Jump to content


Photo

Biography


  • Please log in to reply
4 replies to this topic

#1 Ashot

Ashot

    www.HyeForum.com

  • Members
  • PipPipPipPipPip
  • 5,080 posts
  • Gender:Male
  • Location:Van Nuys, California, USA
  • Interests:Anything and Everything

Posted 16 April 2008 - 05:08 AM

ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

ԳՐԻԳՈՐ ԶՈՀՐԱՊ
1861- 1915


Գրիգոր Զոհրապը ծնվել է 1861 թվականին Կ. Պոլսի Պեշիկթաշ թաղամասում: Հայրը` Խաչիկ էֆենդին, սարաֆ էր,բնիկ ակնեցի, մայրը` Էֆթիկ հանըմը , Մալաթիայից էր:

Զոհրապը նախնական կրթությունը ստացել է Պեշիկթաշի Մաքրուհյան վարժարանում: 1870- ին մահանում է Խաչիկ էֆենդին: Մայրը ամուսնանում է նշանավոր փաստաբան Ավետիս Յորտումյանի հետ եւ երկու որդիների` Միհրանի ու Գրիգորի հետ տեղափոխվում է Օրթագյուղ: Եղբայրները ուսումը շարունակում են տեղի նշանավոր Թարգմանչաց վարժարանում: Այստեղ սովորելու տարիներին են վերաբերում Զոհրապի առաջին գրական նախափորձերը` ոտանավորներ, հաջող շարադրություններ:

1876 թվականին Զոհրապն ընդունվում է այդ ժամանակ Թուրքիայի միակ բարձրագույն հաստատությունը` Կալաթասարայի վարժարանը, որը բացվել էր 1868 թվականին ֆրանսական կառավարության հովանովորությամբ եւ Կ. Պոլսի ֆրանսիական դեսպանի անմիջական հսկողությամբ: Ուսանում է երկրաչափական գործը: Բաժինն ավարտում է փայլուն գիտելիքներով:

1880 թվականին աշխատանքի է անցնում խորթ հոր իրավաբանական գրասենյակում, իբրեւ գրագիր եւ միաժամանակ սկսում է հաճախել Կալաթասարայի իրավագիտության բաժինը:Սակայն շուտով վարժարանը , որն ուներ 45 հայ, 2 իսլամ, 2 հրեա եւ 3 հույն ուսանող , փակվում է իսլամ աշակերտներ չունենալու պատճառով:

1881-ին բացվում է “Հուգուգի” վարժարանը: Մեկ տարի անց Զոհրապը տեղափոխվում է “Հուգուգ”, որտեղ երկու տարի սովորելուց հետո հեռանում է` վկայական չստանալով: 1884-ին Էդիրնե քաղաքում քննություն է հանձնում եւ ստանում փաստաբան - իրավաբանի վկայական:

Զոհրապը գրական ասպարեզ է մտնում , երբ 1878-ին հանդիպում է Նիկողայոս Թյուլպենճյանին եւ դառնում նրա հրատարակած “ Լրագիր ” օրաթերթի աշխատակիցը: Ընդամենը 17 տարեկան էր նա, սակայն դրսեւորեց իրեն իբրեւ ազգի ճակատագրով մտահոգ անհատ:

1880-ական թվականների սկզբներին մուտք գործելով հրապարարակախոսական ասպարեզ՝ Զոհրապը դարձավ ժամանակի գրական շարժման մասնակիցներից եւ արդյունավետ գործիչներից մեկը:

1883թ. նա հրատարակում է Ասիական ընկերության “Երկրագունտ” հանդեսը, Հ. Պարոնյանի խմբագրությամբ : 1885թ. հանդեսում սկսում է տպագրել իր անդրանիկ վեպը` “ Անհետացած սերունդ մը ” վերնագրով: 1887-ին վեպը տպագրում է առանձին գրքով:

1888թ. Զոհրապն ամուսնանում է Կլարա Յազըչյանի հետ:

1889թ. ծնվում է Զոհրապի անդրանիկ որդին՝ Լեւոնը, 1891-ին՝ ավագ դուստրը՝ Դոլորեսը, 1892-ին՝ կրտսեր որդին՝ Արամը եւ 1896-ին՝ կրտսեր դուստրը՝ Հերմինեն:

1891թ. Զոհրապն ընտրվում է Ազգային ժողովի երեսփոխան, սակայն Ժողովի նիստում նրա ընտրությունը չի վավերացվում , 30 տարեկանը լրացած չլինելու պատճառով:

1892թ. Զոհրապի խմբագրությամբ հրատարակվում է “Մասիս” ազգային, գրական, քաղաքական հանդեսը: Նրա գրիչն այս շրջանում հատկապես բեղուն էր: 1893-ին հանդեսը դադարում է լույս տեսնել:

Զոհրապի գրական գործունեությունը բուռն վերելք է ապրում 1880-ական թվականների վերջերին եւ 1890-ականների սկզբներին: “Արեւելք” օրաթերում, ապա “Մասիս”-ում տպագրվում են նրա առաջին նորավեպերը: Իր գրական ստեղծագործության հիմնական մասը նա ստեղծել է 1887-1893 թթ.:Այս շրջանում Զոհրապը գրել է երկրորդ անավարտ վեպը` “Նարդիկ”, նորավեպերի մեծ մասը, բազմաթիվ հրապարակախոսական հոդվածներ` ճանաչվելով իբրեւ գրող եւ հրապարակախոս:

Հետագայում, երկար լռությունից հետո՝ սկսած 1898 թվականից, Զոհրապը նորից է երեւում գրական ասպարեզում, այս անգամ որպես ճանաչված ու վաստակած գրող եւ հասարակական գործիչ:

1894-95 թվականները զարհուրելի էին արեւմտահայերի համար: Սկիզբ առան ու մինչեւ 1896 թվականը շարունակվեցին զանգվածային կոտորածները: Հայ առաջադեմ մտավորականնեի մեծ մասը ստիպված էր հեռանալ Կ. Պոլսից եւ հաստատվել Եվրոպայում , Եգիպտոսում:

Հուսահատության ու ազգային կորովի անկման այս շրջանում Զոհրապը հեռացել էր գրական ասպարեզից: Նա ավելի զբաղված էր փաստաբանական գործերով, կարեւոր դատավարություններով:

Պոլսում Զոհրապը որպես իրավաբան - փաստաբան հայտնի էր հատկապես օտարահպատակներին, քանի որ տիրապետելով ֆրանսերենին՝ շատ հաճախ պաշտպանում էր նրանց գործերը Թուրքիայի առեւտրական առաջին դատարանում:

Զոհրապը Պոլսի ռուսական դեսպանատան թարգմանիչն էր ու իրավագետ-խորհրդականը: Օգտվելով այդ հանգամանքից՝ ռուս օտարահպատակների դատեր էր վարում եւ ուներ Եվրոպա ազատորեն երթեւեկելու իրավունք:

1898-ին օրաթերթի վերածված “Մասիսը” լույս տեսավ դարձյալ Զոհրապի խմբագրությամբ:Նա կրկին վարեց բուռն ստեղծագործական կյանք, միաժամանակ զբաղվելով փաստաբանությամբ:

Սակայն 1906 թվականին Արդարադատության նախարարի կարգադրությամբ Զոհրապին արգելվեց թուրքական դատարաններում դատեր պաշտպանել: Պատճառը մի բուլղար հեղափոխականի դատական պաշտպանությունն էր:

1908 թվականին Թուրքիայում վերահաստատվեց Սահմանադրությունը: Կայսրության բոլոր անկյուններում անցկացվեցին միտինգներ, ցույցեր՝ հավասարության, եղբայրության, համագործակցության կարգախոսներով:

Զոհրապն այդ ժամանակ Փարիզում էր: Այնտեղ նա հաջողել էր հրատարակել իր ֆրանսերեն իրավագիտական աշխատությունը, մասնագիտությամբ աշխատանք գտնելու երաշխիքներ ուներ եւ հետագայի համար նախատեսում էր ընտանիքով բնակության հաստատվել Եգիպտոսում:

Տեղեկանալով Թուրքիայում Սահմանադրական կարգեր հաստատվելու մասին՝ նա հույսերով եւ լավատեսությամբ Փարիզից շտապեց Պոլիս:

1908 թվականին Զոհրապն ընտրվեց թուրքական Պառլամենտի պատգամավոր: Նա ակտիվ մասնակցություն էր ունենում խորհրդարանական գրեթե բոլոր քննարկումներում, ամեն ջանք գործադրում էր Խորհրդարանի կողմից արդարացի օրենքներ ընդունելու համար: Իր մասին նա ասում էր. “Ես Սահմանադրության փաստաբանն եմ”:

Զոհրապը հարգված եւ երեւելի անձնավորություն էր երկրի թե՛ ազգային, եւ՛ թե համընդհանուր հասարակական-քաղաքական, մշակութային կյանքում:

Զոհրապը նաեւ երեսփոխան էր Ազգային ժողովի, որը 1914 թվականին բարձրացրեց Թուրքիայում հայկական բարեփոխումների հարցը եւ այս կապակցությամբ դիմեց եվրոպական տերություների միջամտությանը:

Հունվարին Ռուսաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ ստորագրվեց հայկական բարեփոխումների վերաբերյալ համաձայնագիրը, որը արեւմտահայերի՝ Թուրքիայում ապահով կյանքի երաշխիքն էր: Այդ գործում Զոհրապի մասնակցությունը վճռական էր:

Սակայն սկսվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը , եւ համաձայնագրիրը մնաց թղթի վրա:Թուրքիայի համար ստեղվեցին նպաստավոր պայմաններ հայերի ցեղասպանությունն իրականացնելու համար: Մեկ գիշերվա ընթացքում , ապրիլի 24-ին, ձերբակալվեց եւ աքսորվեց Պոլսի հայ մտավորականությունը: Զոհրապը ամեն ջանք գործադրեց՝ ազատելու անմեղ ազգակիցներին: Նա դիմեց պետական բարձրաստիճան պաշտոնյաներին, որոնցից շատերի հետ մտերիմ հարաբերություների մեջ էր, այդ թվում ՝ ներքին գործոց նախարար Թալեաթ փաշային, Խորհրդարանի նախագահ Սայիդ Հալիմ փաշային: Նրանք բոլորն էլ տալիս էին դրական, հուսադրող պատասխաններ:

Սակայն շուտով Զոհրապին եւս ձերբակալեցին: Նրան էլ սպասվում էր նույն դաժան ճակատագիրը, ինչպես իր միլիոնավոր տարաբախտ հայրենակիցներին:

1915 թվականի հուլիսին աքսորի ճանապարհին դաժանորեն սպանվեց հայ ժողովրդի մեծ զավակներից մեկը՝ Գրիգոր Զոհրապը:


#2 Arpa

Arpa

    Veteran

  • Members
  • PipPipPipPipPip
  • 10,011 posts
  • Gender:Male
  • Interests:Culture

Posted 19 July 2008 - 09:13 AM

ՄԱՀԱԳՐՈՒԹԻՒՆ
Գրեց Երուանդ Օտեան
Ա
Պոլիսէն մինչեւ Ուրֆա, իրենց ցաւատանջ ուղեւորութեան միջոցին, երկու նահատակները, Զօհրապ եւ Վարդգէս, գուրգուրոտ ակնածանքով մը ողջունուած են Հայերուն կողմէ։ Երբ իրենց աքսորումէն երկու ամիս ետքը ես ալ նոյն ճամբով մինչեւ Հալէպ գացի, տեսայ, որ իրենց յիշատակը ամենուն մտքին մէջ դեռ վառ մնացած էր։ Գոնիա, Ատանա, Հալէպ, ամեն տեղ այդ անդրանիկ զոհերուն վրայ կը խօսէին։ Հակառակ ոստիկանական հսկողութեան` շատ Հայեր, վտանգը աչք առնելով, գացած տեսնուած էին իրենց հետ ու հիմա երկիւղածութեամբ կը վերյիշէին անոնց վերջին խօսքերը։
Ամէնուն վրայ խորին տպաւորութիւն թողած էր Զօհրապի ընկճուած վիճակը. մինչ Վարդգէս զուարթ անտարբերութեամբ եւ ծիծաղկոտ դէմքով մը կը շատախօսէր իրենց մօտեցողներուն` Զօհրապ հազիւ լռութիւնը կը խզէր քանի մը խօսք արտասանելու համար։ Ամբողջ ժամեր անընդհատ կը ծխէր, մտածմունքի մէջ ընկղմած։
Վարդգէս, միշտ լաւատես, կը ջանայ եղեր մխիթարել ու սրտապնդել իր բարեկամը, բայց ի զո՜ւր։
- Մեզի մեռցնել կը տանին,- կը կրկնէ եղեր Զօհրապ։
Հալէպի մէջ, Պառօն Օթելի տէրը` Պ.Մազլըմեան, քանիցս ճաշի կը հրաւիրէ երկու տարագիրները, որովհետեւ հոն գտնուած ատեննին բաւական լայն ազատութիւն տրուած է եղեր իրենց։ Տիկին Մազլըմեան պատմած է ինծի, թէ սեղանին վրայ ախորժակով կուտէր Վարդգէս, մինչդեռ Զօհրապ հազիւ քանի մը պատառ կառնէր, ան ալ ստիպումներով։ Յաճախ լալով կը յիշէր իր կինն ու զաւակները։
Զօհրապ իր ձերբակալման պարագաները պատմած է Պ.Մազլըմեանի։ Կարժէ, որ յիշենք զանոնք։
Ձերբակալման գիշերը Զօհրապ Սէրքլը տրիանի մէջ մինչեւ կէս գիշեր թուղթ խաղացեր է Թալէաթ փաշայի եւ Խալիլ պէյի հետ։ Յետոյ ոտքի կելլէ մեկնելու համար։ Թալէաթ ինքն ալ ոտքի կելլէ ու մօտենալով Զօհրապի` անոր երեսը կը համբուրէ։
Համակրանքի այս անսովոր ցոյցը կը շփոթեցնէ Զօհրապը։
-Ինչո՞ւ համար այս համբոյրը,- կը հարցնէ։
-Սրտէս բխաւ,- կը պատասխանէ միւսը։
Զօհրապ դուրս կելլէ սրահէն չափազանց յուզուած։ Նախազգացումը կունենայ, թէ այդ համբոյրը աղետաւոր նշան մըն է։
Դուրսը տաք ու գեղեցիկ գիշեր մըն էր։ Կորոշէ հետիոտն երթալ մինչեւ իր` Այազ Փաշայի բնակարանը։
Հազիւ ճամբա ելած` կը նշմարէ, որ մէկը կը հետապնդէ զինքը։ Պահ մը կը խորհի, որ թերեւս սխալ ենթադրութիւն մըն է ըրածը եւ փողոցին միւս կողմը կ անցնի։ Մարդն ալ կը հետեւի իրեն։ Զօհրապ քայլերը կ արագէ, նոյնը կ ընէ զինքը հետապնդողը, վերջապէս` անհամբեր ետին կը դառնայ եւ կըսէ.
-Արդեօք զի՞ս կը հետապնդէք։
-Այո,-կը պատասխանէ միւսը, որ ոստիկանութեան քօմիսէր մըն է եղեր։
-Ինչո՞ւ համար...
-Այնպէս հրաման եղած է ինծի։
-Գիտէ՞ք, թէ ես ով եմ։
-Այո, Զօհրապ էֆէնտին։
-Բայց սխալմունք մը ըլլալու է,- կը գոչէ խեղճը,- ես հիմա Ներքին Գործոց նախարարին հետ էի...
-Կրնայ ըլլալ, բայց ինծի տրուած հրամանը բացարձակ է եւ ստիպուած եմ հպատակելու։
Զօհրապ, ճարահատ, ճամբան կը շարունակէ ու կը հասնի բնակարանը, որուն դրան առջեւ ոստիկան մը կը սպասէր։ Քօմիսէր եւ ոստիկան ափարթըմանին սանդուխներէն վեր, կը հետեւին իրեն։
-Ի՞նչ է ձեզի տրուած հրամանը,- կը հարցնէ Զօհրապ։
-Ձեզ ոստիկանատուն տանիլ։
-Հիմա՞, անմիջապէ՞ս...
-Այո, անմիջապէս։
-Եւ եթէ երթալ չուզիմ։
-Այն ատեն բռնի պիտի տանինք։
-Չէ՞ք գիտեր, որ ես մէպուս եմ։
-Գիտենք, բայց մեզի տրուած հրամանը բացարձակ է։
Քօմիսէրը կը յայտնէ նաեւ, որ հետեւեալ առտու իսկ, այսինքն քանի մը ժամէն, ճամբայ պիտի ելլէ, հետեւաբար անհրաժեշտ գոյքերը կրնայ հետը առնել։
Զօհրապ կը մտնէ իր բնակարանը, ձայն կուտայ իրեններուն, եւ ափյափոյ պայուսակ մը պատրաստելէ ետքը կուգայ կը յանձնուի երկու ոստիկաններուն, իր կնոջ ու աղջկան ողբ ու կոծին միջեւ։
Նոյն միջոցին եւ քիչ մը տարբեր պայմաններու մէջ կը ձերբակալուի նաեւ Վարդգէս, եւ առտուն կանուխ երկուքը միասին կը բերուին Հայտար Փաշայի կայարանը։ Իրենց կընկերանան եղեր ոստիկան մը եւ սիվիլ հագնուած լրտես մը։
Ոստիկանը կ ուզէ երրորդ կարգի վակօնի մը մէջ մտցնել երկու աքսորականները, Վարդգէս եւ Զօհրապ կ ընդդիմանան։ Ոստիկանը կը պնդէ, առարկելով, թէ վակօնը յատկապէս պատրաստուած է իրենց հաամար։ Երկու տարագիրները ձայն կը բարձրացնեն ու կը պահանջեն, որ առաջին վակօնով մը տարուին։
Երկու կողմէն ձայները հետզհետէ կը բարձրանան։ Ի վերջոյ Զօհրապ գրպանէն 25 ոսկինոց թուղթ մը կը հանէ, ոստիկանին կուտաայ եւ կ ըսէ, որ առաջին կարգի չորս տոմսակ առնէ իրենց համար։
-Եթէ ոչ,- կ ըսէ,- տեղ մըն ալ չեմ երթար։
Ոստիկանը կը ստիպուի տեղի տալ, անշուշտ 25 ոսկիէն աւելցած գումարն ալ գրպանելու յոյսով։
Ու այսպէս ճամբորդութիւնը կը կատարուի առաջին կարգով։
Հայտար Փաշայի կայարանին Հայ պաշտօնեաները ճանչնալով Զօհրապը, կ երթան իմաց տալու Պ. Անտօն Թարաքի, որ կը փութայ վար իջնել, առանց գիտնալու, թէ Զօհրապ ինչ պարագաներու տակ կը ճամբորդէ։ Այս վերջինը, երբ կը նշմարէ Պ. Թարաքը, որ դէպի իրեն կուգայ, ձեռքովը նշան կ ընէ, որ չմօտենայ։ Պ. Թարաք, որ վերադարձիս այս մանրամասնութիւնը պատմեց, աւելցուց.
-Խեղճ Զօհրապը չափազանց յուզուած, տժգոյն եւ ընկճուած տեսայ։
Վակօնին անկիւնը քաշուած, լուռ ու մունջ, անընդհատ կը ծխէր, մինչեւ կառախումբին ճամբայ ելլելը։


Բ
Գոնիա հասնելնուն` երկու տարագիրները ընդունուած են մէկ քանի Հայերու կողմէ, որոնք փութացած են իրենց ձեռքէն եկած օգնութիւնը ընելու, հակառակ սպառնացող վտանգին։
Ոստիկանները թոյլ տուած են տեսակցիլ պայմանաւ, որ թուրքերէն խօսին։ Այդ պայմանին տակ բնականաբար խօսակցութիւնը շատ աննշան եղած է։
Ատանա նոյնպէս հայրենակիցներ, իմանալուն երկու ծանօթ Հայերուն ժամանումը, փութացած են կայարան։ Իրենցմէ մէկը, Միհրան Պօյաճեան, ծանօթ վաճառական մը, մօտակայ կայարանի մը համաար տոմսակ առնելով, յաջողած է Զօհրապի ու Վարդգէսի հետ տեսակցիլ հայերէն լեզուով, եւ հարցնել, թէ ի՜նչ ծառաայութիւն կրնայ մատուցանել իրենց։
-Մեր ընտանիքներուն լուր տուէք ասկէ անցնելնիս, ըսած է Զօհրապ,- ուրիշ ծառայութիւն չենք սպասեր ձենէ։
-Դրամի եթէ պէտք ունիք, յայտնեցէք։
-Չէ, շնորհակալ ենք, դրամի պէտք չունինք առ այժմ։
-Ո՞ւր կը տանին ձեզ։
-Տիարպէքիր, դատուելու համար, բայց չեմ կարծեր, որ մինչեւ այնտեղ հասնինք։
Եւ Վարդգէս զուարթ ձայնով աւելցուցած է.
-Տիարպէքիրի բանտը արդէն ծանօթ է ինծի, աղէկ բանտ մը չէ, բայց աւելի գէշերը կան։ Կը տեսնաք սա գորգը, Տիարպէքիրի բանտին մէջ իմ ընկերս եղած է, հիմակ ալ միասին կերթանք կոր։ Հին բանտակիցներ ենք։
Հալէպի մէջ, ինչպէս լսի, Զօհրապ եւ Վարդգէս բաղդատաբար բաւական ազատութիւն վայելած են, շնորհիւ կուսակալին, որ Զօհրապի հին ծանօթ մըն է եղեր։
Այդ ազատութենէն օգտուելով` տեղացի մէկ քանի հայեր ծրագիրը կը յղանան փախցնելու երկու տարագիրները։
Յանդուգն ծրագիր մը թէեւ, բայց ոչ անգործադրելի։ Արաբ ուղտապաններու միջոցաւ երկու աքսորականները Պէյրութ կամ Տրիպոլիս փոխադրել կառաջարկեն ու հոնկէ նաւով Կիպրոս անցնիլ։ Այդ միջոցին Սուրիական ծովեզերքներու վրայ հսկողութիւնը շատ խստացած չէր ու այդպիսի փախուստ մը կրնար յաջողիլ։ Վարդգէս հաւանութիւն կը յայտնէ, սակայն Զօհրապ կընդդիմանայ ու բացարձակապէս կը մերժէ, առարկելով, թէ իր առողջութիւնը չի ներեր այդպիսի արկածախնդրութեան մը մէջ նետուիլ։
-Եթէ կ ուզես` դուն փախիր,- կ ըսէ Վարդգէսին։
Բայց Վարդգէս չհաւանիր երբեք իր բարեկամը լքանելու։
-Ինչ որ ալ ըլլայ, քենէ չեմ բաժնուիր,- կը պատասխանէ։
Զօհրապ ան ատեն կը մտածէ դիմում ընել Ճէմալ փաշայի եւ անոր աջակցութիւնը խնդրել եւ այս մտքով գիր մը կ ուղղէ Սուրիոյ դիկտատորին։ Զօհրապի այդ վերջին գրութիւնը, պերճախօս թուրքերէնով մը գրուած, ինչպէս ինծի հաւաստեց Պ.Մազլըմեան, անպատասխանի եւ ապարդիւն կը մնայ եւ վերջապէս երկու աքսորականները Հալէպէն ճամբայ կ ելլեն դէպի Ուրֆա։
Չեմ գիտեր, թէ որչափ կը մնան Ուրֆա, թերեւս մէկ երկու օր միայն ու հոնկէ կառքով կը մեկնին դէպ ի Տիարպէքիր, միշտ ոստիկանական հսկողութեամբ։
Ահռելի եղեռնը տեղի կունենայ Ուրֆայէն քանի մը ժամ անդին։ Թուրք չէթէներու խումբ մը կը պաշարէ կառքը։ Չէթէներու պետը, ինչպէս լսեցի Հալէպի մէջ, Խալիլ պէյը եղած է, Էնվէրի մէկ ազգականը, որ յետոյ Պաղտատի թրքական բանակին հրամանատար կարգուեցաւ, անշուշտ Զօհրապն ու Վարդգէսը սպաննելու քաջագործութեանը իբրեւ վարձատրութիւն։
Ոճրագործները կառքը կը կեցնեն եւ կը հրամայեն երկու աքսորաականներուն կառքէն վար իջնել։ Զօհրապ կ իջնէ, մինչ Վարդգէս կը պօռայ.
-Ոչ, վար չեմ իջներ, կառքին մէջ մեռցուցէք զիս։
Այսպէս կը նահատակուին Զօհրապ եւ Վարդգէս, հայ ազգին երկու ազնուական զաւակները։
Կառապաանը, որ ինքզինք թուրք կեղծող հայ մըն է եղեր, կը վերադառնայ Հալէպ եւ ինք է, որ պատմած է եղելութիւնը իր մանրամասնութիւններով։
Չէթէները` բնականաբար` կը կողոպտեն իրենց զոհերը։
Զօհրապի նշանտուքի մատանին ու ժամացոյցը ծախուած են Հալէպի մէջ։ Իր ֆէսը, կը գտնուի եղեր, չեմ գիտեր ինչպէս, միսիօնարուհիի մը քով։
Վարդգէսէն որեւէ հետք չէ մնացած։
Թող իրենց յիշատակը անջինջ մնայ ամենուս մտքին մէջ։

1918



#3 Johannes

Johannes

    Յովհաննէս

  • Nobility
  • 2,911 posts
  • Gender:Male
  • Location:Alιp, Syrie

Posted 19 July 2008 - 10:09 AM

Երախտապարտ եմ Արփա, այս յղումի առթիւ:
QUOTE
Թալէաթ ինքն ալ ոտքի կելլէ ու մօտենալով Զօհրապի` անոր երեսը կը համբուրէ

Որքան որ ալ փորձենք չխօսիլ Ցեղասպանութեան մասին, դարձեալ կը ցցուի մեր առջեւ իր ահաւոր պատկերով: Ոմանք կ’ըսեն թէ հերիք է, մենք զմեզ տանջենք անվերջանալի ահաւոր պատումներով: Կարծիք է. յարգելի: Շիի մահմեդականները ունեցած են երկու նահատակ՝ Հասան եւ Հուսէն, ու ամբողջ 15 դար, այս երկուքի անունը կը ոգեւորէ զիրենք: Ամբողջ 15 դար իրենք իրենց կը խարազանեն Աշուրայի տօնին, քանզի մինակ թողուցած են անոնց, ու չեն պաշտպանած: Մեկ միլիառի հասնող քրիստոնեաները կը սգան Քրիստոսի չարչարանքը Աւագ ուրբաթ օրը, ոմանք հասցնելով այդ սուգը մինչեւ ինքնախաչելութեան եւ ինքնակտտանքի: Մենք ինչպէ՞ս սգանք մէկ ու կէս միլիոն անմեղ հայը, հարիւրաւոր անմեղ հայ մտաւորականները, որոնք զէնք բռնելն իսկ չեն գիտցած:
Թալեաթի համբոյրը որքա՜ն նման Է Յուդայի համբոյրին: Ուրեմն՝ երկու անձերու, երկու ժողովուրդներու միջեւ բարեկամութիւն չի հաստատուիր ձեւական համբոյրներով: Շահերը պիտի համընկնին: Այս է, որ չէին եւ չեն ուզեր հասկնալ, «կարծրամիտ» հայերը մեղադրողները:
Հայերը օգտագործուեցան բոլորէն, առաջին հերթին թուրքերէն, վերջն ալ գործը վերջացած, սպառուած թաշկինակի նման, թափուեցան աղբանոց. այրելու համար անապատի կրակին մէջ, որպէս աւելորդ տարր: Ահա այս իրավիճակի արտացոլումն էր Թալեաթի վերջին համբոյրը, իր բարեկամ, եւ ոսմանեան պետութեան արժանաւոր քաղաքացի, Գրիգոր Զոհրապին:

#4 Arpa

Arpa

    Veteran

  • Members
  • PipPipPipPipPip
  • 10,011 posts
  • Gender:Male
  • Interests:Culture

Posted 16 September 2013 - 07:37 AM

Revisiting Krikor Zohrab’s Istanbul home

by Garen Kazanc

 

 

http://www.reporter.am/go/article/2013-09-15-revisiting-krikor-zohrab-s-istanbul-home

http://www.reporter.am/images/StandardImage/Krikor%20Zohrab.jpg

http://www.reporter.am/images/ThumbnailImage/Krikor%20Zohrab%20house%20in%20Istanbul.jpg

======

Revisiting Krikor Zohrab’s Istanbul home

by Garen Kazanc

Published: Sunday September 15, 2013

Istanbul, Turkey - As I approached the Cercle d'Orient amidst the hustle and bustle of the Beyoglu district of today's Istanbul, I could not help but remind myself what happened there the night of May 21, 1915. It was in this building where Krikor Zohrab was playing cards with Talat p**** while bargaining the latter to set free those Armenian notables who were apprehended just a month ago and sent to unknown destinations in Anatolia.

That night, Zohrab came to the table with his own cards to play. A skilled negotiator, he sincerely believed that he could haggle his way with Talat and save as many lives as he could, even if that meant his own. After all, there appeared to be a glimmer of hope. Just a week before, Gomidas and others were set free and returned to Constantinople. Zohrab felt that this was a giant breakthrough which he could take advantage of.

After the tense atmosphere subsided, the card session ended unusually early that night. Upon saying their farewells, Talat stood up and unhesitatingly gave Zohrab a kiss on the cheek. "Why such affection?" Zohrab asked. "Oh," Talat responded with a smile, "I just felt like doing it."

I started the walk from Cercle d'Orient down Rue de Pera (now Istiklal Avenue) to Zohrab's residence, the same walk he took home that night. I walked slower than usual. My feet were becoming weary and shaking, as though they were weeping in some strange way. I thought about what Zohrab was thinking while walking back home that night, through these streets alone, with the burden of millions of people on his shoulders. Was he confident? Was he confused? No one will ever know. But we know of one thing, the walk home that night, was to be his last.

After walking down the winding road that leads up to the Zohrab family residence, I had a sensation of just running away. I knew that in front of this eloquent building, built by an Italian architect through the commission of Zohrab himself, were guards waiting to arrest him. I had the pleasant opportunity of entering the house. Zohrab, on the other hand, did not.

I took the long flight of stairs leading up to the top floor of the building, and to my surprise, it has now become a hotel. "How may I help you?" asked the receptionist upon seeing me. "I came to see this building," I responded hesitantly, "it used to be a residence owned by a distant relative of mine."

Almost instantaneously, the entire staff turned their heads towards me and listened to every word I had to say. Like some sort of magician, I felt as though I was going to unravel a show. I was to talk about a past, much more distant than it actually seemed.

A member of the staff broke the ice, "let us show you around and please, tell us more about your relative," he said out of sincere curiosity. "Please," I said, "just take me to the balcony."

This was the balcony where Zohrab wrote much of his writings. Here, Zohrab would return from his tumultuous daily activities, and concentrate on what he loved most: writing. The Bosphorus, with all its beauty, laid out in front of him, encouraging him, inspiring him.

It was this very balcony, which his daughter Dolores yearned for so much, as she wrote in her memoirs, thousands of miles away in exile. With her father killed and her entire family exiled, she wanted nothing else in this world, but to sit on this balcony, next to her father, while he wrote his next short story, and as she enjoys the scenic view.

"Who was he? What's his name?" - "His name was Krikor Zohrab." I responded, while gazing fixedly at the scenery. - "What did he do?" - Turning towards him I replied, "He was an engineer, lawyer, professor, journalist, politician, short story writer, philanthropist, husband, and a father of four."

After much silence, the man appeared to think I was exaggerating. "That's impressive," he simply remarked.

"You're not here to reclaim this property are you?" he asked in a rather serious tone. Amused by his question, "No, heavens no," I assured him, "this was private property that was sold right before the family fled to Europe."

"Fled?" he asked cautiously.

"Yes," I responded briskly, not being in the mood to explain.

The balcony used to be one long stretch, but it is now divided into separate rooms, each having their own piece of the magnificent view. The designers of the hotel did a remarkable job of keeping the original framework of the structure intact. Much of the additions to the building can be easily removed since they aren't fixated on the walls. Their intentions were to retain as much of the original structural characteristics as possible. I especially thanked them for their attentive efforts.

After taking a few photographs of the view and the balcony, the man invited me to have a cup of tea. I agreed. The rest of the staff also arrived. It happened to be their tea break.

I showed pictures of Krikor Zohrab on my phone and answered their questions about his life and works. Then they asked, "When did he die?" "1915," I responded. They stood silent, almost ashamed.

I began to wonder, was this the first time that the dreadful year of 1915 was uttered in this building since that very year? I felt like this was an interrogation of some sort. A scene of a murder, where in some odd twist of fate, the murderers were interviewing me.

But no, that was not the case. These were human beings, much like myself, who were curious, curious the same way I was when I first started reading and learning about Zohrab myself. After much discussion, it was time for me to go. I thanked all those that gave me the wonderful tour and provided their delightful hospitality. As I was leaving, I was still awe-inspired by the magnificence of the structure, with its scenic views and elegant design.

Right when I was about to step out of the building, an older man abruptly came over to see me. It was the owner of the hotel, who just so happened to overhear the conversation of the tea session. He looked straight into my eyes, with his hand on my shoulder and said, "I will hang his portrait in the entrance of the hotel with a brief biography."

When I heard this, I was in complete shock as it was entirely unexpected. Almost automatically I begged, "No, no, you don't need to." "Please," he responded, "it really is the least I can do." I stood there, with tears in my eyes, and said, "Thank you" and left.

Have they put the portrait up? I don't know, and quite frankly, I don't care. Another visitor of the hotel can provide those updates. But this personal experience was neither about the portrait, nor the scenic views. This was about a man, whose influence and power still resonates with us today.

He was a man full of wonder, to say the least, who saw the world not only as a writer, but as a lawyer, politician, professor, and more. I happened to live just one day of his life, but it felt like a lifetime, which reminded me that he is someone we can still learn from, whose skills and talents still amaze us until this day.

Today, his bones remain lost and yet to be found: unfitting for a man of such stature. But that should not matter. He is so awe-inspiring that his influence will be everlasting, much like his short stories, speeches, and residence, with all of its magnificence and splendor as well.

 

© 2013 Armenian Reporter

Terms of Use Privacy Policy

 

http://armenian-poet...ren-kazanc.html


Edited by Arpa, 16 September 2013 - 07:41 AM.


#5 Yervant1

Yervant1

    The True North!

  • Super Moderator
  • PipPipPipPipPip
  • 21,603 posts
  • Gender:Male

Posted 10 May 2016 - 09:51 AM

From Agos' archive: How were two Armenian deputies killed?

Rober Koptaş 04.22.2016 NEWS

Today, in Agos' archive, there is the story of 2 Armenian deputies who
were killed in 1915. They are two of the seven deputies that HDP MP
Garo Paylan brought to the parliament's agenda by his demand for
investigation. Rober Koptaş, in his article written in 2013, told
about the process that led to the killing of Istanbul Deputy Krikor
Zohrab and Erzurum Deputy Vartkes Serengülyan.

In 1915, encouraged by Aleppo Governor Celal Bey's humane attitude
toward Armenian immigrants, Aleppo Armenians were helping the
Armenians who came to their city after the exhausting deportation
walk, serving them food they cooked in Sebil garden and Karlık hills
and trying to tend their wounds.

Rumor has it that Celal Bey sent a telegram to Istanbul which reads,
“I am the governor of this city, not the malefactor!” and then he was
reassigned to Konya. Muslim people in the region were also trying to
help the immigrants. In fact, the landholders wanted thousands of
Armenians who came to their city to settle in their lands and help the
development of this city; they were contacting to the authorities
about this demand. In these days, when people hadn't understood that
the purpose of the deportation was the annihilation of Armenians
altogether yet, such demands were constantly refused by the
authorities.

Armenians who had been living in Çukurova region were the ones who
arrived at the city first. Back then, most people were thinking that
the exile is a requirement caused by the conditions of war. However,
as the people from Anatolian hinterland came to the city, people began
to understand what is really happening; those people were wretched and
all men among them were killed.

Krikor Zohrab was Istanbul deputy of Ottoman Chamber of Deputies and
Vartkes Serengülyan was Erzurum deputy. They were arrested in Istanbul
on May 1915. They were told that they will be sent to Diyarbakir for
standing trial in the martial court there. When they arrived at Aleppo
on June, they were under custody, but Fikri Bey, who was a
well-intentioned police chief, let them to stay in Hotel Baron, which
was the most beautiful hotel in the city and run by Mazlumyan family.
However, they didn't want to be a burden to Aleppo Armenians and
especially to Mazlumyan family who were engaged in various aiding
activities. So, they went to Hotel Bab el Farac. After a few days,
Governor Celal Bey took Zohrab, who fell ill, to Dr. Altunyan's clinic
and made him comfortable.

This adventure was indeed difficult for Zohrab; throughout his life,
he lived in Istanbul in an elite circle, he was interested in
literature, law and politics. His heart condition was getting more
troubling. Vartkes, who was a member of revolutionary Dashnaktsutyun
before he was elected to the Chamber, had lived in mountains in
various places in Anatolia and engaged in armed struggle, was cheerful
and energetic. He said to Dr. Kılcıyan: "My last 7 years is extra. I
don't mind. I should have died 7 years ago, but I didn't die. I had 7
extra years and that's something."

They refused to run away

Zohrab and Vartkes were aware what will happen to them, but
nevertheless, they wanted to believe the Unionist leaders whom they
knew from Istanbul. They were doing whatever they can for staying in
Aleppo a little longer; Aleppo was a safe haven for them. However,
Minister of Interior Talat Pasha (it is said that he often played
backgammon with Zohrab in Tokatlıyan) was following even their breaths
and pressing the officials in Aleppo to take them to Diyarbakir
through Urfa.

According to Aram Andonyan's account, Bekir Sami Bey, who became the
governor after Celal Bey, told them indirectly that they have to run
away. Former Damascus Deputy Şükrü el Asali also heard that there are
plans for killing Zohrab and Vartkes and through reliable
acquaintances, he sent them a message saying that they should whatever
they can for not going to Urfa.

Dr. Kılcıyan didn't believe those plans and Şükrü el Asali said:
“While the issue of languages was discussed in the Chamber, Zohrab
sided with the Unionists and damaged Arabs' cause, but we hold him in
high esteem. I believe there is no another Zohrab in the world. I am
sure that they will kill him.”

After this conversation, Dr. Kılcıyan worked out an escape plan with
the help of his Arabic colleague Tevfik Bey and Hamid El Cabri.
According to this plan, after Zohrab and Vartkes hit the road, an
armed Arabic group will attack the security forces accompanying them
by acting as if it is a robbery; they will take Zohrab and Vartkes and
hide them in Arabic villages near Cezire. These villagers were famous
for one thing: they never turn over anybody who take shelter in them
and they even venture fighting for protecting them.

Circassian Ahmet

However, Zohrab relied on Unionist leader Halil Bey (Menteşe); during
the days of Saviour Officers (Halâskâr Zâbitân‎), Zohran kept him in
his home and saved his life. He thought that Halil Bey would help them
and they would go home without standing trial in Diyarbakir, since he
owed him a life...

When Zohrab and Vartkes learned the escape plan, they refused it; they
thought that they will proven innocent in the court and escaping would
make them look guilty. So, after a few days, they hit the road.

They went to Urfa first. On their way to Diyarbakir, they were stopped
by Circassian Ahmet, who was a chief partisan working for the Special
Organization (Teşkilat-ı Mahsusa). In the later years, Circassian
Ahmet told journalist Ahmet Refik Altınay that he killed Vartkes by a
mauser rifle and Zohrab by smashing his head with a stone.

Listening to his murders from Circassian Ahmet himself, Ahmet Refik
later wrote: "He was an important figure in Armenian tragedy."

https://urldefense.p...gT9o2-M_0uT4&e=
 


  • MosJan likes this




0 user(s) are reading this topic

0 members, 0 guests, 0 anonymous users