

– Մեր հայկական խազերի (ձայնանիշների) թիվը 50-ի է հասնում, այսքան նոտա չկա երգեցողության մեջ, որ միայն 7 ձայն գիտե: Ինչո՞ւ հայերը այսքան խազ են հնարել: Մեր բոլոր շարականները և երգեցողական գրքերը միօրինակ և միատեսակ ձայնագրությամբ են գրված, բայց ոչ մի բացատրություն չկա նրանց արժեքի մասին: Ես կարծում եմ, որ այս 50 խազերի մեծագույն մասը ներկայացնում է մի քանի նոտաների գումարը, օրինակ՝ այսինչ խազը ներկայացնում է դո, րե, մի, ֆա քառյակը միասին կամ մի ուրիշ խազ նշանակում է ֆա, մի, րե, դո քառյակը:

Կոմիտասը հայտնեց նաև, որ 15 տարի ուսումնասիրել է հին հայոց ձայնագրությունը և վերջապես գաղտնիքը լուծել, այսինքն՝ թե այդ 50 խազերը ո՞ր ձայների գումարներն են:

Ինչպես հայտնի է, հայոց հին ձայնագրությունը նորոգեց Կոստանդնուպոլսում մի ոմն Բաբա Համբարձում, նա իր հնարած ձայնագրությունը տարածել էր նաև թուրքերի մեջ, որոնք այդ արվեստը կոչում էին «Բաբա Համբարձում նոթասը»:

Գևորգ Դ Մեծագործ կաթողիկոսը առանձնապես սիրող լինելով երաժշտության, ուզեց Բաբա Համբարձումի արվեստը փոխադրել Էջմիածին և տարածել հայոց մեջ, բայց Բաբա Համբարձումը մեռել էր, մնում էր նրա աշակերտը՝ Նիկողայոս Թաշճյանը, որին հրավիրեց իր մոտ, Էջմիածին: Հրավիրեց նաև Կովկասի բոլոր երաժշտագետ տիրացուներին և քահանաներին, մինչև անգամ Աբարանի հետնյալ գյուղերի հայտնի քահանաներին:

Այս բոլորից ժողով գումարելով, երգել էր տալիս յուրաքանչյուր շարականը, ինքն էլ նրանց հետ, որովհետև լավ երաժշտագետ էր և այսպիսով որոշելով ամենից հարազատ եղանակը, հրամայում էր Թաշճյանին գրի առնել: Թաշճյանը հին հայոց 50 խազերից որոշել էր 7 հատ ըստ պատահման և դրանցով կազմել էր հայ ձայնագրության նոր յոթնյակը՝ փո, է, վե, բե, խո, նե, պա. այսինքն՝ դո, րե, մի, ֆա, սոլ, լա, սի:

Այսպես պատրաստվեց նոր հայերեն ձայնագրությունը: Ամբողջ Շարականը, Ժամագիրքը, Պատարագամատույցը, Խորհրդատետրը ձայնագրվեցին այս ոճով: Կաթողիկոսը ձուլել տվեց այս խազերը և Էջմիածնի տպարանում տպագրել տվեց բոլոր այս գրքերը: Նշանավոր է նրանց մեջ «Ձայնագրեալ Շարական»-ը, որ մեծադիր, խոշոր մի հատոր է և ժամանակին արժեր 80 ռուբլի:

Երկար տարիներ Կոմիտասը դասախոսեց ճեմարանում և հասցրեց շատ աշակերտներ: Ման գալով գավառից գավառ, ձայնագրեց 1001 ժողովրդական եղանակ, որոնք սկսեց հրատարակել առանձին տետրակներով՝ Մանուկ Աբեղյանի աշխատակցությամբ:

Այստեղ պետք է հիշել Կոմիտասի կազմած մի օպերետկան, որի մասին կարծեմ, թե գրականության մեջ ոչ մի հիշատակություն չկա:

Կոմիտաս վարդապետը այս ճյուղն էլ փորձելու համար վերցրեց Պարոնյանի «Քաղաքավարության վնասները» գրքից մի հատված՝ «Բարի իրիկուն, աղա» և ձայնագրեց: Սովորեցրեց ճեմարանի երգեցիկ խմբի աշակերտներին և մի հանդիսավոր օր, ժողովրդի ներկայությամբ ներկայացրեց: Օպերետկան դուր չեկավ. երևի հեղինակն էլ դժգոհ մնաց և ուրիշ անգամ նման փորձ չարավ:

Աբեղյանի հետ դժբախտաբար հրատարակեցին միայն 2 գրքույկ, որ է 100 երգ: Ինքը իբրև սիրահար երգերի, ձայնագրում էր ամեն մի նոր երգ, որ չէր լսած: Ինձնից ձայնագրեց պոլսահայ ժողովրդական երգերը և օրորոցի երգը, որ մայրս երգել էր իմ վրա: Հավաքեց նաև թուրքերեն երգերը: Երբ ես զարմանքով հարցրի, թե «Քեզ պես նշանավոր երգահանը ինչո°ւ արժեք է տալիս թուրք այդպիսի հասարակ երգիչների երգերին», նա պատասխանեց, թե «Դրանք բնածին հանճարներ են և նրանց աշխատանքը նույնպես պետք է արձանագրել»:

Պատմում են, թե մի օր Կոմիտասը դաշտում մի խնջույքի ժամանակ լսում է էշի զռալը, իսկույն մի թղթի կտոր է վերցնում և սկսում է ձայնագրել. Կոմիտասը էշին հանդիմանում է, թե «Ա¯յ ապուշ, սխալ ես զռում, զռալ էլ չգիտես, այդպես չեն զռա»:

Կոմիտասը թեև եվրոպական ձայնագրության մասնագետ էր, բայց հաճախ նկատում էի, որ գրում է Թաշճյանի ձայնագրությամբ: Հարցրի, թե «Մի՞թե հայկական ձայնագրությունը առավել է եվրոպականից, որ դուք գերադասում եք»:

Պատասխանեց, թե «Եվրոպական ձայնագրությունը պահանջում է անպատճառ հինգ տողանի թուղթ, իսկ հայկականը որևէ թղթի կտորի վրա կարելի է գրել: Այդ է պատճառը, որ ես հաճախ գրում եմ հայկականով»:

Վերին աստիճանի կոմիկ մարդ էր Կոմիտաս վարդապետը, և որովհետև ես էլ սիրող եմ եղել զավեշտի, ուստի մտերմական շրջանում հաճախ երկուսով ներկայացնում էինք Պարոնյանի Բաղդասար աղբարի այն տեսարանը, երբ ազգային ժողովի անդամները դռնից մտնելու համար երկար բարակ իրար համեցեք են ձոնում:

Մենք տեսարանը ավելի զարգացնելով, ծաղրանքի բարձրագույն աստիճանին էինք հասցրել: Ընկերները շատ էին ծիծաղում և հաճախ խնդրում էին, որ կրկնենք այդ տեսարանը:

Բնավորությամբ, իհարկե արտաքուստ, շատ թեթև էր Կոմիտասը: Այդպես են լինում առհասարակ կոստանդնուպոլսեցիք և դրա համար էլ Կովկասում համարվել են «թեթևամիտ»: Ամենալուրջ խոսակցության մեջ Կոմիտաս վարդապետը հանկարծ մի կատակ կամ թեթև զվարճախոսություն էր խառնում: Բարկանալ ընդհանրապես չգիտեր: Չորս տարվա կենակցությանս մեջ մի անգամ միայն տեսել եմ նրան բարկացած:

Ամառվա արձակուրդի ժամանակն էր. ճեմարանի մեծ մասը դռան առաջ, փոքրիկ պատշգամբում նստած էինք երկուսս: Քիչ հեռու, պարտեզում, ուսանողները խաղում էին: Նրանք կազմեցին հանկարծ սովորական մի քառաձայն երգ. «Բիմ, բամ, բում, զանգակները զնգում են»:

Բայց քառաձայնը այնպիսի ժխորի վերածվեց, որ Կոմիտասը թռավ տեղից, ահարկու ձայնով սկսեց գոռալ և պահանջեց, որ լռեն: Ես հետևը կանգնած դիտում էի նրան, մինչև ականջները սոսկալի կարմրել էր, քունքի երակները ուռել էին. սարսափեցի և վախեցա, թե սիրտը հանկարծ չպայթի:

Ուսանողները նույնպես սարսափեցին նրա ահարկու ձայնից և ցրվեցին: Կոմիտասը նստեց և երկար ժամանակ լուռ էր:

Վարդապետները Էջմիածնում հագնում են սև ֆարաջա, ֆարաջայի տակից հագնում են անպատճառ աշխարհականի սև շալվար: Կոմիտասր հաճախ այդ սև շալվարը չէր հագնում և դուրս էր գալիս միայն տակի սպիտակեղենով, որ ծածկված էր ֆարաջով: Ընկերները, որ գիտեին այդ բանը, քաշում էին ֆարաջան և Կոմիտասը երեխայական միամտությամբ ճչում, պպզում և ծածկվում էր:

Առատ մորուք չուներ, քոսակ էր և այդ շատ անհարմար էր իր աստիճանին: Ականջների մազերը չէր կտրում և սսուկը չէր մաքրում, ասելով, թե նրանք բնության կողմից տրված միջոցներ են լսողությունը արտաքին վտանգներից պաշտպանելու համար: Քնած միջոցին բարձ չէր դնում գլխի տակ և վերմակը մի սավան էր միայն:

Մի անգամ նա ճանապարհորդության դուրս եկավ դեպի Գերմանիա: Ես խնդրեցի, որ ամեն մի քաղաքից ուղարկի նկարազարդ մի բաց նամակ իմ կազմած ալբոմի համար: Զանազան քաղաքներից ստացա 7 այդպիսի բաց նամակ, որոնց վրա գրված էր լինում. «Սիրելի Հրաչյա, Վիեննա հասա», հետո թվականը և «Կոմիտաս վարդապետ»: Շատ տարիներ հետո այդ 7 բաց նամակները ստացավ ինձանից Ռուբեն Թերլեմեզյանը, որ կազմում էր Կոմիտաս վարդապետի կենսագրությունը:

Թե ինչո՞ւ հեռացավ Կոմիտասը Էջմիածնից՝ այդ մասին ոչինչ չգիտեմ: նաց Կոստանդնուպոլիս և այնտեղ տարածեց հայ ժողովրդական երգը: Ինչպես հայտնի է, Կոստանդնուպոլսի հայոց ազգային երգերը բոլորն էլ ժողովրդական եղանակներից սարքած բաներ են: Ժողովուրդը լսելով զուտ հայկական երգերը, սիրեց դրանք և այսպիսով Կոմիտասի երգերը ընդհանուր տարածում ստացան Կոստանդնուպոլսում: Սա էլ մի տեսակ ազգային շարժում էր:

Լսել եմ, թե Բուլղարիայի թագավորը, լսելով Կոմիտասի համբավր, հրավիրել է նրան Բուլղարիա և խնդրել, որ հավաքի բուլղար ժողովրդական ազգային երգերը: Կոմիտասը կատարել է նրա խնդիրքը: Նույնը լսելով Սերբիայի թագավորը, հրավիրել է Կոմիտասին Սերբիա նույն նպատակով: Բայց չգիտեմ, թե Կոմիտասը կատարե՞լ է այդ խնդիրքը:

Կոմիտասը Ֆրանսիա էլ գնաց, և այնտեղ Փարիզում նշանավոր ղասախոսություններ կարդաց հայկական երաժշտության մասին, միաժամանակ երգելով և նվագելով: Նշանավոր մի երաժշտագետ, ծերունազարդ մի անձ, ֆրանսիացի, լսելով, որ նա վարդապետ է, բեմ է բարձրանում և նրա ձեռքը բռնելով՝ խոնարհությամբ համբուրում է: Կոմիտասը գրկում է նրան և ողջագուրում հասարակության բուռն ծափահարության տակ:

Կոմիտասի վախճանր ամենքիս հայտնի է: Նա գժվեց Կոստանդնուպոլսում: Սրա պատճառը երեք տարբեր ձևով են բացատրում: Առաջին այն, որ նա 15 տարի հայկական ձայնագրության գաղտնիքները լուծելու վրա աշխատելուց և գաղտնիքներն էլ լուծելուց հետո հանկարծ գտնում է մի բան, որով իր ամբողջ աշխատանքը ոչնչանում է: Դուրս է գալիս, որ ստացված արդյունքը սխալ էր: Սրա վրա գժվել է:

Երկրորդ՝ պատմում են, թե նա սիրահարվել է մի ազնվատոհմ տիկնոջ, թերևս օտարազգի, և այդ անհուսալի սիրո պատճառով գժվել է:

Երրորդ՝ որ ամենից ավելի ստույգն է թվում, հայկական ջարդն է 1914 թվականի: Տաճիկները մի գիշերվա մեջ ձերբակալեցին և աքսորեցին Կոստանդնուպոլսից 500 գրական և քաղաքական գործիչների, որոնց թվում էր նաև Կոմիտաս վարդապետը: Գերմանացիների դեսպանը միջամտեց և ազատեց Կոմիտասին, բայց Կոմիտասը տեսած լինելով այն ահավոր տանջանքները և սարսափները, որոնց ենթարկվեցին իր ազգակից ընկերները, գժվեց:

Հայտնի է, որ Փարիզի հայերը Կոմիտասին փոխադրեցին Փարիզ և տեղավորեցին մի նշանավոր գժանոցում, ուր ամսական մի մեծ վարձով պահեցին նրան ամենայն հոգատարությամբ մինչև իր մահը:

1925–1926 թվականներին Երևանում ես տեսա նկարիչ Փանոս Թերլեմեզյանին, որ պատմեց, թե ինքը Փարիզում գնացել է նույն գժանոցը, Կոմիտասին տեսության: Կոմիտասը ճանաչել է նրան, ինչպես ասում էր Թերլեմեզյանը, բայց ոչ մի խոսք չի խոսել և ամբողջ մի ժամ լուռ մնալուց հետո, Թերլեմեզյանը տեսնելով նրա համառությունը, մնաս բարով է ասել և հեռացել:

Կոմիտասը մեռավ նույն գժանոցում: Փարիզի հայերը սքանչելի մի դագաղի մեջ դրեցին նրա մարմինը և փոխադրեցին Երևան, ուր շքեղ հանդեսով թաղվեց հին գերեզմանատան պանթեոնում:



#25 Arpa

Arpa

    Veteran

  • Members
  • PipPipPipPipPip
  • 10,011 posts
  • Gender:Male
  • Interests:Culture

Posted 21 October 2012 - 03:30 PM

http://asbarez.com/arm/143132/ - Asbarez News - Armenian Edition - http://asbarez.com/arm - ԿՈՄԻՏԱՍԻ ՀԵՏ ԹԱԳՈՒՀԻ ԱՐԶՈՒՄԱՆԵԱՆ* ---- «Ինձ համար չկայ ուրիշ երկինք, քան իմ ժողովրդի հոգին» ԿՈՄԻՏԱՍ [1] ---- Գարեգին Լեւոնեանի յուշերում կարդում եմ Կոմիտասի անձնական նկարագրի մասին մի դրուագ: Միջահասակ, նիհար, ջղուտ եւ զգայուն, դէմքը՝ դեղնաւուն, աչքերը՝ արտայայտիչ եւ վառվռուն, գլուխը՝ ճաղատ, մօրուքը՝ ոչ «վարդապետավայել», այլ՝ ծնօտի տակ միայն թողած, ինքը արագաքայլ եւ անհամբեր, միշտ շտապող, միշտ աշխատասէր, կեանքից գոհ, լաւատես: 1869թ. սրբօրէն բեղուն եղաւ հայոց աշխարհի համար. ծնուեց հայ երգի Մեսրոպ Մաշտոցը՝ մեր Կոմիտասը: Աստուածաընտրեալ հանճարը դարձաւ մեր ազգային կոմպոզիտորական դպրոցի հիմնադիրը: Նա ե՛ւ երգիչ էր, ե՛ւ երգահան, ե՛ւ երաժիշտ բանահաւաք, երաժշտագէտ, մանկավարժ եւ խմբավար: Կոմիտաս վարդապետը ժողովրդի պատմութեան եւ հոգեբանութեան խորիմացութեամբ, ազգագրագէտի վարպետութեամբ, գեղագէտի պահանջկոտութեամբ, գիտնականի վերլուծական մօտեցումով հաւաքեց ու մշակեց հազարաւոր ժողովրդական երգեր: Նրա ծառայութիւնը ոչ միայն համազգային, այլ համամարդկային նշանակութիւն ունեցաւ: Կոմիտասն իր ստեղծագործութեամբ, գիտական տեսական հետազօտութիւններով շրջադարձային դեր խաղաց ազգային երաժշտական մշակոյթի զարգացման գործում, եւ միայն իրեն յատուկ հանճարով կանխորոշեց նրա արագընթացի ուղիներն ու հեռանկարները: Ինչպէս Դերենիկ Դէմիրճեանն է ասել՝ «Կոմիտասը վէմն է հայ երաժշտութեան, հիմնաքա՛րը: Կոմիտասը այն իմաստուն ստեղծագործն է, որ մեծապէս հասկացաւ ժողովրդական աղբիւրների կենսալից ուժը եւ իր նիւթը վերցրեց այնտեղից»: Ինչպէս Աւ. Իսահակեանն է ասել. «Կոմիտասը հայ երգով լոյս աշխարհ հանեց դարերի խաւարի մէջ կեղեքուած ժողովրդի խուլ բողոքն ու ցասումը բռնութեան, ստրկութեան դէմ նրա խեղդուած վիշտը, իրաւազուրկ կեանքը եւ պայծառ ապաքայի հանդէպ տածած հաւատը»: Մեծանուն երաժիշտ Տիգրան Մանսուրեանի բնորոշմամբ՝ «Կոմիտասը համաշխարհային երաժշտութեան մէջ առաջիններից էր, որ ներկայացրեց 20րդ դարի երգահանի կերպարը»: Իսկ Վիեննայի համալսարանի երաժշտութեան դասախօս Էգոն Վելեշը գրել է. «Այն բոլոր երգերը, որ ես անցամբ լսել եմ Կոմիտասից եւ կամ ուսումնասիրել եմ, ամէնից առաջ մի բան են ապացուցում, որ Կոմիտասը եզակի դէմք է՝ որպէս ներդաշնակող, որպէս պոլիֆոնիստ»: Յովհ. Շիրազն այսպէս է նկարագրել Կոմիտասի ծնունդը. «Անցնում ես դաշտերով՝ կանաչ-կանաչ, խոտ, խոտ, խոտ, բայց ահա մի ծաղիկ, դարձեալ խոտ, անսահման կանաչութիւն, բայց ահա մի բոյլ կակաչներ, մի աստղաբոյլ մեխակ ու վարդեր, որոնք նեկտարով են ողողում դաշտերի դառնութիւնը»: Եւ ահա 1915թ. երկինքը փուլ եկաւ՝ իր փլատակների տակ առնելով մորթուած սերունդներ, արնաներկ հողեր ու ջրեր, սովալլուկ ու ցաւատանջ մանուկների խեղդուած հեծկլտոց, ուժասպառ ծերերի աղօթքի մրմունջ, ցամաքած ստինքներով երեխամայրերի նուաղող հառաչանք, քարերով ջախջախուած հանճարներ, գլուխներ, գետը նետուող կոյսեր… Այս ահազդու արհաւիրքին չդիմացաւ ու խելագարուեց մեր յոյսերի ու վշտերի անմար գանձարանը՝ Կոմիտասը: Խելագարուեց բոլորիս փոխարէն, բոլորիս համար, նաեւ այն բանի համար, որ ինչպէս Սեւակն է ասում՝ «խելքներս գլուխներս պահենք՝ խելօք ապրելու, խելօք գործելու եւ խելօք մեռնելու՝ յանուն այն ազգի, որ կարող է կոչուել… կոմիտասեան»: Ակամայից ուզում եմ մէջբերել մի յուշ: Մի անգամ Կոմիտասի մտերիմներից՝ Փարիզի հայոց առաջնորդ Վռամշապուհ Քիպարեանը այցելում է հոգեբուժարան՝ մեծ երաժշտին տեսնելու: Նկատում է, որ հոգեբուժարանի պարտէզում, մի ծառի տակ հանդարտ նստած է Կոմիտասը, իսկ ջութակահար Թորգոմը՝ Աղաւնի Մեսրոպեանի փոքր եղբայրը, իր լարային քառեակով Շոբերտի մի եղանակն է նուագում: Նուագի առաջին մասը հազիւ վերջացած՝ Կոմիտասը նստած տեղից վեր է ցատկում եւ ծառի ճիւղը կոտրատելով՝ գոռում է. - Ո՛չ, այլեւս չեմ ուզեր լսել. Բա՛ւ է, բա՛ւ է. ամօ՛թ ձեզ: Ես կարիք չունեմ դրանց…: Ո՞ւր էք կորցրել դուք իմ երգերը… Անշուշտ, Կոմիտասն իր երգերն էր ուզում՝ դեռեւս Բերլինում ուսանելու տարիներին. - Ուրիշն՝ ուրիշին, Ես իմը՛, իմը՛, ի՛մն եմ ուզում, Իմը՜, դուք հասկնա՞ն…: Ու չէր աւարտում «հասկանում էք»ը: Կոմիտասն ունէր մի այլ մտատանջութիւն եւս. «Ամբողջ մտատանջութիւնս է հասցնել աշակերտներ, որոնք դպրոցների մէջ մեծ տեղ գրաւեն, նուիրուեն ազգային երաժշտութեան ուսումնասիրութեան, տարածեն ժողովրդին մէջ հայ երաժշտութեան ոգին, որպէսզի ժողովրդի մէջ ազգային երաժշտութեան խօսքը մարմնանայ»: Այսօր իրականութիւն է դարձել Կոմիտասի բաղձանքը: Այդպիսի դպրոցներից մէկն էլ «Լարք»ն է՝ կրթօջախ, որտեղ ուսանողը հնարաւորութիւն ունի յղկելու եւ մշակելու իր երաժշտական ընդունակութիւնները ու հարստացնելու իր ներաշխարհը: Բարձրորակ եւ նուիրեալ մանկավարժների միջոցով, այստեղ կերտւում է վաղուան հայ երիտասարդը՝ երաժշտական բարձր պատրաստուածութեամբ, ազնիւ ու հայեցի նկարագրով: Այս մասին էր վկայում Մարտի 16ին «Լարք»ում իմ առաջնորդութեամբ կազմակերպուած աւանդական հայ երաժշտութեան երեկոն, հովանաւորութեամբ՝ Հիւսիսային Ամերիկայի Արեւմտեան թեմի առաջնորդ գերաշնորհ սրբազան Յովնան արքեպիսկոպոս Տէրտէրեանի: Համերքին մասնակցում էին նաեւ միջազգային ճանաչում ունեցող կոմպոզիտոր Տիգրան Մանսուրեանը, «Համայնապատկեր» ամսագրի գլխաւոր խմբագիր Սարօ Գիւդակեանը, բանաստեղծ-առակագիր Ժորա Կարապետեանը, դոկտոր Սիլվա Քարայեանը եւ բազում այլ հիւրեր, ծնողներ, մանկավարժներ, ուսանողներ: Համերգը նուիրուած էր Կոմիտասին, հայ երաժշտութեան արքային: Ելոյթ ունեցան «Լարք»ի ուսանողները՝ դաշնամուրային եւ ջութակի կատարումներով, երգչախմբերը, ձեռնազանգակների եւ հարուածային գործիքների համոյթները, նաեւ 12 սաներից կազմուած ասմունքի խումբը՝ իմ ղեկավարութեամբ. անոնք 20 րոպէ տեւողութեամբ պատշաճ ձեւով ներկայացրին Սեւակի «Անլռելի Զանգակատուն»ից հատուածներ: Յուզիչ էր, երբ նրանք իրենց իսկ շուրթերով արտայայտում էին. Դու չիմացար, Եւ որտեղի՞ց իմանայիր Մինչդեռ հիմա, հիմա… նայի՜ր… Քանի՜ աջիկներ, մանչուկնե՜ր քանի, Քանի՜ նորատի, պարման պատանի՝ Աչքները սեւսաթ, դէմքները սուտակ, Ձեռքներին սրինգ, շեփոր ու ջութակ, Դպրոցից գալիս դպրոց են գնում՝ Պայուսակներում ու թեւերի տակ, Քո երգ ու տաղի պրակները տաք… - Դէ ե՛կ, Վարդապետ, ե՛կ ու հաւատա՛: Հաւատա՛, որ այս օտար ափերում իր լոյսն է սփռում «Լարք» հաստատութիւնը, որի հիմնադիրն է մեծ երաժիշտ Վաչէ Բարսումեանը եւ որի վառած ջահը անմար կը մնայ հայ մշակոյթի, մասնաւորաբար՝ «Լարք»ի պատմութեան էջերում: Հաւատա՛, որ այստեղ կրթւում է մի սերունդ, որին կարող ենք վստահել մեր մշակութային ողջ ժառանգութիւնը. մի սերունդ, որ օժտուած է մշակոյթով ապրելու եւ յարատեւելու ներքին մղումով. մի սերունդ, որն ունի անվերջ ուսանելու եւ զարգանալու տենչը, հաստատակամութեան ոգին՝ եղածով չբաւարարուելու, այլ աւելի՛ առաջադիմելու համար. մի սերունդ, որ ունի ազնիւ ու հայեցի նկարագիր, որն էլ ողջ կեանքում շող է տալու նրանց կոմիտասեան ոգեղէն դիմանկարին: Ողջ երեկոյի ընթացքում մեզ հետ էր Կոմիտասը՝ «Ձայների արքան», իր ստեղծածի նման անսասան ու բարի հայեացքով շոյելով լարքականներին՝ նրանց, որոնք մէկ անգամ եւս հաստատեցին, որ, այո՛, կարող են խելաքարութեան հասցնել Կոմիտասին, բայց չեն կարող սպաննել Կոմիտասը: Կոմիտասը ամէնից ապրողն է բոլոր ապրողներիս մէջ: Կոմիտասը ապրում է ուսանողներից իւրաքանչիւրի մէջ: Եւ ինչպէս Նաիրի Զարեանն է գրել՝ Դու հարազատ ես իմ ճարտար ու տքնաջան ժողովրդին, դարերի գանձը մեզ բերող կամուրջը կա՛յ քո երգերում: Աղբիւրի պէս կարկաչելով կ՛երթաս քո ծովն ապագայ: Անմահական գարուն ես դու, աշուն չկայ քո երգերում: Եւ ինչպէս Յովհ. Շիրազն է գրել՝ Թէ չծնուէր մեծ Կոմիտասն իմաստուն՝ Հայ ժողովուրդն այսքան բարձր չէր լինի, Թէ չլինէր հայ ժողովուրդն աշխարհում՝ Կոմիտասն էլ այսքա՛ն քաղցր չէր լինի: Article printed from Asbarez News - Armenian Edition: http://asbarez.com/arm URL to article: http://asbarez.com/arm/143132/ Click here to print. Copyright © 2010 Asbarez Armenian News - Armenian. All rights reserved.

#26 Arpa

Arpa

    Veteran

  • Members
  • PipPipPipPipPip
  • 10,011 posts
  • Gender:Male
  • Interests:Culture

Posted 02 March 2013 - 10:45 AM

Above we saw how Komitas’ sensitive and fragile heart and soul was already bruised before that final Coup de Grace , the Genocide when he witnessed the brutal murder of his soul mates.
Above we also saw how, given the time he would disavow his oath of celibacy and marry either Sona Yar or the soprano Margaret Babayan.
Below in an excerpt from Ahot Patmagrian’s- From My Memories- we see the following.**
**Why can’t I find any word or biography of him? Ashot was an accomplished musician, musicologist, composer and choirmaster in his own right. Apparently a student of Komitas at the Gevorgian Academy at Ejmiatsin.
Here we see his obsession and inner secrets with worldly life, family, wife and children.
When asked if he would continue his creativity, he answers- No, no not until I get out of here, join my wife and children, have my own home, I will not compose anymore- A Freudian slip?

Here we see the somber side of his dark humor. When one of the visitors was presented as a poor, destitute and homeless, he answered- He can move into the next room that was recently vacated, here they treat everyone so humanely-.


++++++

http://www.azg.am/AM/culture/2013022307


«Իմ յուշերից»

ԿՈՄԻՏԱՍԻ ՀԵՏ
ԱՇՈՏ ՊԱՏՄԱԳՐԵԱՆ
Հայաստանում քչերը միայն ծանոթ են սփյուռքահայ հայտնի երգահան, խմբավար, երաժշտական բազմաբեղուն գործիչ Աշոտ Պատմագրյանիՙ 1978 թ.-ին Բեյրութում լույս ընծայած «Իմ յուշերից» գրքին, որի էջերում 1898 թ.ին Թավրիզում ծնված եւ հետագայում Ս. Էջմիածնի Գեւորգյան ճեմարանում եւ այնուհետեւ Գերմանիայում երաժշտագիտական կրթություն ստացած հեղինակը հետաքրքրական ու թանկարժեք տեղեկություններ է տալիս Պարսկաստանի, Թիֆլիսի, Բեռլինի, Սոֆիայի, Փարիզի, Բաղդադի, Բեյրութի, Կահիրեի, Ալեքսանդրիայի, Նյու-Յորքի, Ֆրեզնոյի, Դետրոյթի եւ հայաշատ այլ քաղաքներում ունեցած իր երաժշտա-մշակութային շրջագայությունների եւ այդ ընթացքում հանդիպած նշանավոր մարդկանց մասին, այդ թվումՙ Կոմիտասի, Արմենակ Շահմուրադյանի, Կոստան Զարյանի, Վահրամ Փափազյանի, Արամայիս Երզնկյանի, Հրաչյա Աճառյանի, Լուկաշինի, Պողոս Մակինցյանի, Չարենցի, հայ եւ օտար բազմաթիվ այլ դեմքերի մասին: Հուշագրական այդ ժողովածուից այսօր ընտրել ենք հոգեբուժարանում Կոմիտասի հետ հանդիպման հատվածը, որը, ինչպես ամբողջ գիրքը, գրված է անմիջական, հաճելի լեզվով, հումորով, հերթական կերպարն ու իրավիճակը բնորոշող ուշագրավ բնութագրմամբ:
Նրա գրչին են պատկանում ուրիշ բազմաթիվ գրքեր, որոնց մեջՙ երաժշտական ու երաժշտագիտական շատ գրքեր, երգարաններ, իր երգերի ու խմբերգերի ժողովածուներ: Այդ գրքերից առավել հայտնին «Հայ երգը դարերի միջից» վերնագիրն է կրում: Ունի նաեւ բազմաթիվ անտիպ ստեղծագործություններ:


Փարիզի հայկական կեանքի այս անօրինակ եռուզեռին մեծ զարկ էին տալիս բազմաթիւ միութիւնները, որոնց թիւը երբեմն հասաւ մինչեւ 60ի, որոնց մեծ մասը հայրենակցական միւթիւններն էին, ապաՙ բարեսիրական, եկեղեցասիրաց, ուսանողական մարզական, գրական եւ այլ մեծ կամ փոքր միութիւններն ու կազմակերպութիւնները:
Այս բոլորի մէջ կար մէկը, որ անաղմուկ տանում էր գերազանցապէս մի գեղեցիկ գործ: Դա Կոմիտասի բարեկամների միութիւնն էր, որին մասնակցում էին Պոլսի իր նախկին բարեկամները, նախկին սաները, որոնց մղիչ ոյժը հանդիսանում էր Կոմիտասի անխոնջ բարեկամըՙ օր. Մարգրիտ Բաբայեանը: Միութեան նպատակն էր նիւթական միջոցներ հայթայթել Մեծ Հիւանդի բժշկութեան եւ ապրուստի համար: Արդէն այս միութեան անդամների ջանքերով էր, որ 1918-ին Կոմիտասին Պոլսից Փարիզ փոխադրեցին: Նիւթական միջոցները գոյանում էին նուիրատուութիւններից եւ Կոմիտասի անտիպ գործերի տպագրութիւնից եւ վաճառքից: Այդ շրջանում էր, որ հրատարակուեցին Վարդապետի բազմաթիւ անտիպ գործերը, մանաւանդ նրա նշանաւոր Պատարագը, որ մինչ այդ մնում էր ձեռագիր վիճակում: Փարիզի մերձակայ արուարձաններից Վիլժիւյիվի մէջ էր գտնւում այն հոգեբուժարանը, ուր ապաստան էին տուել Վարդապետին: Այդ արուարձանը այդ օրերում հայութեան համար դարձել էր մի տեսակ «տեսարժան վայր» կամ ուխտատեղի, ուր շտապում էին բոլոր նորեկ հայերըՙ տեսնելու մեծ Վարդապետին:
Երկու առիթով մի քանի ընկերներով մենք եւս փորձեցինք այցելել: Առաջին անգամ հիւանդապահ-պահակը թոյլ չտուեց ներս մտնել հիւանդի սենեակը, ասելով որ ամբողջ օրը շատ ջղային է եղել եւ կարող է շատ վատ ընդունելութիւն անել մեզ:
Երկրորդ անգամ երբ գնացինք, ասացին որ շատ լաւ տրամադրութեան տակ է: Երբ լուր տուեցին որ այցելուներ են եկել, ինքը սենեակից դուրս եկաւ եւ սիրալիր կերպով մեզ ներս հրաւիրեց:
Երբեք չէր կարելի ասել, որ մեր դիմաց նստած էր մի հոգեկան հիւանդ, այնքան որ բնական էին իր հարցերը եւ շարժումները, ինչպէս նաեւՙ տրամաբանական իր պատասխանները:
Սովորական հարցուփորձից յետոյ մեր ընկերներից մէկը հարցրեց.- Հայր Սուրբ, հոս կը շարունակէ՞ք ձեր աշխատանքները. նոր յօրինումներ կ՛ընէ՞ք արդեօք:
Կոմիտասը շատ վճռական կերպով պատասխանեց.
- Ո՛չ, ո՛չ, հոս աշխատել անկարելի է. այնքան ժամանակ որ այստեղ եմՙ ոչինչ չեմ կարող անել. մինչեւ այստեղից դուրս չգամ, կինս, զաւակներս չ՛առնեմ, տուն-տեղ չը լինեմ, անկարող եմ նոր բան գրել կամ յօրինել:

Այս պատասխանը մեզ վրայ շատ ճնշող տպաւորութիւն թողեց. զգացինք որ բոլորովին անգիտակից է իր կեանքին եւ վիճակին:
Քիչ յետոյ ինքը դարձաւ մեզ եւ հարցրեց.
- Տղերք, դուք նկատել է՞ք, որ հայերէն լեզւում որոշ հնչիւններ կան, որ որոշ պատկերներ են արտայայտում, ինչպէս օրինակՙ Օ հնչիւնը խորութեան պատկեր է տալիս- հոր, խոր, ձոր, ծով, փոր:
Խօսում էր շատ սահուն եւ մաքուր արեւելահայերէն:
Մեր ընկերներից մէկը հարցրեց.
- Հայր Սուրբ, հայկական երաժշտութի՞ւնն է գեղեցիկ, թէ՞ եւրոպական: Վարդապետը ծիծաղով պատասխանեց.
- Եթէ ես հարցնեմ քեզ թէ խաղո՞ղն է համեղ, թէ՞ տանձը, դու ի՞նչ կը պատասխանես. դու կ՛ասեսՙ Հայր Սուրբ, խաղողը խաղողի համ ունի, տանձըՙ տանձի: Նոյնպէս էլ հայկական եւ եւրոպական երաժշտութիւնը:
Մեր ընկերը լսել էր, որ այդ միեւնոյն հարցը ուրիշ մի այցելու, տարիներ առաջ տուել էր. պարզապէս ուզեց իմանալ թէ արդեօ՞ք նոյն պատասխանը պիտի տար, թէ մոռացած պիտի լինէր: Պատասխանը ճիշտ ու ճիշտ նոյնն էր:
Յետոյ դարձաւ մեզ եւ հարցրեց ,թէ ի՞նչպէս ենք, ի՞նչ ենք անում, ի՞նչ ենք սովորում եւ այլն: Մեզնից իւրաքանչիւրը պատմեց իր կեանքի մասինՙ մի քանի խօսքով: Ընկերներից մէկը, որ ամէնից աւելի համեստ պայմաններում էր ապրում, դառնութեամբ պատմեց պանդոկատէրերի խստութեան մասին, թէ ինչպէս եթէ երկու օր ամսավճարը ուշացնում է, պայուսակը դուրս են հանում եւ մերժում սենեակ տալ:
Շատ կարեկցօրէն եւ բարեացակամութեամբ Կոմիտասը նրան դարձաւ եւ ասաց.- Այս կողքիս սենեակն այս առաւօտ պարպուեց. կ՛ուզե՞ս ասեմ քեզ համար պահեն. այստեղ մարդիկ շատ ազնիւ են եւ նման խստութիւններ երբեք չեն բանեցնում:

Կէս ժամ տեւեց մեր այցելութիւնը. հիւանդապահ պահակը ներս եկաւ եւ հասկացրեց, որ ժամանակ է մեկնելու:
Դուրս եկանք հոգեպէս բոլորս շատ ընկճուած տրամադրութեամբ:

#27 Arpa

Arpa

    Veteran

  • Members
  • PipPipPipPipPip
  • 10,011 posts
  • Gender:Male
  • Interests:Culture

Posted 26 September 2013 - 10:42 AM

 

Today, Sept. 26 , 2013 is the 144th anniversary of the birth of Komitas.**

http://www.yerakouyn.com/?p=39647

Beside the heartrendingly sad songs, let us today listen to his more happy ones.

Vagharshapati Par**

** Did you know that Komitas was born in the same year as his soul brotherToumanian and that they were in constant contact, where Komitas advised Hovannes to not use so many furkish words.

**Today in spite of much attempt, Vagharshapat, most people still know it as Ejmiatsin.

http://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%BA%http://en.wikipedia.org/wiki/Vagharshapat,_ArmeniaD5%A1%D5%BF

http://en.wikipedia.org/wiki/Vagharshapat,_Armenia

No, please Komitas did not write music like Dolmayi Par.

https://www.youtube....h?v=Hb5rNQTNtKc


Edited by Arpa, 26 September 2013 - 10:50 AM.


#28 Arpa

Arpa

    Veteran

  • Members
  • PipPipPipPipPip
  • 10,011 posts
  • Gender:Male
  • Interests:Culture

Posted 12 October 2013 - 08:37 AM

 

GREAT EXPECTATIONS IN ANTICIPATION

ՄԵԾ ԱԿՆԿԱԼԱՆՔ ԵՒ ԱԿՆԿԱԼՈՒՄ

http://www.armenianmusicarch.com/Resources/komitas.jpeg

komitas.jpeg

Detail-of-painting-of-Kom-007.jpg

http://armenpress.am/eng/news/736340/script-of-movie-devoted-to-archimandrite-komitas-to-be-ready.html

 

11:45, 12 October, 2013 YEREVAN, OCTOBER 12, ARMENPRESS. The Script of the movie devoted to Archimandrite Komitas with the initiative of "Armenia Production" is already ready. The chief producer of the company, Valeri Sahakyan, in the interview with the reporter of Armenpress pointed out that as the movie named "Patient" is getting ready for the provision of the global movie rental, it is not random that the complete variant of the script is now passing an editing stage in Hollywood. "The final edition of the script in Hollywood will last about 1 and a half months, after which, I think, the shooting of the movie will start. The date of the movie to appear on the great screen can be outlined in the autumn of 2014," told Sahakyan. He informed that the author of the movie script is Armenian Marc Aryan which is his literary pseudonym. Komitas, a.k.a. Soghomon Soghomonyan, was born on September 26, 1869 in Anatolia, Turkey, in the town of Koutina (Ketaia). His father, Gevorg Soghomonyan was a shoemaker but he also composed songs and had a beautiful voice. The composer's mother - Tagui - was also singled out for her vivid musical abilities; she was a carpet weaver. Komitas's childhood was joyless and full of deprivations. He lost his mother when he was less than one year old, and because his father was too busy his grandmother took care of him. At age 7 Komitas entered the local elementary school. As soon as he finished school his father sent him to Broosa to continue his education. However, he failed and 4 months later he came home having ultimately become an orphan: his father passed away and Soghomon was only 11 years old... "He was a frail, weak, pale boy, always thoughtful and kind. He was dressed poorly," one of his classmates recalled about Komitas. Soghomon was often seen sleeping on the cold stones of the laundry room. He could sing perfectly, and no wonder in Koutina he was nicknamed "a little vagrant singer". For his delightful voice Soghomonyan was also indebted to an event that fundamentally changed the entire course of his life. In 1881 the priest of Koutina, G. Dertsakyan, had to leave for Echmiadzin to be ordained a bishop. At the request of the Catholicos he brought the gifted orphan boy with him to study at the Echmiadzin Church Seminary. Twelve-year old Soghomon was selected out of the other 20 orphans to study at the Seminary. As it was forbidden to speak Armenian at that time the boy spoke Turkish and when being greeted by the Catholicos Gevorg IV, he replied, "I don't speak Armenian, if you wish I will sing". Then with his fine soprano voice he sang an Armenian sharakan (a church hymn) without understanding the words. Due to his exclusive aptitude Soghomon overcame all the obstacles in a very short time and perfectly learned Armenian. The genius of Armenian music found his final shelter in Paris, in the suburban sanatorium Vil-Jouif where he spent almost 20 years of his life. On the 22nd of October the life of the Great Komitas came to an end. In the spring of 1936 his remains were transported to Armenia and buried in Yerevan - in the Pantheon of prominent art figures. No less tragic was the destiny of Komitas' creative legacy. The majority of his manuscripts were destroyed or lost all over the world... "The Armenian people found and recognized its soul, its spiritual nature" in Komitas' songs. Komitas Vardapet is a beginning having no end. He will live through the Armenian people, and they must live through him, now and forever"(Vazgen I, the Catholicos of all Armenians)

.



#29 Arpa

Arpa

    Veteran

  • Members
  • PipPipPipPipPip
  • 10,011 posts
  • Gender:Male
  • Interests:Culture

Posted 14 April 2015 - 10:19 AM

http://static.guim.c...-of-Kom-007.jpg
Detail-of-painting-of-Kom-007.jpg
http://hetq.am/stati...ano-komitas.jpg
piano-komitas.jpg
ՏՈՒՆ ԵԿՈՒՐ ԴԱՇՆԱՄՈՒՐ
COME HOME PIANO
ՆԵՐԴԱՇՆԱԿ ԴԱՇՆԱԿ- HARMONIO PIANO
http://hetq.am/arm/n...tank-nvery.html


http://hetq.am/eng/n...turns-home.html

====

Priceless Artifact: Komitas Piano Returns Home
11 April, 2015
By Anna Babajanyan
The Komitas Museum-Institute, which opened in January, received its most expensive exhibition piece from the Charents Museum of Literature and Artsthe grand piano Komitas himself used for composing.
This journey, however, was not unswerving. For decades this pianos abode changed from one to the next before reaching its final resting place.
And Komitas, the greatest Armenian musician, was deprived of the opportunity to have this legendary historical artifact for many years. It would have been unbelievable for the distinguished archimandrite Komitas to have given concert performances of his popular and spiritual songs and have led a choir with this instrument, but he actually composed on a tiny antique piano housed in Etchmiadzin congregation hall. That instruments keyboard was nowhere near substantial enough for Komitas.
Its well known that Komitas dwelled with humble furnishings at the time, and even if he had the means, he wouldnt have spent anything on himself.
Hovhannes Tumanians observations demonstrated just how modest his living situation was. One of Tumanians letters read: Someone like Komitas, whos even admired in Europe, is not able in his own country to obtain a piano and doesnt have the means to travel the regions to perform the work that only he himself can accomplish and that would bring so much glory to our nation.

http://hetq.am/stati...tas-piano-2.jpg





http://hetq.am/stati...tas-piano-2.jpg
According to one legendary tale from Komitass life, the earnings from one of his concerts, amounting to 1,000 gold coins at that time, were donated to the state hospital.
Imagine how great Komitass happiness and appreciation was when in 1907 the prominent Armenian entrepreneur and philanthropist Aleksander Mantashian gifted him an expensive piano. Incidentally, Mantashian was so impressed with the 27-year-old composers talent that he sponsored Komitass higher education in Germany.
The spectacular Schröder Royale was placed in Komitass apartment and, at the time, he rushed to share his happiness with his closest friends

.

In his letter addressed to vocalist and pianist Margarit Babayan, Komitas wrote:
Now I have a big Schröder piano in my home. Youll know just how thrilled I am whenafter banging out on the piano puts the room topsy-turvy for the first time and people are sent on their wayIm left all alone. My eyes cant believe that Im finally becoming respectable and I have the proper conditions in which to work, and continue working. For a moment I was frozen in my own happiness, the torrent of tears began twirling in my eyes, and Imy heart, my mind and lifecalmed and became reconciled because I now have a way to work, a most imperative way.
For many years multiple initiatives and organizations have exerted great efforts in finding the relics that belonged to Komitas in different parts of the world and bringing them home, including the legendary Schröder.
Thankfully that has happened, and the display of the Schröder in the Komitas Museum-Institute is testimony to that dedication.
It wouldnt necessarily be far-fetched for some to think that had Mantashian not been known for his own undertakings, his benevolence towards Komitas would have sufficed for his own place in history.
  • Yervant1 likes this

#30 Yervant1

Yervant1

    The True North!

  • Super Moderator
  • PipPipPipPipPip
  • 21,599 posts
  • Gender:Male

Posted 30 November 2016 - 09:23 AM

Music of Komitas played in UNESCO headquarters 
 
png_dENty4Cpj.png
16:59, 30 November, 2016 
 
YEREVAN, NOVEMBER 30, ARMENPRESS. Herman Makarenko – conductor of Ukraine’s national opera, artistic director and conductor of “KievClassic” orchestra, became the first Ukrainian to be named UNESCO “Artist for peace”. 
 
During the awarding ceremony in the UNESCO headquarters in Paris on November 29, works of famous Armenian singer/composer Komitas were played by the “Kiev-Classic” orchestra during a special concert program, Analitikaua.net reported citing the press service of Ukraine’s Union of Armenians. 
 
The Ukrainian conductor is famous for his permanent participation in large-scale musical projects organized by the Armenian embassy in Ukraine and the Union of Armenians. One of the latest concerts of Herman Makarenko was the evening-requiem dedicated to the 100th anniversary of the Armenian Genocide. 
 
 


#31 Yervant1

Yervant1

    The True North!

  • Super Moderator
  • PipPipPipPipPip
  • 21,599 posts
  • Gender:Male

Posted 03 October 2017 - 11:57 AM

Armenian Weekly
Oct 2 2017
 
 
Halide Edib Adıvar on Komitas

By Meliné Karakashian on October 2, 2017

Special to the Armenian Weekly

I first heard the name of Halide Edib Adıvar in Turkey, in 1997, while on a tour, when the tour guide referred to the Genocide of Armenians as “The dark days of our country’s history” and stated that she had read Halide Edib’s writings. I then read a passage in a newspaper, on a meeting of Edib with Komitas [Gomidas] after the latter’s return from exile, in 1915. I kept this article and read it again when writing a book on Komitas’s mental state (see Komitas: Victim of the Great Crime, 2014).

10-1024x687.jpg

Komitas (Photo: Komitas Museum-Institute)

I subsequently bought Edib’s Memoirs of Halide Edib (2005), in which Edib writes not only about her encounter with Komitas but also about becoming the principal of the orphanage in Antoura (then Syria, now Lebanon) on the invitation of Cemal/Jemal Pasha; I knew about Antoura orphanage, having read my teacher’s, Karnig Panian’s memoirs of his childhood—from his native Gurin to the orphanage and more. Because I explore the psychological consequences of the genocide, both subjects interested me: Komitas’s mental state and happenings at the Antoura orphanage.

Halide Edib was the daughter of Sultan Abdul Hamid’s secretary, Edib Bey. She attended a Christian Greek school and was raised appreciating tolerance, according to the introduction to her Memoirs. Halide Edib was a respected feminist and nationalist Turkish writer and novelist; in the introduction to her memoirs, H. Dak states, “Although not the first, Halide Edib (1882-1964) is the most prolific Ottoman-Turkish woman writers, with 21 novels, four short story collections, two dramas, four scholarly works and a two-volume autobiography.”

Reading her memoirs, the discerning reader notices the author’s tendentious, biased representations of Komitas, and Armenians generally, combined with a real appreciation of his art and work.

We learn, for example, about Turk Ocak/Ojak, where Komitas was invited to perform a few weeks before his imprisonment. Edib writes, “It is in that hall that I came to know Goumitas [sic] Vartabet, the Armenian priest, musician, and composer. He was one of those musicians, actors, and lecturers of fame whom the Ojak invited to address its weekly audiences.

“Goumitas had become very famous with the Anatolian songs and the music of the old Gregorian chants which he had collected during years of patient labor in Constantinople and Anatolia. He had trained a choir of the Armenian youth and was considered a great leader among the Armenians.”

Edib continues, “As he appeared in the long black coat of the priest, his dark face as naïve as any simple Anatolian’s, and his eyes full of the pathos and longing which his voice expressed in its pure strong notes, I felt him an embodiment of Anatolian folk-lore and music.

“The airs were the ones I had often heard our servants from Kemah and Erzeroum sing. He had simply turned the words into Armenian. But I did not pay any attention to the language; I only felt the inner significance of that tender and desolate melody from the lonely wastes of Anatolia.”

Edib further writes, “Goumitas came from Kutahia and was of very poor parents. They knew no Armenian, and Goumitas learned it only in later life. His parents were probably of Turkish descent, from the Turkis who had joined the Gregorian church. The Byzantine rulers had called in Turkish tribes to form a barrier against the Saracenic invasions, and though these were mostly put along the southern frontiers, some might have moved elsewhere…. He was an Armenian nationalist whether his origin was Turkish or Armenian, but in temperament and heart he was a real Anatolian Turk if unconsciously….

130120171052495769350_3-206x300.jpg

Halide Edib Adıvar

“As a man and as an artist Goumitas was of a quality one rarely meets. His asceticism, the pure and beautiful simplicity with which he taught the Armenians, might well have been imitated by other nationalists. His way of expressing Anatolia both in song and in feeling was profoundly worth hearing.”

Edib is correct that Komitas knew Turkish well; however, she is incorrect in stating that Komitas had collected his music in Constantinople. By the time Komitas moved to Constantinople, in 1910, he had already collected peasants’ songs in Eastern and Western Armenia as well as Anatolia.

Moreover, in his autobiography, dated June 24, 1908, Komitas states clearly, “I was born on September 26[1], 1869 in Asia Minor, in the city of Godin or Kutahya. They christened me on the third day and called me Soghomon. My father, Kevork Soghomonian, was a native of Kutahya, while my mother, Takouhi Hovhannisian, a native of Brusa. Both were Armenian. Both families were known for their singing voices…. Songs composed by my mother and father in the Turkish [Dajig] language, a few of which I had already written down in 1893, in my native town are still sung with great admiration by the elders there….”

Kutahya Armenians spoke Turkish. Takouhi composed songs in Turkish. Kutahya Armenians, like many other Armenians in Turkey, were severely punished for speaking Armenian. Komitas’s familiarity with the Turkish language and the fact that he re-arranged the songs his mother sang in Turkish do not make him a Turk. He was an Armenian whose roots went back to the Tsghna Village in Koghtn county, Nakhichevan, formerly Armenian, now in Azerbaijan.

Capture-1-185x300.jpg

Memoirs of Halide Edib was first published in English in 1926 (Photo: The Century Co.)

Edib continues, “The acquaintance that began that day continued, Goumitas often coming to my house to sing. He continued to come even after the Armenians and Turks were massacring each other. We both silently suffered under the condition of things, but neither of us mentioned it. Mehemmed Emin and Yahia Kemal Beys, both great poets who had always taken a humanitarian view of nationalism, were interested in his personality and came to hear him. Youssouf Akchura also came, prompted by his love of music, but he declared that Goumitas had done a great harm to the Turk by stealing his popular culture in the form of music and songs.”

Those views were not unique to Edib and Akchura.

In March of 1915, at the Ojak, at the conclusion of Komitas’s performance, the audience composed of Turkish and non-Turkish music-loving society had sighed deeply; some had shouted, “May God protect him from the evil eye.” [Karakashian, p. 93]. The speaker of the day had stressed that the child of Anatolia, the Armenian priest, through his dedication and hard work, had given wings to Armenian music, presenting the folk songs he collected as Armenian national heritage, whereas Turkish clergy had not done that….

Komitas continued his work until his imprisonment, on April 23, 1915. Referring to an encounter after his exile in 1915, Edib writes:

Goumitas one day sang an Ave Maria in Armenian which belonged to the sixth century, a thing of rare mystical beauty; and the utter ecstasy and religious emotion of the air so fascinated me that I asked him if he had set any of the Psalms to music.

“Yes,” he said, “the one-hundred-and-first.”

“Are you too tired to sing it?” I asked.

He had thrown himself into the low chair near the piano, and his face was white and full of strange lines of pain.

He began singing without moving from the chair. As he began to sing I felt that the air had none of the sacred and humble beauty of the Ave Maria… It awed me and made me feel strange. I instinctively took the Bible from the bookcase near me and found the last stanzas of Psalm 1010, “I will early destroy all the wicked of the land: that I may cut off all wicked doers from the city of the Lord.”

It was the cry of the hatred and vengeance of his soul for my people…. In 1915 the Ojak generously used its influence to have him spared from deportation, but in 1916 he had a serious disturbance in his mind, which gave way under the strain of those horrible times. Dr. Adnan begged Talaat Pasha to allow him to go to Paris for a cure, and this was accorded to him. He is still in an asylum.

My book, Komitas: Victim of the Great Crime, of course presents the events differently, through research.

***

References

Edib, H. A. (2005/1926). Memoirs of Halide Edib. A. Pankoff (Ed.).

Karakashian, M. (2014). Medz Yegherni Zoheh. Yerevan: Dall.

Karakashian, M. (2014). Komitas: Victim of the Great Crime. Yerevan: Zangak.

Komitas Vartabed Gudinatsi (Michin Asya, Brusayi Marz), (Hounis 24), Inknagensakroutioun.

Notes

[1]              The Julian and Gregorian calendars have a 12 days difference from 1800 to 1900, and 13 days after 1900.

 


#32 Yervant1

Yervant1

    The True North!

  • Super Moderator
  • PipPipPipPipPip
  • 21,599 posts
  • Gender:Male

Posted 31 January 2019 - 10:17 AM

Armenpress.am
 

Pashinyan lambastes bureaucratic system behind culture after witnessing embarrassingly small audience at “superb” concert honoring Komitas

 
 
 
Share
 
962420.jpg11:02, 30 January, 2019

YEREVAN, JANUARY 30, ARMENPRESS. In new Armenia, people must be in real and constant relationship with arts and culture, national values must be close to people like a parent, a friend, PM Nikol Pashinyan said after witnessing how very few people have attended the “powerful” concert of the Armenian National Academic Choir in honor of the 150th anniversary of birth of Komitas.

“Yesterday I and Anna went to the Armenian National Academic Choir’s concert dedicated to the 150th anniversary of birth of Komitas. 150th anniversary of birth of Komitas, National Academic Choir, conducted by National Hero of Armenia Hovhannes Chekijyan, superb concert. And – a semi-empty hall. This is the real face of our cultural life and policy. Ask anyone and they will say that Komitas, Chekijyan, and the Academic Choir are our national values. But the system is built in a way to make as little people as possible to interact with this national value. Because, this is high national value right, “it’s not for everyone”, masterpieces of art should be kept at the storages of museums (like rococo glasses kept in the closet”, because they are values and aren’t for daily use. As few people as possible must go to museums or not go at all. And so on..,” the PM said sarcastically.

He emphasized that the cultural policy’s goal should be the elimination of this system. He says that the perception must be sowed as early as from school. “It is this very problem or group of problems that the ministry of education, science and culture must solve,” he said.

Edited and translated by Stepan Kocharyan

 

 

https://armenpress.a...qjUW3GrzNWXCBIc



#33 Yervant1

Yervant1

    The True North!

  • Super Moderator
  • PipPipPipPipPip
  • 21,599 posts
  • Gender:Male

Posted 31 January 2019 - 10:23 AM

Asbarez.com
 
UNESCO to Mark Gomidas, Hovhannes Tumanian Anniversaries
9 hours ago
gomidastumanian.jpg

Gomidas (left) Hovhannes Tumanian

The 39th Session of the UNESCO General Conference held in Paris, France has decided to include the 150th anniversaries of Gomitas and Hovhannes Tumanian in the UNESCO Calendar of anniversaries of eminent personalities and important events of 2018-2019.

The proposals on “The 150th anniversary of the birth of Soghomon Soghomonian, known as Gomitas Vardapet (1869-1935), composer, ethnomusicologist, researcher and singer” submitted by Armenia with the support of France and Germany, and “The 150th anniversary of the birth of Hovhannes Tumanian (1869-1923), poet, writer, translator” submitted by Armenia with the support of Georgia and Russia have been approved by the organization.

It should be noted that since 1998, 23 anniversaries submitted by the Republic of Armenia have been included in the UNESCO Calendar of anniversaries of eminent personalities and important events.

Two anniversaries submitted by the Republic of Armenia were included in the Calendar for the 2016-2017: “The 350th anniversary of the first printed Bible in Armenian by Voskan Yerevantsi,” and “The 200th anniversary of the birth of Ivan Aivazovsky (1817-1900).”

 

 

http://asbarez.com/1...6aTz863DGTPf5NY






0 user(s) are reading this topic

0 members, 0 guests, 0 anonymous users